Stratejik Planlamayla İlgili Literatür İncelemesi

Stratejik yönetimin temel unsuru olan stratejik planlama etkinliğinin sağlanması, stratejik yönetim için son derece önemlidir. İyi bir öz değerlendirme, doğru hedeflerin belirlenmesi ve buna uygun kaynak öngörüsü her bir uygulama döneminde yol haritası olarak kullanabilecektir. Bu da iyi hazırlanmış bir stratejik plan ile mümkün olmaktadır. Ancak, yapılan çalışmalarda görüleceği üzere stratejik planlamadaki yapısal uyumsuzluklar ve uygulamada yaşanan aksaklıklar nedeniyle

29 özellikle kamu alanında yeterince iyi uygulanamamaktadır. Bu nedenle, literatürde yer alan çalışmalar üzerinden stratejik planlama yapısına ilişkin değerlendirmelerin verilmesi, çalışmanın bütünlüğü açısından önemli olacaktır.

İdare, belirlediği misyon ve vizyon çerçevesinde stratejik amaç ve hedeflerini belirlemektedir. Belirlenen hedefler üzerinden performanslarını net ve ölçülebilir göstergelere bağlı olarak ölçmek, izlemek ve değerlendirme yaparak idarenin etkinliğini, verimliliğini sağlamak sürecin gereklerindendir (Çomaklı, 2007).

Songür (2015) yeni bir kavram olan stratejik planlamada edinilen tecrübelerin, idarelerin yeni yapıya uyumunu kolaylaştıracağını ifade etmektedir.

Ayrıca idarelerin plan sürecini öğretici ve faydalı olarak gördüğünü değerlendirmektedir. Benzer görevleri yürüten büyükşehir belediyelerinde stratejik plan sürecindeki etkileşimlerin, uygulamada ortak bir dil oluşturduğu ve veri toplama, analiz aşamalarının etkinliğini artırdığı vurgulanmıştır.

Kamu yönetimde geleneksel yaklaşımlardan yeni kamu yönetimine geçişte en önemli araçlardan biri olarak da stratejik plan kavramından söz edilebilir (Bağdigen

& Avcı, 2013). Stratejik planlama kamu yönetiminde dönüşümün temeli olarak ele alınmaktadır. Ancak, uygulama çeşitliliği ve uygulamada yaşanan aksaklıklar gibi nedenlerden dolayı birçok çalışmanın öznesi olmuştur. Merkezi yönetim idareleri, belediyeler, üniversiteler gibi farklı yapıdaki kamu idarelerinin bu yeni yönetim aracı olan stratejik plan uygulamalarında farklı sorunlar yaşadığı söylenebilir. Ancak yapılan çalışmalara bakıldığında sorun olarak nitelendirebilecek durumların tüm idarelerde benzer şekilde yaşandığı görülmektedir.

İlk olarak Kalkınma Bakanlığı tarafından 2015 yılında hazırlanan Kamuda Stratejik Yönetim Çalışma Grubu Raporu’nda stratejik yönetime merkezi yönetim ve yerel idarelere ilişkin uygulamada yaşanan zorluklar ve sorunlar mikro ve makro boyutta ele alınmıştır. Makro boyutta planın sahiplenilmesi, koordinasyon, iç ve dış denetim, üst politika belgeleri ile uyum, bütçe ve performans programı ilişkisinin kurulamaması gibi unsurların olmaması veya eksik uygulanması faktörleri sorun olarak değerlendirilmiştir. Mikro boyutta ise, üst yönetim desteği, katılımın sağlanamaması, kurumlar arası koordinasyon eksikliği, izleme sisteminin

30 kurulamaması gibi faktörler uygulamanın etkinliğini azaltan nedenler olarak sıralanmıştır. Ayrıca raporda stratejik planlamanın başarılı bir şekilde uygulanmasının iç kontrol sisteminin kurulmuş olmasına bağlı olduğu ifade edilmiştir. Diğer taraftan stratejik planın başarısına ilişkin olarak önemli bir husus da Sayıştay Başkanlığı tarafından değerlendirilmiştir. Sayıştay Başkanlığı’nın, yayınladığı denetim raporlarında kurum içi iç denetim mekanizmasının kurularak, gerekli kontrol ve denetim yapıları ile birlikte stratejik planlama sürecinin etkinleştirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Bağdigen ve Avcı (2013) tarafından yapılan çalışmada stratejik planların uygulaması sürecinin etkinliğini ölçmek amacıyla anket uygulaması geliştirilmiştir.

Çalışmada üst yöneticilerin planın sahiplenilmesi konusunda yeterli katkıyı sağlamadığı, personelin nitelik ve nicelik olarak eksik olduğu ve stratejik plan bütçe bağlantısının kurulamadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Karasu (2012) tarafından yapılan yedi büyükşehir belediyesinin stratejik planları üzerine yapılan çalışmada, stratejik planlar üzerinde ilgili belediyelerin belli noktalarda yeterli düzeyde iken, belli noktalarda eksikleri oldukları saptanmıştır. Buna göre, eksik noktalar olarak belediyelerin kaynak tahsis öngörülerine planda yer vermedikleri, vizyon tanımlamalarının geleceğe ilişkin beklentilerden uzak olarak belirlendiği ve izleme değerlendirme yapısının kurulmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Songür (2015) tarafından kamu idareleri için genel bir stratejik planlama uygulamalarının değerlendirilmesine ilişkin çalışmada da kurumsal düzeyden çok tüm idareler için ortak problemler olduğu belirtilmiştir. Uygulama eksikliklerinin temelinde sahiplenme olgusunun eksikliği olduğu belirtilen çalışmada siyasi unsuru göz ardı edilen stratejik planların personel seviyesine indirgenerek katılımcılık ve sahiplenmeyle etkinleştirilebileceği ifade edilmiştir. Çalışmada stratejik yönetimin beklenen başarısının zamanla artacağına ve bunun bir iş yükü değil de düşünme pratiği olarak kabul edilmesinin zaman alacağına değinilmiştir.

Yazıcı (2014) tarafından yapılan çalışmada stratejik planlamanın başarısız olma sebeplerine yer verilmiştir. Temelde özel sektör çıkışlı bu yapının siyasi ve bürokratik süreçlerin egemen olduğu kamu sektörüne yapısal olarak uyarlanması

31 gerektiği belirtilmiştir. Yöneticilerin sık değişimi ve vizyonun yöneticilerin kişisel hedeflerine bağlı olabilmesi gibi durumları birer başarıyı engelleyen durumlar olarak belirtmiştir.

Elbanna ve arkadaşları (2015) tarafından yapılan Kanada’daki kamu kuruluşlarının stratejik planlama yapısının incelendiği çalışmada, konunun kamu yöneticileri üzerinden değerlendirilmesi yapılmıştır. Çalışmada, stratejik planlamanın strateji, hedef ve sonuç alma çerçevesinde oluşturacağı yönetsel hakimiyetin, kamudaki yöneticilerin yönetim becerilerini de geliştireceği ifade edilmiştir. Ancak bunun sağlanabilmesi için planlama sürecinin aktif katılım, doğru tespit ve stratejiler ile etkin bir izleme mekanizmasının oluşturulması ile mümkün olacağı belirtilmiştir.

Türkiye’de görece yeni uygulanmasından dolayı yönetsel alışkanlık haline gelmesi zaman alacağı düşünülen bu yapının, uygulama tecrübeleri arttıkça etkinliği de artacaktır. Çalışmalardan yola çıkarak stratejik planlamanın başarısızlık unsurlarından ziyade etkinliğini artıracak unsurları şöyle sıralanabilir;

 Üst yönetim ve çalışanların sahiplenmesi,

 Katılımcılığın artırılması,

 Dış paydaşlarla etkileşimin artırılması,

 Mevcut durum analizinin gerçekçi yapılması,

 Teknolojik imkanlardan yararlanılması,

 Spesifik konularda alanlarında uzman kişilerle çalıştay, eğitim gibi organizasyonlar düzenlenmesi,

 Kaynak tahsisi ve maliyetlendirmenin doğru yapılması,

 İzleme ve değerlendirme sisteminin kurulması,

 Kurumsal hedeflerle ilişkilendirilmesi.