Stratejik Liderdeki Temel Özellikler

Elenkov (2008), stratejik liderlik üzerine yaptığı deneysel çalışmada, inovasyon sürecini etkilemek isteyen üst düzey yöneticilerin kendi hiyerarşik

konumlarına değil, aynı zamanda güç tabanı için kritik görünen stratejik liderlik becerilerine sahip olmaları gerektiğini ifade etmiştir. Stratejik lider, bir yönetici ekip oluşturmak ve onlara yol göstermek durumundadır. Amaçları ve hedefleri belirlemeli ve benimsetmelidir. Organizasyonun nereye gittiği konusunda açık olmalıdırlar. Nereye gitmek istediklerini ve oraya nasıl gideceklerini de bilmelidirler. Bu, organizasyonun sahip olduğu kaynakları doğru anlamayı ve çevrenin de farkında olmayı gerektirir. Stratejik lider, doğru anlayış ve farkındalıkla organizasyonun sürdürülebilir başarısını güvenceye alan kişidir (Barutçugil, 2013).

Ünal (2012)’a göre stratejik lider, değişim ve dönüşüm mühendisliği yapan, hızlı stratejiler belirleyip geliştiren, öğrenmekle yetinmeyip astlarına ve çalışanlarına öğrendiklerini öğreten, teknolojiyi iyi kullanandır.

Tanımlamalardan yola çıkılarak denilebilir ki; stratejik liderler çevre koşullarını dikkate alarak, amaçlar doğrultusunda mevcut fırsatları değerlendirip, eldeki imkanları, kurum kaynaklarını, insan kaynağını etkin kullanarak tehditleri de fırsata dönüştürebilmelidir. Rowe (2001) çalışmasında, stratejik bir liderin vizyoner ve yönetici lider kombinasyonundan daha fazla servet yaratacağını ifade etmiştir. Yazar, yönetim liderlerinin, organizasyonun kısa vadeli finansal istikrarını korurken, stratejik liderlerin vizyoner oldukları, kuruluşun uzun vadede uygulanabilirliğini sağladıkları, amaçlarının uzun vadede değişim yaratmak ve yenilikçi olmak olduğunu savunmaktadır ve stratejik liderdeki özellikleri aşağıdaki gibi sıralamaktadır:

1. Yönetsel ve vizyoner liderliğin sinerjik kombinasyonunu sağlamak, 2. Etik davranış ve değer temelli kararlar üzerinde durmak,

3. Günlük ve uzun vadeli sorumlulukları kontrol etmek,

4. Örgütsel varlığı sürdürme ve büyüme için uzun vadeli hedeflerin etkilenmesi ve korunması için stratejileri formüle etmek ve uygulamak, 5. Performansı güçlendirmek,

6. Bireysel ve örgütsel seviyelerde saklı ve açık bilgi kullanmak ve bunları değiştirmek,

8. Stratejik seçimlerine ve tercihlerine inanmak, örgütlerinde ve çevrelerinde fark yaratmak.

Özellikle değişim hızı, belirsizlik ve karmaşıklığın yüksek olduğu bir çevrede geleceği öngören ve bu doğrultuda bir vizyon yaratarak örgüte yol çizen liderlere ihtiyaç duyulmaktadır. Tabak, Şeşen ve Türköz (2012)’e göre, stratejik liderin örgüt performansı üzerindeki etkisi, çevredeki önemli değişimler var olan stratejinin etkinliğini tehdit etmeye başladığında veya yeni bir stratejiyi benimsemeye olağanüstü bir fırsat sağladığında daha büyük olmaktadır.

Ülgen ve Mirze (2013)’de etkili bir stratejik liderde bulunması gereken özellikleri şu şekilde özetlemektedirler:

1. Geleceği görebilmek, 2. Vizyon yaratabilmek, 3. Esnek olabilmek,

4. Belirsizlikle baş edebilmek, 5. Çalışanları güçlendirebilmek,

6. Başkalarının düşünce ve davranışlarını anlamlı ve olumlu etkileyebilmek, 7. İnsan kaynaklarını etkili yönetebilmek,

8. Paydaşlarla iyi ilişkiler kurabilmek,

9. Kendi yeteneklerini sürekli sorgulamak ve geliştirebilmek, 10. Çevresel koşullara uygun cesur kararlar alabilmek.

Yazarların, stratejik liderlerle ilgili olarak belirledikleri bu kriterler yukarıdaki düşünürlerin görüşleri ile uyum göstermektedir.

Ireland ve Hitt (2005)’e göre, stratejik bir lider aşağıdaki özellikleri yerine getirmelidir:

1. Örgütün amaç ve vizyonunu belirlemek,

2. Örgütün temel becerilerini ortaya çıkarmak ve sürdürmek, 3. İnsan kaynağını geliştirmek,

4. Etkili bir örgüt kültürü sürdürmek, 5. Etik uygulamaları vurgulamak,

6. Dengeli bir örgütsel kontrol oluşturmak.

Bass (2007) ise stratejik bir liderin sahip olması gereken özellikleri aşağıdaki gibi özetlemektedir:

1. Kuruluşun hedeflerini ve stratejilerini formüle etmek,

2. Kuruluş için yapılar, süreçler, kontroller ve temel yetenekler geliştirmek, 3. Birden çok seçim bölgesini yönetmek,

4. Kilit yöneticileri seçmek,

5. Yöneticileri örgütsel stratejilere göre yönlendirmek, 6. Etkili bir örgüt kültürü sürdürmek,

7. Etik değerler sistemini sürdürmek.

Yazarın, stratejik liderlerle ilgili olarak belirlediği bu kriterler Ireland ve Hitt (2005)’in etkili stratejik liderlik kriterleri ile uyum göstermektedir.

Yalçın ve Ay (2007), örgütün geleceğe ilişkin yolcuğunda gerçekleştirilmesi gereken stratejik düzeydeki dönüşüm kapsamında başarılması gereken bu zorlu sürecin stratejik mimarisi yönünde stratejik liderlere duyulan ihtiyacın önem kazandığını ifade etmektedirler. Bu bakış açısı doğrultusunda stratejik liderlerin, örgütlerin yaşamsal önemi kapsamında ön plana çıkan özelliklerini aşağıdaki gibi değerlendirmişlerdir:

1. Geleceği önceden görmek ve geleceği tasarımlayarak yaratmak, 2. Amaca uygun şekilde, yerinde, doğru ve cesur kararlar almak,

3. Örgütünü ve kendisini iyi tanıyıp sahip olduğu potansiyelin bilincinde olarak SWOT analizini gerçekleştirebilmek,

4. Takım çalışmasının bilincinde olarak, belirlenen isabetli hedefleri ve gerçekleşen başarıları, bireysel düzeye indirgemeden örgütünün bir bütün olarak başarısı şeklinde değerlendirmek,

5. Kararlı ve yeniliğe açık olmak,

6. Dış çevredeki değişimi çok dikkatli izlemek ve değişen koşullara uygun stratejileri belirlemek,

7. Örgütsel değerleri değişimin kaldıraçları olarak değerlendirerek örgütsel dönüşüm sürecinde bireylerin kendilerini değerlerle özdeşleştirmelerinin yitirilmemesine özen göstermek,

8. Dönüşümün başarısı kapsamında örgütsel kültür ve stratejilerin uyumunu sağlamak.

Sonuç olarak, stratejik liderler, organizasyonun misyonunu ve uzun vadeli stratejilerini sürekli olarak analiz etmeli, bunları uygulamak için gerekli olan eylemleri, bu süreçlere işlerlik kazandırmak için gerekli olan işgücü ve yetenekleri, bu davranışları desteklemek için gerekli olan teşvik sistemlerini belirlemelidir. Stratejik liderlerin öncelikle, iyi tanımlanmış bir amaç ve vizyon duygusuna sahip olmaları gerekir. İşletmeleri için hangi tür faaliyetlerin uzun vadede önemli olabileceğini görebilmelidirler. Stratejik liderler, mevcut iş birimlerinin sınırları dışına çıkabilmeli, yeni beyaz alanları görebilmeli, müşterilerin ifade edilmemiş gereksinimlerini açığa çıkarabilmeli, sektör kurallarının nasıl yeniden yazılabileceğini gösterebilmeli, geleneksel olmayan rakiplerden gelecek tehditlere karşı uyarıcı olabilmeli, modası geçmiş alışkanlıklarını sorgulayabilmelidirler (Hamel ve Prahald, 1996).