Standartlara Göre Bilanço Değerleri

Kavramsal Çerçeve ve Standartlarda yer alan bilanço kalemlerinin değerleme ölçüleri aşağıdaki gibidir.

“Tarihi Maliyet : Varlıklar elde edildikleri tarihte alımları için ödenen

nakit veya nakit benzerlerinin tutarları ile veya onlara karşılık verilen varlıkların gerçeğe uygun değerleri ile ölçümlenir. Borçlar borç karşılığında elde edilenin tutarı ile veya işletmenin normal faaliyetlerinden kaynaklanan

borçlarda, örneğin, gelir vergilerinde olduğu gibi, borcun kapatılması için gereken nakit veya nakit benzerlerinin tutarı ile gösterilir.” (Kavramsal Çerçeve)

“Cari Maliyet : Varlıklar aynı varlığın veya bu varlıkla eşdeğer olan

bir varlığın alınması için halihazırda gereken nakit veya nakit benzerlerinin tutarı ile gösterilirler. Borçlar, yükümlülüğün kapatılması için gereken nakit ve nakit benzerlerinin iskonto edilmemiş tutarları ile gösterilir.” (Kavramsal Çerçeve)

“Gerçekleşebilir Değer (Ödeme Değeri) : Varlıklar, işletmenin

normal faaliyet koşullarında, bir varlığın elden çıkarılması halinde ele geçecek olan nakit ve nakit benzerlerinin tutarıdır. Borçlar, işletmenin normal faaliyet koşullarında, kapatılmaları için ödenmesi gereken nakit ve nakit benzeri değerlerin iskonto edilmemiş tutarları ile gösterilir.” (Kavramsal Çerçeve)

“Bugünkü Değer : Varlıklar, işletmenin normal faaliyet koşullarında,

ileride yaratacakları net nakit girişlerinin bugünkü iskonto edilmiş değerleri ile gösterilirler. Borçlar, işletmenin normal faaliyet koşullarında, kapatılmaları için ileride ödenmesi gereken net nakit çıkışlarının bugünkü iskonto edilmiş değerleri ile gösterilir.” (Kavramsal Çerçeve)

“Net gerçekleşebilir değer ; işin normal akışı içinde, tahmini satış fiyatından, tahmini tamamlanma maliyeti ve satışı gerçekleştirmek için gerekli tahmini satış giderleri toplamının, düşürülmesiyle elde edilen tutarı ifade eder.” (TMS 2 Stoklar Standardı)

“Defter değeri : Bir varlığın birikmiş amortisman (itfa) ve birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonra finansal tablolara yansıtıldığı tutarıdır.

Geri kazanılabilir tutar : Bir varlığın veya nakit yaratan birimin, satış

maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değeri ile kullanım değerinden yüksek olanıdır.

…

Kullanım değeri : Bir varlık veya nakit yaratan birimden elde edilmesi

beklenen gelecekteki nakit akışlarının bugünkü değeridir.” (TMS 36 Varlıklarda Değer Düşüklüğü Standardı)

“İtfa edilmiş maliyeti: Finansal varlık veya finansal borcun ilk muhasebeleştirme sırasında ölçülen değerinden anapara geri ödemeleri düşüldükten, anılan ilk tutar ile vadedeki tutar arasındaki farkın etkin faiz yöntemi kullanılarak hesaplanan birikmiş itfa payı düşüldükten veya eklendikten ve değer düşüklüğü ya da tahsil edilememe durumuna ilişkin her türlü indirimin yapılmasından (doğrudan doğruya veya bir karşılık hesabı kullanılarak) sonra geriye kalan tutardır.” (TMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme Standardı)

“Gerçeğe uygun değer işletmeye özgü bir ölçüm olmayıp, piyasa bazlı bir ölçümdür. Bazı varlıklar ve borçlar için gözlemlenebilir piyasa işlemleri veya bilgileri mevcut olabilir. Bununla birlikte diğer varlıklar ve borçlar için bu tür işlemler veya bilgiler mevcut olmayabilir. Ancak gerçeğe uygun değer ölçümünün amacı her iki durumda da aynı olup, bu amaç mevcut piyasa koşullarında, piyasa katılımcıları arasında bir varlığın satışına veya bir borcun devrine yönelik olarak ölçüm tarihinde olağan bir işlemdeki fiyatın tahmin edilmesidir (diğer bir ifadeyle, varlığı elinde bulunduran veya borçlu konumda olan piyasa katılımcısının bakış açısıyla ölçüm tarihindeki çıkış fiyatıdır).” (TFRS 13 Gerçeğe Uygun Değer Standardı)

“Özkaynak yöntemine göre, iştirak veya iş ortaklığı yatırımı

başlangıçta elde etme maliyeti ile muhasebeleştirilir. Edinme tarihinden sonra ise, yatırımcının yatırım yapılan işletmenin kâr veya zararındaki payı yatırımın

defter değeri artırılarak ya da azaltılarak finansal tablolara yansıtılır. Yatırımcının yatırım yapılan işletmenin kâr veya zararından alacağı pay, yatırımcının kâr veya zararı olarak muhasebeleştirilir. Yatırım yapılan bir iştirakten alınan dağıtımlar (kâr payı vb.) yatırımın defter değerini azaltır. Yatırım yapılan iştirakin defter değerinin, iştirakin diğer kapsamlı kârındaki değişikliklerden yatırımcıya düşen pay oranında düzeltilmesi gerekebilir. Bu tür değişiklikler, maddi duran varlıkların yeniden değerlemesinden ya da yabancı para çevrim farklarından kaynaklanan değişiklikleri içerir. Bu değişikliklerden yatırımcıya düşen pay, yatırımcının kendi diğer kapsamlı kârında muhasebeleştirilir.” (TMS 28 İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar Standardı)

Standartlarda tanımları verilen değerleme ölçülerinin hangi varlık ve borçlara uygulanacağı aşağıda maddeler halinde özetlenmiştir.15

(Akbulut, 2008) (Akbulut, 2012)

1. Tarihi Maliyet

- Stoklar (ilk muhasebeleştirme sırasında) - İştirakler (ilk muhasebeleştirme sırasında)

- İştirakler (ilk muhasebeleştirme sonrasında) (konsolidasyona tabi değilse) - Maddi duran varlıklar (ilk muhasebeleştirme sırasında)

- Maddi duran varlıklar (ilk muhasebeleştirme sonrasında) (maliyet bedelinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü çıkartılır) (yeniden değerleme modelinin tercih edilmesi durumunda, değer gerçeğe uygun değer maddesine göre belirlenir.)

- Maddi olmayan duran varlıklar (ilk muhasebeleştirme sırasında) (dışarıdan alınmışsa veya ar-ge projelerinde geliştirme harcamalarının aktifleştirilmesinde)

- Maddi olmayan duran varlıklar (ilk muhasebeleştirme sonrasında) (maliyet bedelinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü çıkartılır)

15 _{Boyraz, F. 2011. Tms/Tfrs/Kobi Standartlarına Göre Hesaplanan Ticari Kardan Mali Kara Geçiş Sunumu. Ankara Yeminli Mali}

Müşavirler Odası. 29 Mart 2015

(yeniden değerleme modelinin tercih edilmesi durumunda, değer gerçeğe uygun değer maddesine göre belirlenir.)

- Yatırım amaçlı gayrimenkuller (ilk muhasebeleştirme sırasında)

- Yatırım amaçlı gayrimenkuller (ilk muhasebeleştirme sonrasında) (maliyet bedelinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü çıkartılır) (yeniden değerleme modelinin tercih edilmesi durumunda, değer gerçeğe uygun değer maddesine göre belirlenir.)

- Şerefiye (ilk muhasebeleştirme sırasında)

2. İtfa Edilmiş Maliyet

- Bankalar (vadeli hesaplar) (ilk muhasebeleştirme sonrasında) - Senetli Alacaklar (ilk muhasebeleştirme sonrasında)

- Senetli Borçlar (ilk muhasebeleştirme sonrasında) - Senetsiz Alacaklar (ilk muhasebeleştirme sonrasında) - Senetsiz Borçlar (ilk muhasebeleştirme sonrasında) - Tahvil / bono (ilk muhasebeleştirme sonrasında) - Banka Kredileri (ilk muhasebeleştirme sonrasında)

3. Gerçeğe Uygun Değer

- Kasa mevcudu - Yabancı paralar

- Bankalar (vadesiz hesaplar)

- Bankalar (vadeli hesaplar) (ilk muhasebeleştirme sırasında) - Senetli Alacaklar (ilk muhasebeleştirme sırasında)

- Senetli Borçlar (ilk muhasebeleştirme sırasında)

- Gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan finansal varlıklar - Satılmaya hazır finansal varlıklar

- Senetsiz Alacaklar (ilk muhasebeleştirme sırasında) - Senetsiz Borçlar (ilk muhasebeleştirme sırasında)

- Maddi duran varlıklar (ilk muhasebeleştirme sırasında) (takas yolu ile edinilenlerde)

- Maddi duran varlıklar (ilk muhasebeleştirme sonrasında) (gerçeğe uygun değerinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü çıkartılır) - Maddi olmayan duran varlıklar (ilk muhasebeleştirme sırasında) (işletme

birleşmesi veya takas yolu ile edinilenlerde)

- Maddi olmayan duran varlıklar (ilk muhasebeleştirme sonrasında) (gerçeğe uygun değerinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü çıkartılır)

- Yatırım amaçlı gayrimenkuller (ilk muhasebeleştirme sonrasında) - Şüpheli alacaklar

- Hisse senetleri

- Kar/zarar ortaklığı belgesi

- Tahvil / bono (ilk muhasebeleştirme sırasında) - Banka Kredileri (ilk muhasebeleştirme sırasında) - Hasılat

4. Tarihi maliyet ve net gerçekleşebilir değerden düşük olanı ile değerleme

- Stoklar (ilk muhasebeleştirme sonrasında)

5. Özkaynak Yöntemi

- İştirakler (ilk muhasebeleştirme sonrasında) (konsolidasyona tabi ise) - İş Ortaklıkları

6. Defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerinden düşük olanı ile değerleme

- Satış amaçlı duran varlıklar (ilk muhasebeleştirme sırasında)