2.3. KAPI TOKMAKLARI VE HALKALARIN SOSYOLOJĠK OLARAK
3.1.2. Hayvan Figürlü Kapı Tokmakları
3.1.2.2. Stilize EdilmiĢ Horoz Figürlü Kapı Tokmakları
Katalog: 3.1.2.2.1.
Adı: 7. Sokak, 18 no’lu Evin Kapı Tokmağı Bulunduğu Adres: Saraçoğlu Mahallesi Tür: Kapı Tokmağı
Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme
Süsleme Tekniği: Delik iĢi (ajur) Ġnceleme Tarihi: 05.07.2018 Boyutlar (cm)
Yükseklik 26
GeniĢlik 7
Tanımı: Saraçoğlu Mahallesi‟nde hâlen kullanılmakta olan evin dıĢ kapı tokmağıdır.
Stilize edilmiĢ horoz figürlü kapı tokmağı olduğu tespit edilmiĢtir. Kafa kısmındaki horozibiği belirgin bir Ģekilde horoz görülmektedir. Tokmağın üzeri sade olup üzerinde herhangi bir görülmemektedir. Aynası birbiriyle bağlantılı alt ve üst olmak üzere iki bölümden oluĢmaktadır. Aynasının etrafı dilimli olup, her dilimin içerisine delik iĢi (ajur) uygulanmıĢtır. Tokmak, günümüzde kapı ile aynı renge boyanmıĢtır.
70
Fotoğraf-27: 7. Sokak, 18 no‟lu Evin Kapı Tokmağı
Çizim-26: 7. Sokak, 18 no‟lu Evin Kapı Tokmağı Çizimi
71
Katalog: 3.1.2.2.2.
Adı: 218. Bulvar Sokak 17 no’lu Evin Kapı Tokmağı Bulunduğu Adres: Çubuk Mahallesi
Tür: Kapı Tokmağı Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme
Süsleme Tekniği: Delik iĢi (ajur), Kazıma Ġnceleme Tarihi: 24.06.2018
Boyutlar (cm)
Yükseklik 27
GeniĢlik 14
Tanımı: Çubuk Mahallesi‟nde bulunan evin dıĢ kapısına ait horoz figürlü kapı
tokmağıdır. Tokmağın baĢ kısmında bulunan horozibiğinin belirginliğinden horoz figürlü kapı tokmağı olduğu tespit edilmiĢtir. Horozun kanat kısmı iki yana açık biçimdedir. Aynası birbiriyle bağlantılı alt ve üst olmak üzere iki bölümden oluĢmaktadır. Alt kısım, üst kısımdan biraz daha büyük boyuttadır ve etrafı dilimlidir, dilimlerin arasına delik iĢi (ajur) tekniği uygulanmıĢtır. Tokmağın vuruĢ Ģiddetini sınırlayan, demirden yapılmıĢ köĢeli sade bir bent bulunmaktadır. Bendin üzerine kazıma tekniğiyle (X) iĢareti yapılmıĢtır. Tokmak, kapıya horozun kuyruk kısmından bir kanca ile monte edilmiĢtir.
72
Fotoğraf-28: 218. Bulvar Sokak 17 no‟lu Evin Kapı Tokmağı
Çizim-27: 218. Bulvar Sokak 17 no‟lu Evin Kapı Tokmağı Çizimi
73
Katalog: 3.1.2.2.3.
Adı: Cumhuriyet Caddesi 68 no’lu Evin Kapı Tokmağı Bulunduğu Adres: ġar Mahallesi
Tür: Kapı Tokmağı Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme Süsleme Tekniği: Dövme Ġnceleme Tarihi: 24.05.2017 Boyutlar (cm)
Yükseklik 22
GeniĢlik 14
Tanımı: ġar Mahallesi‟nde terk edilmiĢ bir evin dıĢ kapı tokmağıdır. Tokmak, stilize
edilmiĢ horoz figürü biçimindedir. Tokmağın üzerine dövme tekniği ile sıralı bir Ģekilde noktalar yapılmıĢtır. Tokmağın vuruĢ Ģiddetini sınırlayan, demirden yapılmıĢ köĢeli sade bir bent bulunmaktadır. Bendin üzerinde dövme tekniği yapılmıĢ sıralı üç adet nokta vardır. Tokmak, kapıya horozun kuyruk kısmından bir kanca ile monte edilmiĢtir.
74
Fotoğraf-29: Cumhuriyet Caddesi 68 no‟lu Evin Kapı Tokmağı
Çizim-28: Cumhuriyet Caddesi 68 no‟lu Evin Kapı Tokmağı Çizimi
75
Katalog: 3.1.2.2.4.
Adı: SubaĢı Sokak 7 no’lu Evin Kapı Tokmağı Bulunduğu Adres: Eminettin Mahallesi
Tür: Kapı Tokmağı Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme
Süsleme Tekniği: Dövme, Delik iĢi (ajur) Ġnceleme Tarihi: 24.05.1017
Boyutlar (cm)
Yükseklik 27
GeniĢlik 13
Tanımı: Eminettin Mahallesi‟nde bulunan terk edilmiĢ bir evin horoz figürlü kapı
tokmağıdır. Tokmağın baĢ kısmında bulunan horozibiğinden dolayı horoz figürlü kapı tokmağı olduğu tespit edilmiĢtir. Tokmağın gövde kısmında dövme tekniği ile yapılmıĢ süslemeler olduğu görülmektedir. Aynası birbiriyle bağlantılı alt ve üst olmak üzere iki parçadan oluĢmaktadır. Alt kısım üst kısma göre biraz daha büyük boyuttadır ve etrafı dilimlidir, dilimlerin içerisine delik iĢi (ajur) tekniğiyle süslemeler yapılmıĢtır. Tokmak kapıya horozun kuyruk kısmı ile bağlantılı bir kanca ile monte edilmiĢtir. Üzerinde herhangi bir boya yoktur. Tokmak, özgünlüğünü korumaktadır
76
Fotoğraf-30: SubaĢı Sokak 7 no‟lu Evin Kapı Tokmağı
Çizim-29: SubaĢı Sokak 7 no‟lu Evin Kapı Tokmağı Çizimi
77
Katalog: 3.1.2.2.5.
Adı: Siteler 111. Sokak 25 no’lu Evin Kapı Tokmağı Bulunduğu Adres: Teker Mahallesi
Tür: Kapı Tokmağı Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme Süsleme Tekniği: Kabartma Ġnceleme Tarihi: 24.07.2017 Boyutlar (cm)
Yükseklik 25
GeniĢlik 11
Tanımı: Teker Mahallesi‟nde bulunan, günümüzde kullanılan bir evin horoz figürlü
kapı tokmağıdır. Tokmağın baĢ kısmında bulunan horozibiği zaman içerisinde tahrip olup kaybolmuĢtur. Tokmağın aynası birbiriyle bağlantılı iki bölümden oluĢmaktadır. Aynanın ortası kalkan Ģeklinde, hafif kabarıktır. Alt kısım, üst kısma göre biraz daha büyük boyuttadır ve etrafı dilimlidir. Aynası bezemesizdir. Ev sahibi ile yapılan görüĢme sonucunda; kapının zaman içerisinde yenilendiği ancak tokmağın özelliğini koruyarak yeni kapıya monte edildiği tespit edilmiĢtir. Tokmak, yeni kapı ile aynı renge boyanmıĢtır.
78
Fotoğraf-31: Siteler 111. Sokak 25 no‟lu Evin Kapı Tokmağı
Çizim-30: Siteler 111. Sokak 25 no‟lu Evin Kapı Tokmağı Çizimi
79
Katalog: 3.1.2.2.6.
Adı: Ensari Ailesine Ait Konağın Kapı Tokmağı
Bulunduğu Adres: Teker Mahallesi, 94. ġirin Sokak No:16 Tür: Kapı Tokmağı
Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme
Süsleme Tekniği: Kabartma, Kazıma ve Delik iĢi (ajur) Ġnceleme Tarihi: 24.07.2017
Boyutlar (cm)
Yükseklik 32
GeniĢlik 13
Tanımı: GeçmiĢte Ensari ailesine ait olan, günümüzde ise Mardius Oteli olarak
kullanılan yapının dıĢ kapı tokmağıdır. Horozibiğinden ve gösteriĢli kanatlarından dolayı horoz figürlü kapı tokmağı olduğu tespit edilmiĢtir. Tokmak üzerine, kazıma tekniği ile balıksırtı deseni uygulanmıĢtır. Aynası birbiriyle bağlantılı iki bölümden oluĢmaktadır. Aynasının ortası bombeli bir Ģekilde hafif kabarıktır. Etrafı dilimlidir, dilimlerin içerisine delik iĢi (ajur) tekniği uygulanmıĢtır. Tokmağın kuyruğu halka biçiminde olup içinden geçen bir kanca ile tokmak, kapıya monte edilmiĢtir. Tokmağın vuruĢ Ģiddetini sınırlayan, demirden yapılmıĢ köĢeli sade bir bent bulunmaktadır. Bendin üzerinde çift sıra hâlinde noktalar yapılmıĢtır.
80
Fotoğraf-32: Ensari Ailesine Ait Konağın Kapı Tokmağı
Çizim-31: Ensari Ailesine Ait Konağın Kapı Tokmağı Çizimi
81
Katalog: 3.1.2.2.7.
Adı: Karaman 221 Sokak 67 no’lu Evin Kapı Tokmağı Bulunduğu Adres: ġar Mahallesi
Tür: Kapı Tokmağı Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme Süsleme Tekniği: Dövme Ġnceleme Tarihi: 17.05.2017 Boyutlar (cm)
Yükseklik 25
GeniĢlik 15
Tanımı: ġar Mahallesi‟nde bulunan bir evin dıĢ kapı tokmağıdır. Tokmağın baĢ
kısmında bulunan horozibiğinden dolayı horoz figürlü kapı tokmağı olduğu tespit edilmiĢtir. Tokmak sade, üzeri bezemesizdir. Tokmağın aynası iki ayrı parçadan oluĢmakta olup sekiz kollu yıldız biçimindedir. Tokmağın vuruĢ Ģiddetini sınırlayan, demirden yapılmıĢ köĢeli sade bir bent bulunmaktadır. Bendin üzerine dövme tekniğiyle tek sıra hâlinde noktalar yapılmıĢtır. Bendin ortası madalyon Ģeklindedir. Kapı üzerinde tokmak ile uyumlu iri çiviler, çivilerin altında yedi kollu yıldız görünümünde metal parçalar bulunmaktadır. Tokmak, günümüzde kapı ile aynı renge boyanmıĢtır. Tokmak, Ģekil itibariyle özgünlüğünü korumaktadır.
82
Fotoğraf-33: Karaman 221 Sokak 67 no‟lu Evin Kapı Tokmağı
Çizim-32: Karaman 221 Sokak 67 no‟lu Evin Kapı Tokmağı Çizimi
83
Katalog: 3.1.2.2.8.
Adı: AyıĢığı 129. Sokak, 313 no’lu Evin Kapı Tokmağı Bulunduğu Adres: Ulu Cami Mahallesi
Tür: Kapı Tokmağı Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme
Süsleme Tekniği: Dövme, Delik iĢi (ajur), Kazıma ve Kabartma Ġnceleme Tarihi: 24.05.2017
Boyutlar (cm)
Yükseklik 30
GeniĢlik 14
Tanımı: Ulu Cami Mahallesi‟nde, terk edilmiĢ bir evin dıĢ kapısına ait horoz
figürlü kapı tokmağıdır. Tokmağın gövde kısmında kazıma tekniği ile balıksırtı deseni uygulanmıĢtır. Aynası birbiriyle bağlantılı iki bölümden oluĢmaktadır. Aynanın ortası kalkan Ģeklinde, hafif kabarıktır. Etrafı dilimlidir, dilimlerin ortasına delik iĢi (ajur) tekniği uygulanmıĢtır. Tokmağın kuyruğu halka biçiminde olup içinden geçen bir kanca ile tokmak, kapıya monte edilmiĢtir. Tokmağın vuruĢ Ģiddetini sınırlayan, demirden yapılmıĢ köĢeli sade bir bent bulunmaktadır. Bendin üzerinde çift sıra hâlinde noktalar yapılmıĢtır.
84
Fotoğraf-34: AyıĢığı 129. Sokak, 313 no‟lu Evin Kapı Tokmağı
Çizim-33: AyıĢığı 129. Sokak, 313 no‟lu Evin Kapı Tokmağı Çizimi
85
Katalog: 3.1.2.2.9.
Adı: 1. Cadde 14 no’lu Evin Kapı Tokmağı Bulunduğu Adres: Savurkapı Mahallesi Tür: Kapı Tokmağı
Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme
Süsleme Tekniği: Dövme, Kazıma, Kabartma ve Delik iĢi (ajur) Ġnceleme Tarihi: 20.05.2017
Boyutlar (cm)
Yükseklik 23
GeniĢlik 14
Tanımı: Savurkapı Mahallesi‟nde bulunan horoz figürlü kapı tokmağıdır. Tokmağın
üzerinde kazıma tekniği ile (X) Ģeklinde çizgiler vardır. Tokmağın aynası birbiriyle bağlantılı iki bölümden oluĢmaktadır. Etrafı dilimlidir ve her bir dilim içine delik iĢi delik iĢi (ajur) uygulanmıĢtır. Tokmağın vuruĢ Ģiddetini sınırlayan, demirden yapılmıĢ köĢeli bir bent bulunmaktadır. Bendin üzerine kazıma tekniğiyle küçüklü büyüklü helezonlar uygulanmıĢtır. Tokmak, kapıya iri bir kanca ile monte edilmiĢtir.
86
Fotoğraf-35: 1. Cadde 14 no‟lu Evin Kapı Tokmağı
Çizim-34: 1. Cadde 14 no‟lu Evin Kapı Tokmağı Çizimi
87
Katalog: 3.1.2.2.10.
Adı: Kermozade Konağının Kapı Tokmağı
Bulunduğu Adres: Savurkapı Mahallesi, Cumhuriyet Caddesi, No:56 Tür: Kapı Tokmağı
Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme
Süsleme Tekniği: Dövme ve Kazıma Ġnceleme Tarihi: 20.05.2017
Boyutlar (cm)
Yükseklik 29
GeniĢlik 7
Tanımı: Savurkapı Mahallesinde bulunan Kermozade konağının dıĢ kapısının
horoz figürlü kapı tokmağıdır. Tokmağın gövde kısmı, kazıma tekniği ile basit geometrik çizikler yapılmıĢ olup çiziklerin arasına dövme tekniği ile yapılmıĢ noktalar ile bezenmiĢtir. Horozun kuyruk kısmı üzerine dövme tekniği ile noktalar yapılmıĢ olduğu görülmektedir. Tokmağın aynası iki ayrı bölümden oluĢmaktadır. Ortası bombeli, etrafı dilimlidir.
88
Fotoğraf-36: Kermozade Konağının Kapı Tokmağı
Çizim-35: Kermozade Konağının Kapı Tokmağı Çizimi
89
Katalog: 3.1.2.2.11.
Adı: Mardin Müzesi Eser Deposu 8 no’lu Kapı Tokmağı
Bulunduğu Adres: Mardin Müzesi (ġar Mahallesi, Cumhuriyet Meydanı Üstü) Tür: Kapı Tokmağı
Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme
Süsleme Tekniği: Dövme ve Kazıma Ġnceleme Tarihi: 19.07.2017
Boyutlar (cm)
Yükseklik 32
GeniĢlik 14
Tanımı: Mardin Müzesi koleksiyonunda bulunan, bir evin dıĢ kapısına ait olduğu
tahmin edilen horoz figürlü kapı tokmağıdır. Tokmağın ana gövdesi ince köĢegen çubuk üzerine kazıma tekniği ile zikzaklar çizilmiĢtir. Horozibiği, gözleri, gagası ve kanat kısmı çok belirgin bir Ģekilde görülmektedir. Bu tokmak, diğer örneklerden farklı olarak detaylara belirgin bir Ģekilde yer vermiĢtir. Sadece tokmak kısmı müze koleksiyonunda bulunduğu için kapıya ne Ģekilde monte edildiği hakkında bilgi verilememektedir.
90
Fotoğraf-37: Mardin Müzesi Eser Deposu 8 no‟lu Kapı Tokmağı
Çizim-36: Mardin Müzesi Eser Deposu 8 no‟lu Kapı Tokmağı Çizimi
91
Katalog: 3.1.2.2.12.
Adı: Kavaklar Ailesine Ait Evin Kapı Tokmağı
Bulunduğu Adres: Ulucami Mahallesi, Mut 104. Sokak, No:7 Tür: Kapı Tokmağı
Biçim: Horoz Figürlü Malzeme: Demir
Yapım Tekniği: Dövme
Süsleme Tekniği: Dövme, Delik iĢi (ajur) Ġnceleme Tarihi: 24.05.2017
Boyutlar (cm)
Yükseklik 30
GeniĢlik 14
Tanımı: Ulu Cami Mahallesinde Kavaklar ailesine ait bir evin dıĢ kapısında
bulunan horoz figürlü kapı tokmağıdır. Tokmağın üzerinde herhangi bir süsleme yoktur. Tokmağın vuruĢ Ģiddetini sınırlayan, demirden yapılmıĢ köĢeli sade bir bent bulunmaktadır. Tokmağın aynası birbiriyle bağlantılı iki bölümden oluĢmaktadır. Aynasının üst parçası alt parçasına göre daha küçük olup uç kısmında palmeti andıran bir motif olduğu görülmektedir. Tokmak, kapı ile aynı renge boyanmıĢtır.
92
Fotoğraf-38: Kavaklar Ailesine Ait Evin Kapı Tokmağı
Çizim-37: Kavaklar Ailesine Ait Evin Kapı Tokmağı Çizimi
93