Stratejik Planlama

“Stratejik planlama” ile “stratejik yönetim” arasında zamana göre aşamalı bir öncüllük - ardıllık ilişkisi görülebilmektedir. Dinçer’e göre stratejik yönetim 1980 yılından itibaren dikkat çekmeye başlamıştır bundan daha önceleri yani genel ifade ile 1970 dönemlerinde stratejik planlama önemsenmekteydi (Dinçer, 2013: 26). Yönetim anlayışındaki bu değişme, Erkilet’in belirttiği sosyolojik manada dünyanın farklı coğrafyalarında zamana göre kültürel ve sosyal olgularda bir değişim döngüsünün yaşandığı görüşünü desteklemektedir. Erkilet’e göre sebep sonuç ilişkilerinde öncelik – sonralık sırasının önemi büyüktür çünkü olgu ve olaylarda önce anlam bileşeni değişir sonrasında maddi araçlarda değişim meydana gelir (Erkilet, 2007: 40 - 41). Mintzberg’in düşüncesine göre, planlama en büyük desteğini, dünyada ekonomik büyümenin nispeten daha istikrarlı olduğu 1960’lı yıllarda kazanmıştır (Mintzberg, 1993:36); (Mintzberg, 1994:108). Türkiye’de 1963 -

1967 yıllarını kapsayan ilk kalkınma planının bu dönemde uygulanmaya başlaması da bu tespitlere denk düşmektedir. Böylece tarihsel süreçte, stratejik planlama anlayışından 1980’li yıllara gelindiğinde stratejik yönetim anlayışına doğru bir eğilimden bahsedilebilmektedir. Bu şekilde stratejik yönetim düşüncesinden önce yeşeren stratejik planlama, hâlihazırda işletmelerdeki görünüme, eylem sahalarına ve bu eylemlerini ne maksatla yürüttüklerine ilişkin unsurlardan oluşmaktadır. Buna ilave olarak stratejik planlama söz edilen bu aşamaların koordinasyonunda gerekli olan karar ve eylemlerin seçilmesine rehberlik eden ciddi bir çalışma sistemi şeklinde tanımlanabilmektedir. Heracleous’a göre stratejik planlama, programlı analitik bir düşünce sürecine işaret etmekte iken stratejik düşünce yaratıcı ayrı bir fikir örüntülerinden oluşmaktadır (Heracleous, 1998: 481). Türk kamu yönetimi açısından, Devlet Planlama Teşkilatının (DPT) “Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Klavuzu”nda stratejik planlama ile ilgili olarak; kurum ve kuruluşlar için uzun dönemli, gelecek yönlü perpektif ile hedefler, amaçlar belirleyip bunları gerçeğe dönüştürebilmek için kullanılacak yöntemleri seçme şeklinde bir tarif yapılmıştır. Klavuza göre, stratejik planlama hem kamu mali yönetiminin etkin olmasında hem de kurumlarda örgütsel kimlik ve kültürün benimsenip yaygınlaşmasında yardımcı rol oynayacaktır (Devlet Planlama Teşkilatı [DPT], 2006: 1). Bailey, stratejik planlamanın kamusal alandaki uygulamasına ilişkin olarak, stratejik planlamanın esasında özel sektörden çıkan bir yönetim stili ya da yaklaşımı olduğunu ve kamuda uygulanabilirliğinin sorunlu, bir o kadar da ilginç olduğunu söylemektedir (Bailey, 1989: 167-168). Stratejik planlama, bir uygulama ya da eyleme geçilmesinden önceki mevcut durumu göstermektedir. Uzun dönemli planlamanın başarısı planın her aşamasının detaylı şekilde kontrol edilerek pratiğe dökülmesine bağlıdır (Eren, 2013: 4-5). Aynı zamanda stratejik planlamanın üst yönetimin ileriye dönük bakış açısını yansıtan ve işletmenin de sürdürülebilir bir başarı için aldığı önemli kararları bünyesinde barındıran niteliğinin bulunduğu söylenebilir. Demirdizen’e göre stratejik yönetimin araçlarından bir tanesi de stratejik planlamadır (Demirdizen, 2012: 2). Türkiye’deki durum açısından ele alındığında stratejik planlama ilk kez 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol

Kanunu ile mevzuatta yer almıştır. Söz konusu kanunun dokuzuncu maddesi ile kamu idarelerinin stratejik plan hazırlamakla yükümlü oldukları belirtilmiş, hangi kamu idarelerinin kapsama dâhil olduğu ise DPT tarafından 26 Mayıs 2006 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan “Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”te açıklanmıştır. Uygulamaya yönelik esasları belirlemek için eski adıyla DPT yeni adıyla Kalkınma Bakanlığı tarafından ilki 28 Temmuz 2011 tarihli ve 28008 sayılı, ikincisi 30 Nisan 2015 tarihli ve 29342 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren tebliğler çıkarılmıştır. Böylece Türk kamu yönetiminde yasal ve pratik olarak birlik sağlanmaya çalışılmıştır.

Stratejik Planlama ve ana nitelikleri şu şekilde sıralanabilir (Nickols, 2016: 4):

 Stratejik planlama, işletmenin görevlerinin ve stratejik işbirliklerinin oluşturulmasını ve periyodik olarak teyit edilmesini içermelidir.

 Stratejik veya kurumsal düzeyde mali ve mali olmayan amaçları ve bu amaçlara gidecek yolu sayısal verilerle destekleyen hedefleri belirlemelidir.

 Hem belirlenen amaçlara hem de bu amaçların alt hedeflerine varabilmek için gerekli geniş eylem planlarını geliştirmelidir.

 Stratejik yön ve hedeflerle tutarlı kaynak tahsisi yapmalı ve alternatif portföy yönetimi uygulayabilmelidir.

 Misyon ve stratejiyi yayabilmeli, yani onu dile getirmeli ve ilân etmelidir ayrıca daha alt düzeyde eylem planları ile bunları desteklemelidir.

 Sonuçları izlemeli, gelişimleri ölçmeli ve stratejik amaç ve hedefleri başarmak için gerekli ayarlamaları yapabilmelidir.

 Misyonu, stratejiyi, stratejik amaç ve hedefleri yeniden değerlendirebilmeli gerekirse tüm düzeydeki planları revize edilebilmelidir.

Stratejik düşünce, planlama ve stratejik yönetimin birbirleri ile ilişkili halleri Şekil 1.2.’de gösterilmeye çalışılmıştır:

Stratejik Düşünce

Düşünce süreci: Yapay, uzun dönemli, yaratıcı

Stratejik Yönetim

Düşünce süreci: Analitik, yakın dönemli, geleneksel

Stratejik Planlama

Mintzberg’e göre stratejik düşünce bir sentezdir buna karşın stratejik planlama bir analizdir (Mintzberg, 1994: 105). Bu belirlemeler çerçevesinde stratejik yönetim, stratejik planlamanın daha ileri bir düzeyini, daha kapsamlı halini ifade etmektedir. Bununla birlikte stratejik yönetim süreci içerisinde yer alan “uygulama, organize etme, yürütme ve kontrol” aşamalarına stratejik planlamanın yer vermemesi, stratejik planlamanın zayıf noktalarından biri olarak değerlendirilmektedir.

Stratejik planlama ile stratejik yönetim kavramları, söz konusu edilen bu aşamalar haricinde de birtakım farklılıklar göstermektedir. Aşağıda Tablo 1.2.’de, bu farklılıklar ile ilgili belirlemeler yer almaktadır.

Tablo 1.2. Karşılaştırmalı bir stratejik planlama – stratejik yönetim ilişkisi

Stratejik Planlama Stratejik Yönetim

Stratejik Planlamanın özünde ürünler, pazarlar ve çevre gibi dış unsurlara ilişkin güçlü ve zayıf yönler vardır.

Stratejik Yönetim, Stratejik Planlamada söz konusu edilen bu belirlemelere ek olarak örgüt içi iklim, idari yapı ve şekli yönetim öğelerini kapsamaktadır.

Stratejik Planlama, işletmeye yönelik problemlerin çözümlenebilmesi için strateji formülasyonlarına yer vermektedir.

Uygulama ve kontrol adımları artı bir unsur olarak stratejik yönetim bünyesinde yer alır.

Stratejik Planlama, dış çevreye yönelik belirlemelere ve değerlendirmelere odaklı tespitlerde bulunur.

Politik ve toplumsal tespitlerde bulunarak değerlendirme yapmak stratejik yönetimde önemlidir.

Stratejik Planlama, işletmenin yeni durumlara uyum sağlayabilmesine yönelik olarak uygulamaya konulan planlı değişim sürecini

içermektedir.

Stratejik Yönetim, Stratejik Planlamada söz konusu edilen bu belirlemelere ek olarak “planlı öğrenme” kavramının yaşama geçirilebilmesinde rol oynayan adaptasyon yaklaşımlarıyla çalışır. (Kaynak: Erkan, 2008: 9)

Yukarıda Tablo 1.2.’de görüldüğü üzere, stratejik yönetim süreci aynı zamanda stratejik planlamayı da kapsayan bir yönetim tarzıdır. Diğer bir deyişle stratejik planlama, stratejik yönetimin adımlarından biridir ve kurum, kuruluş veya organizasyonların ulaşmak istedikleri noktaya varabilmek için eylemsel yönetim stilidir. Diğer bir görüşe göre ise stratejik planlama, stratejik yönetime kısıt koymakta ve belli hallerde engel olabilmektedir.