STK’ların temel meselelerinden bir diğeri de gönüllü ve profesyonel çalışmadır. Bu bö-lümde önce gönüllü çalışma sonra da pro-fesyonel çalışma ele alınmaktadır.
STK’lar gönüllülük temelli çalışan kuruluşlar olup, faaliyetlerini gönüllülerin katkıları ile sürdürmektedir. Bu sebeple gönüllü katkısı STK’lar için oldukça önemlidir. Arslan (2018) STK’larda gönüllülük sorunlarını katılım, STK algısı, bağlılık, gönüllü yönetimi ve yasal mev-zuat eksikliği başlıklarında sıralamaktadır.
STK’larda gönüllülerin motivasyonu ve de-vamlılığı önemli bir mesele olarak karşımıza çıkmaktadır. Gönüllüler profesyonel çalışan-lar gibi maddi motivasyon unsurçalışan-larından zi-yade diğerkâmlık ve yardım amaçlı katkı sağ-lamak gibi sebeplerle STK’lara katılmak iste-mektedirler. STK’ların kamuoyundaki itibarı gönüllülerin bu kuruluşları tercihlerini etki-lemektedir. STK’lara katılan gönüllülerin bu kuruluşlarda devamlılığı için başka faktörler devreye girmektedir. Gönüllülerin motivas-yonu ve devamlılığını etkileyen faktörler ara-sında gönüllülerin katkı verdiği kuruluşu ve orada geçirdikleri zamanı nasıl algıladıkları önem arz etmektedir. Gönüllünün ücretsiz iş gücü olarak görülmemesi, gönüllülerin
ken-dilerine uygun işlerin/ görevlerin verilmesi ve kurum aidiyetinin sağlanmasına yönelik etkinlikler yapılması ve buna uygun ortamın oluşturulması önemlidir. Gönüllülerin mo-tivasyonu ve devamlılığının sağlanmasında STK’lar kadar gönüllülerin gönüllülük algı-sı da bu süreci etkilemektedir. Gönüllülüğe olumlu anlam yüklense de gönüllülüğü ge-çici, istenildiği zaman yapılan, istenildiğinde bırakıp gidilebilecek bir faaliyet gibi algıla-mak sorun oluşturalgıla-maktadır. Bu yüzden gö-nüllülerin gönüllülük algısı, beklentileri ve içsel motivasyonları da bu hususta önemli faktörler olarak dikkat çekmektedir.
Erdoğmuş, Bircan, Sayın ve Aydemir’in (2020) araştırmasında genç gönüllülerin gönüllü olma nedenleri; gönüllülüğe yüklenilen olum-lu anlam, çıkar beklemeden başkalarına faydalı olmak, insan olmanın ve hayatın amacı olması, topluma katkı sağlamak ve gündelik rutinden çıkmak ve yeni bir şeyler yapmak olarak bulun-muştur. Gönüllüleri temel anlamda güdüleyen şeyin çıkar beklemeden başkalarına faydalı olmak olduğu söylenebilir. Aynı araştırmada STK’larda devamlılığını sağlayan motivasyon faktörleri incelendiğinde samimi ve aile ben-zeri ortam olması, sosyal grup aidiyeti, mesleki gelişime ve kariyer gelişimine katkı sağlaması,
İhtiyaçları belirleme ve program oluşturma
İşleri/görevleri tanımlama
Gönüllü temini
Mülakat ve eşleştirme
İşe alıştırma ve eğitim
Yönetim ve motivasyon
Gönüllülerin önemsenmesi ve takdir edilmesi
Gönüllüleri değerlendirme Toplumsal katılım
Yönetim desteği
Profesyonellerin (ücretlilerin) katılımı
Şekil 1. Gönüllü Yönetim Süreci Kaynak: McCurley, 2005, s.588.
rol modellerin varlığı, çalışma ilişkilerinde es-neklik sağlanması gibi faktörlerin motivasyo-nu ve devamlılığı artırdığı bulunmuştur.
STK’larda gönüllü yönetimi bazı açılardan genel insan kaynakları yönetimi sürecine benzemekle birlikte özünde bazı farklılıklar bulunmaktadır. Bu çerçevede STK’larda gö-nüllü yönetim süreci şekil 1’de verilmiştir.
Günümüzde STK’ların faaliyetlerini sürdü-rebilmek için hem gönüllü hem profesyo-nel çalışanlara ihtiyaçları vardır. Son yıllarda özellikle gençlerin STK’lara yaptığı iş baş-vurusu sayılarında ve bu alana dair yapılan eğitimlerin sayısında artış görülmektedir. Bu durum sivil topluma karşı ilginin arttığını ve bu alanın bir kariyer alanı olarak ele alındığı-nı göstermektedir. Bununla birlikte STK’larda profesyonel çalışmanın geliştirilmesi ihti-yacı önemli bir mesele olarak önümüzde durmaktadır.
STK’larda son on yılda profesyonel çalışan sayısının arttığı görülmektedir. Ücretli ça-lışan istihdamı, STK’ların kurumsallaşma-sı noktakurumsallaşma-sında önemli göstergelerdendir.
STK’larda profesyonel istihdamında sayısal artış kadar çalışanların niteliklerinde artış ihtiyacı da dikkat çekmektedir. STK’larda profesyonel çalışmanın yaygınlaşması bir yönüyle bu kuruluşların istihdam kapasi-tesiyle ilişkili iken bir yönüyle de bu kuru-luşların algılanmasıyla ilişkilidir. STK’larda profesyonel çalışmanın gönüllülük ruhu-nun zedelenmesi endişesi dolayısıyla bu kuruluşlarda profesyonel çalışmaya mesa-feli durma da dikkat çekmektedir (İçduygu, Meydanoğlu ve Sert, 2011, s. 92-93; Erdoğ-muş vd., 2020).
6 Mayıs 2017’de Kurumsal Yönetim Akade-misi tarafından gerçekleştirilen STK’larda
Profesyonel ve Gönüllü İstihdamının Geliş-tirilmesi Çalıştayı kapsamında STK’lardaki istihdam sorunu ele alınmış ve bu sorunlara çözüm önerileri geliştirilmiştir (KYA, 2017).
Çalıştay kapsamında öne çıkan sorunlar şu şekildedir:
• STK’larda nitelikli çalışan temini zorluğu ve insan yetiştirme ihtiyacı,
• STK’larda çalışanların özlük haklarının düzenlenmesi,
• STK’larda çalışanlar için istihdam ve kari-yer sistemi oluşturulması,
• STK’larda gönüllü istihdamına yönelik ayrı bir yaklaşım geliştirme ihtiyacı,
• STK’larda çalışanların istihdamıyla ilgili yapısal/yönetsel konular.
Bu kapsamda sunulan öneriler ise şu şekildedir:
• Gençler sivil toplum kuruluşlarında çalış-mak için teşvik edilmelidir.
• STK’lar profesyonel çalışan kapasitelerini geliştirmelidirler.
• Nitelikli çalışanların STK’lara çekilebil-mesi için özel çalışmalar yapılmalıdır.
• STK’larda hem gönüllü hem de profes-yonel çalışanlar için yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
• STK’ların ihtiyaç duyduğu profesyonel istihdamı için kurumların yapısal ve yö-netsel hazırlık yapmaları gerekmektedir.
• Kurumsal yönetim altyapısı kurularak, yönetim süreçlerinin daha aktif gerçek-leştirilmesi, kurumsal kapasitenin art-masını sağlayacaktır. Kapasite artırımı ile profesyonel istihdamı kolaylaşabilir.
• Doğru yapılandırılmış bir insan kaynak-ları altyapısı ile profesyonel istihdamı
arttırılabilir. Bu, istihdamın sağlanması-nın yasağlanması-nında, profesyonellerin kurumda sürdürülebilirliklerinin sağlanmasına da katkı sağlayacaktır.