Sürekli Farka Neden Olan İndirim, İstisna ve Muafiyetler

Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre, Türkiye Muhasebe Uygulamaları Genel Tebliği çerçevesinde düzenlenen gelir tablosunda vergi öncesi zarar olsa dahi indirim konusu yapılabilecek istisna ve indirimler bulunmaktadır. Vergi matrahı oluşmasına neden olmasa

dahi, bunların indirim konusu yapılmasının nedeni, gelecek yıla devreden cari yıl zararını artırmasıdır.

a. İlişkili şirket tarafından kurumlar vergisi matrahının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak matraha ilave edilen ve örtülü sermaye üzerinden hesaplanan ve gelir kaydedilen faiz, kur farkı ve benzeri gelirler (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 12 nci maddesi kapsamında).

b. İlişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım veya satımından elde edilen kazançlar (transfer fiyatlandırması) (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 13 nci maddesi kapsamında).

c. Tam mükellef başka bir şirketten elde edilen iştirak kazançları (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-a maddesi kapsamında)

d. Kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan anonim ve limited şirket niteliğindeki şirketlerden elde edilen yurtdışı iştirak kazançları (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-b maddesi kapsamında)

e. Tam mükellef anonim şirketlerin yurtdışı iştirak hisseleri satış kazançları (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-c maddesi kapsamında)

f. Emisyon primi kazancı (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-ç maddesi kapsamında)

g. Yatırım fon ve ortaklığı portföy işletmeciliği kazancı (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-d maddesi kapsamında)

h. Taşınmaz ve iştirak hissesi ile kurucu senet, intifa senedi ve rehin hakları satış kazancı (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-e maddesi kapsamında)

i. Bankalara ve TMSF’ye borçlu durumda olan kurumların taşınmaz ve iştirak hissesi ile kurucu senet, intifa senedi ve rehin hakları satış kazancı (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-f maddesi kapsamında)

j. Yurtdışı şube kazançları (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-g maddesi kapsamında)

k. Yurtdışı inşaat onarma, montaj ve teknik hizmetlerden sağlanan kazançlar (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-h maddesi kapsamında)

l. Eğitim ve öğretim kurumları ile rehabilitasyon merkezi kazançları (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-ı maddesi kapsamında)

m. Kooperatiflerde risturn istisnası (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-i maddesi kapsamında)

n. Yabancı fon kazançları (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/A maddesi kapsamında)

o. Sınai mülkiyet hakkı istisnası (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/B maddesi kapsamında)

p. Türk uluslararası gemi siciline kayıtlı gemilerin işletilmesinden ve devrinden sağlanan kazançlar (4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu’nun 12 nci maddesi kapsamında)

q. Teknoloji geliştirme bölgelerinde elde edilen kazançlar (4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun Geçici 2 nci maddesi kapsamında)

r. Serbest bölgelerde elde edilen kazançlar (3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’nun Geçici 3 üncü maddesi kapsamında)

Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre, Türkiye Muhasebe Uygulamaları Genel Tebliği çerçevesinde düzenlenen gelir tablosunda vergi öncesi kar olması ve bu kara önceki başlıkta yer alan ilaveler yapıldıktan ve yukarıdaki zarar olsa dahi indirilecek istisna ve indirimler düşüldükten sonra halen kazancın bulunması durumunda, aşağıdaki istisna ve indirimlerin kazançtan indirilmesi olanaklıdır. Bu türden istisna ve indirimler kurumlar vergisi matrahını etkilemekte ve hesaplanan kurumlar vergisini düşürmektedir.

a. Ar-Ge indirimi (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-a maddesi veya 5746 sayılı Araştırma Ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında)

b. Sponsorluk harcamaları (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-b maddesi kapsamında)

c. Bağış ve yardımlar (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-c maddesi kapsamında)

d. Eğitim ve sağlık tesisleri ile yurt inşaatına ilişkin bağış ve yardımlar (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-ç maddesi kapsamında)

e. İbadethanelere ve dini tesislere yapılan bağış ve yardımlar (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-ç maddesi kapsamında)

f. Kültür ve turizm amaçlı bağış ve yardımlar (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-d maddesi kapsamında)

g. BKK uyarınca Başbakanlık aracılığıyla yapılan bağış ve yardımlar (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-e maddesi kapsamında)

h. Türkiye Kızılayı Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine yapılan nakdi bağış ve yardımlar (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-f maddesi kapsamında)

i. VUK 325/a’ya göre girişim sermayesi fonu olarak ayrılan tutarlar (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-g maddesi kapsamında)

j. Türkiye'de yerleşmiş olmayan kişilerle, işyeri, kanuni ve iş merkezi yurt dışında bulunanlara Türkiye'de verilen ve münhasıran yurt dışında yararlanılan sağlık, eğitim ve diğer hizmetlere ilişkin indirim (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-ğ maddesi kapsamında)

k. 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanuna göre kurulan korumalı işyerlerinde istihdam edilen ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli çalışanlar için diğer kişi ve kurumlarca karşılanan tutar dâhil yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının % 100'ü oranında korumalı işyeri indirimi (Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-h maddesi kapsamında)

l. Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı ile EXPO 2016 Antalya Ajansına yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımlar ile sponsorluk harcamaları (Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 79 uncu maddesi kapsamında)

m. Yatırım indirimi istisnası (Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 69 uncu maddesi kapsamında)

Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre, bazı şirketler kurumlar vergisinden muaftır. Dolayısıyla, bu şirketlerde kurumlar vergisi, dolayısıyla ertelenmiş vergi oluşması mümkün değildir. Bu şirketler Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 4 üncü maddesinde sayılmış olup aşağıdaki gibidir.

a. Kamu idare ve kuruluşları tarafından tarım ve hayvancılığı, bilimi, fennî ve güzel sanatları öğretmek, yaymak, geliştirmek ve teşvik etmek amacıyla işletilen okullar, okul atölyeleri, konservatuvarlar, kütüphaneler, tiyatrolar, müzeler, sergiler, numune fidanlıkları, tohum ve hayvan geliştirme ve üretme istasyonları, yarış yerleri, kitap, gazete, dergi yayınevleri ve benzeri kuruluşlar.

b. Kamu idare ve kuruluşları tarafından genel insan ve hayvan sağlığını korumak ve tedavi amacıyla işletilen hastane, klinik, dispanser, sanatoryum, huzurevi, çocuk bakımevi, hayvan hastanesi ve dispanseri, hayvan bakımevi, veteriner bakteriyoloji,

c. Kamu idare ve kuruluşları tarafından sosyal amaçlarla işletilen şefkat, rehin ve yardım sandıkları, sosyal yardım kurumları, yoksul aşevleri, ceza ve infaz kurumları ile tutukevlerine ait işyurtları, darülaceze atölyeleri, öğrenci yurtları, pansiyonları ve benzeri kuruluşlar.

d. Kamu idare ve kuruluşları tarafından yetkili idarî makamların izniyle açılan yerel, ulusal veya uluslararası nitelikteki sergiler, fuarlar ve panayırlar.

e. Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait olup sadece kamu görevlilerine hizmet veren, kâr amacı gütmeyen ve üçüncü kişilere kiralanmayan kreş ve konukevleri ile askerî kışlalardaki kantinler.

f. Kanunla kurulan emekli ve yardım sandıkları ile sosyal güvenlik kurumları.

g. Yaptıkları iş veya hizmet karşılığında resim ve harç alan kamu kuruluşları.

h. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ile Özelleştirme Fonu, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ve Şans oyunları lisans veya işletim hakkının hasılatın belli oranında hesaplanan pay karşılığında verilmesi halinde bu hakkı devralan kurumlar hariç olmak üzere, 14/3/2007 tarihli ve 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinde tanımlanan ilgili kurum ve kuruluşlar.

i. Kuruluşlarındaki amaca uygun işlerle sınırlı olmak şartıyla, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü ile askerî fabrika ve atölyeler.

j. İl özel idareleri, belediyeler ve köyler ile bunların oluşturdukları birlikler veya bunlara bağlı kuruluşlar tarafından işletilen;

1. Kanal, boru ve benzeri yollarla dağıtım yapan su işletmeleri,

3. Kesim, taşıma ve muhafaza işleriyle sınırlı olmak üzere mezbahalar.

k. Köyler veya köy birlikleri tarafından köylünün genel ve ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla işletilen hamam, çamaşırhane, değirmen, soğuk hava deposu ve bağlı oldukları il sınırı içinde faaliyette bulunmaları şartıyla yolcu taşıma işletmeleri ile köylere veya köy birliklerine ait tarım işletmeleri.

l. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ile özerk spor federasyonlarına tescil edilmiş spor kulüplerinin idman ve spor faaliyetlerinde bulunan iktisadî işletmeleri ile sadece idman ve spor faaliyetlerinde bulunan anonim şirketler.

m. Tüketim ve taşımacılık kooperatifleri hariç olmak üzere, ana sözleşmelerinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi, yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması ve sadece ortaklarla iş görülmesine (Yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her bir hisse için bir iş yeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmaz.) ilişkin hükümler bulunup, bu hükümlere fiilen uyan kooperatifler ile bu kayıt ve şartlara ek olarak kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında, söz konusu inşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine veya Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 13 üncü maddesine göre bunlarla ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya yukarıda sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi içinde bulunanlara yer vermeyen ve yapı ruhsatı ile arsa tapusu kooperatif tüzel kişiliği adına tescil edilmiş olan yapı kooperatifleri.

n. Yabancı ülkeler veya uluslararası finans kuruluşları ile yapılan malî ve teknik işbirliği anlaşmaları çerçevesinde yalnızca kredi teminatı sağlamak üzere kurulmuş olup bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları teminat sorumluluk fonlarına ekleyen ve sahip oldukları fonları ortaklarına dağıtmaksızın, kredi sağlayan banka ve kuruluşlara yatıran kurumlar.

p. Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin alt yapılarını hazırlamak ve buralarda faaliyette bulunanların; arsa, elektrik, gaz, buhar ve su gibi ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kamu kurumları ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerce birlikte oluşturulan ve kazancının tamamını bu yerlerin ortak ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanan iktisadî işletmeler.

q. 28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 7/A maddesine göre kurulan ve tamamı Hazine Müsteşarlığına ait olan varlık kiralama şirketleri.

Son olarak, her ne kadar indirim, istisna ve muafiyet sınıflandırmasına girmemesine rağmen, hesaplanan kurumlar vergisi tutarını düşürmesi nedeniyle, indirimli kurumlar vergisi uygulamasından bu başlık altında bahsedilecektir. Buna göre, Türkiye Muhasebe Uygulamaları Genel Tebliği çerçevesinde düzenlenen gelir tablosunda yer alan vergi öncesi kar veya zarara tüm ilave, indirim ve istisnalar eklendikten ve düşüldükten sonra vergiye tabi bir kar oluşması halinde, bu kara (kurumlar vergisi matrahına) Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesi kapsamında indirimli kurumlar vergisi oranı uygulanmaktadır. Türkiye’de kurumlar vergisi oranı % 20 olmasına rağmen, söz konusu madde kapsamındaki kazançlara belli devlet kurumlarınca kararlaştırılan ve % 20’den daha düşük bir kurumlar vergisi oranı uygulanmaktadır. Doğal olarak bu uygulama sürekli farka neden olmaktadır.