Suça TeĢebbüs ve Gönüllü Vazgeçme

Teşebbüs açısından suçun başladığı an ve bittiği an önemlidir. TCK‟nın 35. maddesinde yer alan teşebbüs, “kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaması” olarak tanımlanmaktadır. Buna göre işlenmek istenen bir suç tipiyle belirli bir yakınlık ve bağlantı içindeki hareketlerin yapılması durumunda suçun icrasına başlanılmış sayılacaktır.114

Yağma suçu, neticesi harekete bitişik suçlardandır. Yağma suçu malın alınmasıyla tamamlanır. Suçun tamamlanması için başka bir neticenin gerçekleşmesi gerekmemektedir.115 Bu nedenle, yağma suçuna teşebbüs mümkündür. Alma eylemi, failin mağdurun eşya üzerindeki hakimiyetine son vermesiyle tamamlanır. Taşınır mal, mağdurdan alınmasıyla suç tamamlanır, ancak failin hakimiyetine geçirilmesiyle sona erer. Fail, malı hakimiyet alanına sokmadan eylemini yarım bırakmışsa teşebbüs vardır. Dolayısıyla yağma suçunda suçun tamamlanması ile sona ermesi birbirinden farklı zamanlarda olabilir. Cebir veya tehdit kullanılmasından malın alınmasına kadar geçen aşamada eylem failin elinde olmayan nedenlerle kesilir, sonuç gerçekleşmezse suç teşebbüs aşamasında kalmış olacaktır.116

Suçun, teşebbüs aşamasında kaldığının kabulü için, failin iradesi dışında elinde olmayan nedenlerle suçu tamamlayamamış olması gerekir. Örneğin, failin bıçağı müştekinin boğazına dayayıp, müştekinin üzerini aramaya başlarken polis sirenini duyup olay yerinden kaçması durumunda, fail iradesi dışında yağma suçunu tamamlayamamakta, suç teşebbüs aşamasında kalmaktadır.

Yağma suçunda malın alındığı andan itibaren artık yağma suçu tamamlanmış olacağından uygulamada suçun tamamlanmış sayılması için, failin ayrıca malda

114 _{Özbek/Kanbur/Doğan/Bacaksız/Tepe, a.g.e, s. 648}

115 _{Koca, “5237 Sayılı TCY‟da Yağma Suçu”, s. 2812}

30 tasarruf imkanına kavuşması aranmamıştır.117

Burada hırsızlık suçuna teşebbüs hükümleri ile yağma suçuna teşebbüs hükümlerinin birbirinden ayrıldığını görmekteyiz. Hırsızlık suçunda, suçun tamamlanması için suça konu eşyanın failin hakimiyet alanına geçirmesi aranırken, yağma suçunda malın alınması ile suç tamamlanacaktır, ayrıca failin bu malı kendi hakimiyet alanına geçirmesine gerek yoktur.118 Her iki suç da malvarlığına yönelik bulunmasına karşın teşebbüs açısından farklı ölçütlerin kabul edilmesi öğretide eleştirilmiş, doğru olan ölçünün yağma suçu için benimsenen alma ölçüsü olduğu belirtilmiştir.119

Bununla birlikte, TCK‟nın 148. maddesinin gerekçesinde de “malın teslim edilmesi veya alınması, suçun konusunu oluşturan mal üzerinde mağdurun zilyetliğine son verilmesini, mağdurun bu eşya üzerinde zilyetlikten doğan tasarruf haklarını kullanmasının olanaksız hale gelmesini ifade eder.” ifadesi ile suçun tamamlanması için mağdurun zilyetliğine son verilmesi durumu gerekli görülmüştür. Cebir veya tehdit ile malın alınması, bu şekilde malın bir başkasına verdirilmesi veya malın üzerinde zilyetlik durumunun tamamen ortadan kaldırılması durumlarında malın zilyetliğine son verilmiş ve suç tamamlanmış olur.

Yargıtay‟ın yağma suçunda teşebbüs açısından farklı kararlar verdiği görülmektedir. Nitekim, “sanıkların parayı almak amacıyla yakınanı alışveriş merkezine çağırdıkları, yakınanın araçla gelirken alışveriş merkezine 300 metre kala sanıklar tarafından durdurulduğu, sanıkların bıçak tehdidi ile parayı aldıkları, arabaları kaçacakken olay yerinde konuşlanan kolluk kuvvetlerince paralarla birlikte yakalandıkları”120

“Katılan İsmail Ayyıldız'ın yapılan tehdit sonucu kolluk görevlilerine yaptığı başvuru üzerine, numaraları önceden tespit edilen paraların hazırlandığı, olay günü iki sanığın parayı almak için kararlaştırılan yere geldikleri ve sanık Serkan'ın parayı katılandan aldığı, bu sırada çevrede tertibat alan polisler tarafından iki sanığın yakalandığı anlaşılıp kabul edildiğine göre; bu haliyle eylemin sanıklar tarafından tamamlanma olanağı bulunmadığı ve kalkışma aşamasında kaldığı düşünülmeden yazılı şekilde uygulama yapılması,”121

kararlarında mal mağdurların zilyetlik

117 _{Centel/Zafer/Çakmut, a.g.e, s. 359; Soyaslan, a.g.e, s. 400; Tezcan/Erdem/Önok, a.g.e, s. 558} 118

Yaşar/Gökcan/Artuç, a.g.e, s. 4345

119 _{Koca, “5237 Sayılı TCY‟da Yağma Suçu”, s. 2812}

120 _{Yargıtay 6. CD., 25.3.2009 tarih, 2008/25672 E-2009/5696 K}

31 alanından çıkmadan yakalanmaları sebebiyle teşebbüs aşamasında kalmıştır.

Yargıtay‟ın şu kararında da mal failin egemenliğine girmeden, mağdur tarafından engellenmiş, bu sebeple fail yağma suçunun icra hareketlerine başlamasına rağmen, elinde olmayan nedenle suçu tamamlayamamıştır: “Sanığın, olay gecesi saat 21.30 sıralarında yakınanın amcasının evine hırsızlık amacı ile girdiği, evin içinden avluya eşyaları taşırken olay yerine gelen yakınana belinden çıkardığı satırı çekmek üzere iken yakınanın daha önce davranarak, satırı elinden alıp sanığı ensesinden yakalayıp, köy meydanına götürmesi,”122

Diğer taraftan, Yargıtay “Sanığın çaldığı malı kaçırabilmek için kendisini izleyen mağdurlara silah göstererek tehdit ettiği, eylemin bu şekilde yağma suçuna dönüştüğü, ancak kaçmaya çalışırken düşmesi sonucu yakalandığı ve çaldığı malın üzerinde ele geçirildiği,”123

şeklinde gerçekleşen eylemde, suçun tamamlandığına karar vermesi yerinde olmamıştır. Çünkü mağdurun devam eden takibi sonucunda mal failin egemenliği altına girmemiş ve suç teşebbüs aşamasında kalmıştır. Benzer şekilde gerçekleşen, “Sanığın yakınanın çantasını zorla alıp kaçarken haber verilen polisler tarafından takip edilerek olay yerine yaklaşık 1 km uzaklıkta yakalandığının anlaşılması,”124

olayda Yargıtay suçun tamamlandığına karar vermiştir. Bu olayda mağdurun artık devam eden takibi yoktur. Malın, fail tarafından alınması tamamlanmıştır. Bu sebeple, yağma suçunun tamamlandığına dair verilen karar yerinde olmuştur.

b) Gönüllü Vazgeçme

TCK‟nın 36. maddesi uyarınca, failin icra hareketlerini sürdürme veya sonucu gerçekleştirme olanağı bulunduğu halde bundan vazgeçerek, suçun tamamlanmasını veya sonucun gerçekleşmesini önlemesi halinde gönüllü vazgeçme söz konusudur. Yağma suçunda da fail, cebir veya tehdidi tamamladıktan sonra gönüllü olarak malı almaktan vazgeçerse, hükümlerinden yararlanır ve sadece cebir veya tehdit suçundan sorumlu tutulur.125

Yargıtay, gönüllü vazgeçmeyi, “failin icra hareketlerini bitirme olanağı varken pişmanlık duyarak kendiliğinden eylemine son vermesi, yani failin iradesi ile

122

Yargıtay 6. CD., 13.10.2005 tarih, 11050 E - 8986 K sayılı kararı

123 _{Yargıtay 6. CD., 12.02.2007 tarih, 1223 E /1014 K sayılı kararı} 124 _{Yargıtay 6. CD 02.11.2006 tarih, 9324 E /10622 K sayılı kararı} 125 _{Centel/Zafer/Çakmut, a.g.e, s. 359}

32 hareketlerini sonlandırması veya gönüllü vazgeçmede icra hareketlerini sürdürme ya da sonucun gerçekleştirme olanağı bulunduğu halde vazgeçmesi veya neticenin meydana gelmesini önlemesi” olarak tanımlamaktadır.126

Teşebbüste, fail işlemeyi kastettiği suça yönelik elverişli hareketlerine başlayıp elinde olmayan nedenlerle tamamlayamazken; gönüllü vazgeçmede, icra hareketlerine başlayıp iradi vazgeçme veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önleme söz konusudur. Örneğin, cebir ile mağdurun çantasını almak isterken polis sirenini duyan failin çantayı almadan kaçması durumunda teşebbüs söz konusu olurken, çantayı almak isterken mağdura acıyıp, çantayı almaktan vazgeçen failin eylemi gönüllü vazgeçme olur ve fail tamamlanan cebir eyleminden dolayı sorumlu tutulur.

Yağma suçu sona erinceye kadar, fail gönüllü vazgeçme hükümlerinden faydalanabilir. Fail malı almadan ve dışarıdan hiçbir etki olmadan suçu işlemekten vazgeçerse, TCK 36. maddesi uyarınca yağma suçundan cezalandırılmaz. Ancak eylem sona erdikten sonra, yani mal alındıktan sonra artık, gönüllü vazgeçme hükümleri değil, TCK 168. maddesindeki etkin pişmanlık hükümleri uygulanacaktır.127

Nitekim Yargıtay, “çantayı çalıp olay yerinden ayrılmaya çalışan sanığın yakınanı fark edip, suç konusu eşyayı sonradan almak üzere merdiven boşluğuna atması”128

şeklinde gelişen eylemde TCK 36. maddesinin uygulanma koşulunun bulunmadığına hükmetmiştir.