“Stratejik eylem, düĢmanın savunma düzenini bozmak, cephesinin konumunu değiĢtirmeye zorlamak, güçlerini dağıtmak, ikmal ve çekilme yollarını tehdit altına almak gibi eylemlerdir. Stratejik eylemler, düĢmanın en az direnmeyi örgütleyebileceği, en az beklediği yollardan onu ikileme sokarak ve hareket serbestîsinden mahrum bırakarak yapılan eylemlerdir. Bu, bizi, stratejini temeline, yani güçlerin dağılımı, güçlerin konsantrasyonu ve alternatif hedeflerin elde tutulması gibi noktalara getirir.”137
“Strateji fiili, potansiyel ya da salt sanal düĢmanlara karĢı yaĢamsal çıkarlarını etkili bir Ģekilde geliĢtirmek ve güvence altına almak amacıyla, silahlı bir ulusun ya da uluslar koalisyonunun, kuvvetler de dâhil, kaynaklarını kontrol etme ve kullanma sanatıdır. En yüksek tip strateji kimi zaman büyük strateji denilen ulusun politikalarını ve silahlarını, savaĢa girmeyi gereksizce erteleyecek ya da maksimum zafer Ģansıyla savaĢa girecek Ģekilde birleĢtiren stratejidir.”138
Uluslararası iliĢkilerde strateji, uluslararası politikanın aktörleri arasındaki iliĢkiler sırasında kullanılan yöntemler bütününü ifade etmektedir. Uluslararası alandaki tüm iliĢkilerin çatıĢma ya da savaĢ bağlamında geliĢmediği düĢünülürse, her türlü
135
Von Carl CLAUSEWĠTZ, Harp Üzerine, Çev: Em Tuğg. Fahri ÇELĠKER, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1991, s. 135
136
B.H.Lidell HART, Strateji-Dolaylı Tutum, Çev: Em. Korg. Cemal ENGĠNSOY, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1973, s. 121
137M.Tanju AKAD, 20. Yüzyıl SavaĢları, KastaĢ Yayınları, Ġstanbul, 1992, s. 24
karmaĢık iliĢkinin biçimine ya da gidiĢatına göre aktörler stratejiler geliĢtirmektedirler.139
2.4. Stratejinin Gruplandırılması
Genel olarak strateji üç grupta altında toplanmaktadır:140
a) Milli Strateji: Milli hedeflerin elde edilmesi veya milli politikanın uygulanması amacıyla milli güç unsurlarının hazırlanması, yönlendirilmesi, geliĢtirilmesi ve kullanılmasına ait genel plan ve hareket tarzlardır.
b) Askeri Strateji: Askeri gücün doğrudan doğruya veya dolaylı olarak uygulanması suretiyle, milli stratejinin gerçekleĢmesini sağlayan askeri kuvvetlerin kullanılması bilim ve sanatıdır.
c) Kalkınma Stratejisi: Milli hedeflerin elde edilmesi için planlanan tüm ekonomik, kültürel, psiko-sosyal hareket tarzlarıdır.
Bu politikalar yaratılırken strateji bir takım araçları kullanır ve bazı unsurlara dayanır. Stratejinin dayandığı unsurları üç temel baĢlık altında sıralayabiliriz. Bunlar;141
a) Kuvvet: Stratejinin amaca ulaĢmak için kullanacağı güçtür. Stratejinin ana aracıdır.
b) Mekân: Kuvvetin elde hazır bulunduğu ve kullanılabileceği coğrafi alanların yapısı ve özellikleriyle birlikte bölgenin iklim ve hava Ģartlarını içerir.
c) Zaman: Taraflar için ortak bir kavram olan zaman iyi kullanılırsa bir tarafın aleyhine diğer tarafın lehine iĢleyerek üstünlük sağlar.
“Askeri strateji, kuvvet ya da kuvvet tehdidi uygulama yoluyla, ulusal politika hedeflerine ulaĢmak için silahlı kuvvet kullanma sanatı ve bilimidir. Ulusal stratejinin bir ayağı olan askeri strateji, ulusal stratejiye uygun olarak, savaĢta ve barıĢta, ulusal
139DEDEOĞLU, a.g.e., s. 60
140S.Erden AKARGÜN, Harp Tarihi, Kara Harp Okulu Matbaası, Ankara, 1992, s. 1–11 141AKARGÜN, a.g.e., s. 1-10
güvenliği sağlamak ve sürdürmek için ulusal silahlı kuvvetlerin bir bütün halinde düĢmana karĢı bir zor ya da tehdit unsuru olarak kullanılması bilim ve sanatıdır. Askeri strateji, tüm harp alanlarını kapsarken, harekât stratejisi kendine özgü harekât alan ve alanlarına yönelmektedir. Askeri strateji, askeri doktrine ya da doktrinlere dayanır.”142
“Askeri-politik strateji dıĢ politika konularını ele alırken, çok daha geniĢ kuvvet kategorileriyle ilgilenir. Politik, psikolojik, ekonomik, bilimsel, teknolojik, jeofizik ve nihayet askeri kuvvet; böylece askeri kuvvet, bir ulusun toplam gücünün yalnızca bir parçası gibi ele alınır. Askeri-politik strateji, askeri stratejiye göre daha üstündür gibi bir sonuç çıkmaktadır. Askeri- politik stratejiye göre belirlenen hedef ve amaçlar için, askeri strateji bir araç olarak kullanılmaktadır. Clausewitz‟in de dediği gibi, politika bir temeldir, savaĢ ise yalnızca bir araç yani savaĢ politikanın devamıdır.”143
“Milli strateji; bir milletin barıĢta ve savaĢta, milli menfaatlerini geliĢtirmek ve milli hedeflerini elde etmek için ekonomik, siyasal, askeri ve sosyo-kültürel güçlerini geliĢtirmek ve kullanmak bilim ve sanatıdır.”144
Kitapta “her ülkenin kendi yönetim sistemine uygun olarak yasal ve anayasal dayanağı olan bir milli güvenlik sistemine sahip olduğu” vurgulanmaktadır. Daha sonra ise, “Bu sistem içerisinde; ülkenin milli güvenlik politikası‟nın belirlenmesi, uygulanması ile ilgili kararların alınması, milli güvenlik politikasını ve stratejisini etkileyecek milli güç unsurlarını ve ülkenin siyasi, sosyal, iktisadi, kültürel ve teknolojik geliĢmelerinin takibi ve değerlendirilmesi sürekli olarak yapılır.”145
Bu bağlamda, milli güvenliğin sağlanması ve milli hedeflere ulaĢılması için hareket tarzlarına ait esasların tespitinin yapılması, bir bütün olarak milli güvenlik politikalarının belirlenme çalıĢmalarını içermektedir. Bu çalıĢmalar, “Çok büyük araĢtırma ve koordinasyonu ve mutlaka çok özel ihtisas birikimi gerektiren, gizliliği ve
142MÜTERCĠMLER, a.g.e. Yıl. 1997, s. 14–29 143MÜTERCĠMLER, a.g.e. Yıl. 1997, s. 14–15
144Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, Devletin kavram ve Kapsamı, Ankara 1990, s. 42 145Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, a.g.e., s. 44
ivediliği olan, çeĢitli baskı gruplarının, özellikle siyasi grupların etkisine maruz kalmaması gereken” bir devlet faaliyeti olarak görülmektedir.146
Stratejik baĢarı bazı koĢullara bağlıdır:147 a) Amaç belirlenmesinde isabet,
b) Zaman belirlenmesinde isabet,
c) Güç bileĢkesinin, amaca ve zamana göre uygun kullanımı, d) Güç tasarrufunun sağlanması,
e) KarĢı tarafın güç unsurlarını, amaçlarını, zamanlamasını ve ne kadar ileri ve geri gidebileceğini algılama.