Sporculara KarĢı Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Önceki sayfalarda sıklıkla belirtildiği üzere, empatinin sporcular üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır. Bu sebeple takım arkadaĢlarının, antrenörlerin ve diğer paydaĢların sporcularla iletiĢime/etkileĢime geçerken empati açısından dikkatli davranmaları faydalı olacaktır. Empati açısından sporculara karĢı dikkat edilmesi gereken noktalar Ģu Ģekilde listelenebilir:

• YumuĢak ses tonu ile konuĢulması ve dikkatli dinleme • Özfarkındalık düzeylinin yükseltilmesi

• Duygusal destek • EleĢtiri ve düzeltme • Yok sayma ve alay

ġekil 1.3 söz konusu noktaları özetlemektedir (Lorimer 2013, Zaki 2014, Overway 2013).

ġekil 1.3. Sporculara karĢı dikkat edilmesi gereken noktalar YumuĢak Ses Tonu Ġle KonuĢulması ve Dikkatli Dinleme/ĠletiĢim

Rekabet ortamının da etkisiyle sporcuların stresli olmaları normaldir. Bu sebeple sporcuların iletiĢim içerisinde oldukları kiĢilerin ses tonları sporcular üzerinde etkili olmaktadır. Ses tonu sporcuların hisleri üzerinde etkili olur. Özellikle de geri bildirim alırken ses tonu sporcunun ruh halini değiĢtirebilmektedir. Sporcular yumuĢak, sıcak ve destekleyici bir ses tonu duyduklarında geri bildirim veya söylenenler olumsuz olsa dahi sporcu üzerinde olumlu etki bırakır (Sport Psychology Movement Institute 2018).

Bunun nedeni empatinin biliĢsel bir niteliğinin de bulunmasıdır. Empati kurarken sözel ve sözel olmayan ipuçları ve bilgilerin algılanması ve yorumlanması sağlanır. Söz konusu algılama ve yorumlama süreci sonrasında karĢıdaki kiĢinin duyguları, düĢünceleri ve hisleri anlamlandırılır. Bu sayede bireyin hangi davranıĢı neden gerçekleĢtirdiği daha doğru anlaĢılır. Ek olarak, karĢıdaki bireyin hangi duygularla ve düĢüncelerle hareket ettiğini tam anlamıyla anlamak onun davranıĢları üzerinde doğru değiĢimlerin ortaya çıkarılmasını da olası hale getirir. Diğer bir ifadeyle sporcunun hangi duygularla hangi davranıĢları gerçekleĢtirdiği anlaĢıldığında onun duyguları ve düĢünceleri üzerinde etkili olunabilir. Bu sebeple

sporcuların duygu ve düĢüncelerinin anlaĢılması ile beraber yumuĢak bir ses tonu kullanılarak konuĢulması sporcunun kendisini daha rahat hissetmesini ve “anlaĢıldığını” düĢünmesini sağlar. Özellikle de antrenörler için önemli olan Ģey sporcunun sadece ne düĢündüğünü ve hissettiğini anlamak değil, aynı zamanda sporcuya karĢı uygun tepkiler/geri bildirimler vermektir. Bunun için de ses tonu oldukça önemli olmaktadır (Lorimer 2013).

Sporculara karĢı yumuĢak bir ses tonu ile konuĢulmasının yanında onların dikkatli bir biçimde dinlenmesi de gerekir. Sporcular dikkatli bir biçimde dinlendiklerinde onların ne hissettikleri ve ne düĢündükleri daha kolay bir biçimde anlaĢılır. Bunun yanında sporcu kendisini karĢı tarafın dinlediğinde ve buna uygun geribildirimler aldığında daha rahat hissedecektir. Antrenörün veya benzer bir paydaĢın onu dinlemesi, anlaması ve bir derecede hak vermesi sporcunun önemsendiğini ve anlaĢıldığını düĢünmesini sağlar ki bu durum duygusal olarak sporcu üzerinde olumlu etki oluĢturur. Ayrıca sporcular kendilerinin dinlendiklerini anladıklarında güven duygusu da geliĢmektedir. Önemli olan bir diğer noktada da sporcu konuĢurken onun sözlerinin bölünmemesidir (Sport Psychology Movement Institute 2018).

Genç sporcular kendileriyle ilgilendiklerini anladıklarında çevrelerine karĢı daha duyarlı davranmaktadırlar. Bu durum özellikle takım içerisindeki sporcular ve diğer bireyler arasındaki iliĢkilerde daha olumlu bir havanın oluĢmasını sağlar. Empatinin takım içerisinde olumlu bir hava oluĢturması sporcuları dinlemenin ve uygun geribildirimler vermenin önemini göstermektedir (Overway 2013).

Sporcunun dikkatli bir biçimde dinlenmesi hem empatinin doğru bir biçimde kurulmasını sağlar hem de doğru geribildirimlerin verilmesini mümkün hale getirir. Zıtlıklardan ve tartıĢmalardan uzak durulur. Bu süreç içerisinde sporcular dikkatli bire biçimde dinlenmeli, gerektiğinde kısa sorular sorulmalı ve sporcu konuĢurken aceleci davranılmamalıdır. Aceleci davranıldığında sporcu söyleyeceklerini tam olarak ifade edemeyecektir. Bu durum hem sporcunun kendisini ifade edememesine ve güven duygusunun oluĢmamasına neden olur hem de dinleyicinin doğru bir empati kurmasını zorlaĢtırır (Leasure 2017).

sürdürülmesini sağlar. Bu aĢamada dikkat edilmesi gereken noktalar Ģu Ģekilde listelenebilir:

• Gönderilen mesaj hedef bireyin dikkatini çekecek bir Ģekilde oluĢturulmalıdır.

• Sporcu ile konuĢurken ve cümleleri oluĢtururken, bu cümlelerin sporcu tarafından yeniden anlamlandırılacağı unutulmamalıdır. Bu sebeple sporcunun söz konusu andaki ruh hali de dikkate alınarak kullanılacak ifadeler dikkatli bir biçimde seçilmelidir.

• Kullanılan ifadeler sporcunun ihtiyaçlarını karĢılar nitelikte olmalıdır.

• Sporcu üzerinde olumlu etkilerin oluĢturulabilmesi için sporcunun ne hissettiği ve hangi değerlere sahip olduğu gibi bilgiler dikkate alınmalıdır. • Söylenenlerin etkili olabilmesi için sporcunun deneyimleri, kültürel

özellikleri ve beklentileri gibi alanlarda bilgi sahibi olunmalıdır (Akdağcık ve Hamak 2016).

Kısaca özetlemek gerekirse, sporcuların dikkatli bir biçimde dinlenilmesi onları daha iyi anlamayı sağlar. KonuĢurken uygun ses tonu ile konuĢulması ise sporcu üzerinde etki oluĢturur.

Özfarkındalık Düzeyinin Yükseltilmesi

Empati etkili bir iletiĢim aracı olarak kullanılabilen iletiĢim yeteneklerinden birisidir. Etkili bir biçimde kullanıldığında, bir iletiĢim yeteneği olarak sporcunun özfarkındalık düzeyinin yükseltilmesine yardımcı olacaktır. Empati sayesinde antrenörü sporcuyu daha iyi anlarken sporcu da antrenörü daha iyi anlar. Bu aĢamada karĢılıklı güven duygusu geliĢir. Güven duygusunun geliĢtiği bir ortamda antrenörün sporcunun özfarkındalık düzeyini yükseltmesi daha kolay olur (Jowett ve ark 2012).

Sporcularla etkileĢim halindeyken davranıĢların onları olumlu veya olumsuz yönde nasıl etkilediği hakkında bilgi sahibi olunduğunda etkileĢim süreci daha kolay ilerler. Özfarkındalık düzeyinin nasıl yükseltileceği noktasında antrenörlerin ve sporcu ile iletiĢim halinde olan diğer paydaĢların bilgi sahibi olması gerekir. Bu sebeple sporcularla iletiĢim halinde olan paydaĢların gerekli makaleleri okumaları ve bilgi sahibi olmaları faydalı olacaktır (Sport Psychology Movement Institute 2018).

Bireyin kendisinin farkında olması sporda baĢarı için anahtar role sahip olabilir. Öncelikle kabul etmek gerekirse sporda antrenör ve sporcu arasındaki iliĢkiler birbirinden bağımsız değildir. Bir tarafın davranıĢları diğer tarafından davranıĢlarının da Ģekillenmesini sağlar. Sporcunun tavır ve davranıĢları antrenörün sporcuya karĢı olan tavır ve davranıĢlarını Ģekillendirirken antrenörün tavır ve davranıĢları sporcunun ona karĢı olan tavır ve davranıĢlarını Ģekillendirmektedir. Bu sebeple taraflar kendilerinin farkında olmalıdırlar. Neyi, ne zaman ve neden yaptıklarını bilmelidirler. Dahası hangi davranıĢın hangi sonucu ortaya çıkaracağı ve sporcu üzerinde ne yönde etki oluĢturacağının bilinmesi gerekir. Özellikle antrenörlerin özfarkındalık düzeyleri sporcu ile olan iletiĢimlerinde baĢarıyı etkiler. Antrenör, bir taraftan hedefleri ve duyguları hakkında bilgi sahibi olmalı ve ona göre davranmalı, diğer tarafta sporcunun hedeflerinin ve duygularının kendi hedef ve duyguları olmadığını bilebilmelidir. Özfarkındalık düzeyi bu ayrımın yapılmasını sağlar ve antrenörün bir taraftan sporcunun duygularına uygun davranmasını diğer taraftan aynı duygularla hareket etmeyip daha mantıklı, kendi hedeflerine uygun davranmasını sağlar (Lorimer 2013).

Duygusal Destek

Sporculara duygusal destek vermek empatinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Zira empati sayesinde sporcunun duygu ve düĢüncelerinin anlaĢılması ile beraber onlara nasıl destek olunacağı konusunda doğru bir yol izlenir. Öncelikle sporcuya duygusal destek sunmak için sporcunun duyguları anlaĢılmalıdır. Sporcunun ne hissettiği anlaĢıldığında ona karĢı doğru bir yaklaĢım geliĢtirilir. Kısacası empatinin bir bireye karĢı sıcaklık ve ilgi geliĢtiriyor olması ve bireyin duygularını anlama fırsatı vermesi ona duygusal açıdan doğru destek unsurlarının tercih edilmesini sağlar (Balçıkanlı ve Sezen 2017).

Ġnsanların birbirleriyle olan iliĢkilerinin sağlıklı olması aynı zamanda sıcak bir havanın takım içerisinde oluĢmasını sağlar. Takım arkadaĢları ve antrenör gibi paydaĢların sıcak bir havada çalıĢmaları onların birbirlerine karĢı duygusal açıdan olumlu tutumlar geliĢtirmelerini sağlar. Empati yoluyla bireylerin birbirlerini anlamaları ve sıcak bir havanın oluĢması duygusal açıdan destekleyici bir takım ortamı oluĢturur (Overway 2013).

Antrenörlerin sporcularına duygusal destek sağlamaları sporcuların baĢarılarını olumlu yönde etkiler. Antrenörlerin rekabet ve stres altında bulunan sporculara destek olabilmesi için öncelikle sporcuların tavır ve davranıĢlarını dikkatli bir biçimde takip etmeleri önemlidir. Sporcunun tavır ve davranıĢlarının takip edilmesiyle beraber sahip oldukları kültürel özellikler, etik değerler ve geçmiĢ yaĢantılar hakkında da bilgi sahibi olunmalıdır. Sporcunun an itibariyle içerisinde bulunduğu ortamın özellikleri de dikkate alındığında sporcunun tam olarak hangi duyguları yaĢadığının anlaĢılması sağlanır. Bu sonuçların elde edilmesi için antrenörün empati becerisinin yeterli olması gerekir. Empati becerisi sayesinde sporcunun an itibariyle tam olarak ne hissettiğinin anlaĢılması ona verilecek duygusal desteğin de doğru bir biçimde Ģekillenmesini sağlar. Verilecek olan duygusal destek sporcunun beklentilerini karĢılar nitelikte olmalıdır. Sporcunun duygusal beklentilerine cevap verebilen bir duygusal destek sunulduğunda sporcunun performansı yükselecektir (Lorimer 2013).

Empatik eğilim kiĢilerarası iliĢkilerde olumlu tavır ve duyguları ortaya çıkarır. Sporcularla antrenörlerin iliĢkilerinde de benzer bir durum söz konusudur ve sporcunun bakıĢ açısının doğru bir biçimde anlaĢılması iliĢkileri olumlu etkiler. Bu durum sporcunun tatmin düzeyini yükseltir. Yani empati sayesinde bireyler arasındaki duygusal bağ güçlenirken ve doğru duygusal destek yöntemleri kullanılırken aynı zamanda sporcunun tatmin düzeyi de yükselmektedir (Sevdalis ve Raab 2014).

EleĢtiri ve Düzeltme

Tüm bireyler arası iliĢkilerde iletiĢim kavramı temel bir kavramdır. ĠletiĢimin sağlıklı bir biçimde yürütülmesi ile beraber iliĢkiler geliĢtirilirken sağlıksız bir iletiĢim iliĢkileri bozar. Özellikle istenmeyen konular konuĢulduğunda iletiĢim sürecine çok dikkat edilmelidir. Bir bireyin hatalarının düzeltilmesi veya eleĢtirilmesi sürecinde kullanılan yüz hareketleri, vücut hareketleri, sözler ve ses tonu gibi iletiĢim araçları karĢı taraf üzerinde yıkıcı etkiler bırakmamalıdır. ĠletiĢim sürecinin iyi bir biçimde yürütülmesi sporcuların eleĢtirildiği zamanlarda onların kendilerini geliĢtirmelerini sağlar. Yıkıcı olmadığında eleĢtiri ve düzeltmeler sporcuların baĢarı düzeylerini yükseltirken hatalı bir iletiĢim süreci yürütüldüğünde ise sporcular

üzerinde olumsuz etkiler bırakılır. Empati yoluyla sporcunun iyi anlaĢılması iletiĢim sürecinin sağlıklı bir biçimde yürütülmesini sağlar (Akdağcık ve Hamak 2016).

EleĢtiri ve düzeltmeler gerçekleĢtirilirken sporcuların kendilerine karĢı bir saldırı yapıldığını düĢünmeleri istenmedik sonuçları ortaya çıkarır. Bu durumun ortaya çıkmasını engellemek için sporcuya karĢı “iyi niyetli” ifadelerin kullanıldığı hissettirmek gerekir. Bunun sağlanmasında sporcunun neyi nasıl anlayacağının tespit edilmesi gerekir. El kol hareketlerinin, jest ve mimiklerin, vücut hareketlerinin ve kullanılan ifadelerin yıkıcı etkiler bırakmaması için sporcunun söz konusu hareketleri nasıl algılayacağı bilinmelidir. Empati bu noktada devreye girer ve sporcunun neler hissettiklerini ve hangi ruh halinde bulunduğunu antrenöre belirtir. Bu süreç içerisinde antrenör özellikle de sporcunun vücut hareketlerini iyi takip etmeli ve sporcunun ruh haline uygun bir iletiĢim ortamı oluĢturmalıdır (Zaki 2014).

EleĢtiri ve düzeltme konusu özellikle antrenörlerin çok sık hata yapabildikleri bir konudur. Kimi durumlarda antrenörler sporcu üzerinde olması gerekenden daha fazla odaklanabilmektedirler. Bu durum onların tarafsızlık özelliklerini kaybetmelerine neden olabilmekte ve sporcuya karĢı hatalı müdahalelerde bulunabilmelerine yol açmaktadır. Antrenörün bu noktada zayıf kalması onun sporcu ile olan iliĢkisini istenmedik yönde geliĢtirir (Solomon ve Lobinger 2011).

Yok Sayma ve Alay

Bir takımın baĢarılı olabilmesi için takım içi iliĢkilerin iyi olması gerekir ve takım içi iliĢkilerin iyi olması için de antrenörün sporcuları tanıması, anlayıĢ göstermesi ve saygı duyması gerekir. Antrenörlerin sporculara karĢı saygı duygusunun bulunmaması durumunda sporcu ve antrenör arasındaki güven duygusu ortadan kalkar ve sporcu için bu antrenör ile beraber çalıĢmak istenmeyen bir durum haline gelir. Sporcu bir taraftan ilk fırsatta takımdan ayrılmak isterken diğer taraftan tatmin düzeyi düĢmektedir. Empati yapıldığında ise bu durum değiĢebilecektir. Antrenörün sporcunun duygu ve düĢüncelerini anlaması sporcuya karĢı daha saygılı davranmasına yardımcı olur. Aksi durumda sporcusuna saygı duymayan antrenör onunla alay etme ve onu önemsememe gibi tutumlar geliĢtirir. Aslında bir sporcunun güvenini kazanmak uzun zaman ister. Sporcunun güvenini kazanması için antrenörün sporcuya çok sayıda soru sorması ve sabırlı bir biçimde dinlemesi gerekir. Bu sayede

korktuğunu, hangi geçmiĢ deneyimlere sahip olduğunu ve benzer özelliklerini öğrenir. Tüm bunlar empati sürecinin doğru bir biçimde ilerlemesini sağlar. Ek olarak, antrenörün sporcunun görüĢlerine de baĢvurması karĢılıklı iliĢkileri geliĢtirir (Akdağcık ve Hamak 2016).

Daha önceki sayfalarda da belirtildiği üzere empati kiĢinin kendisini baĢkasının yerine koyması anlamına gelmektedir. Antrenör kendisini sporcunun yerine koyduğunda ona değer verecektir. Zira empati iletiĢim sürecinin sağlıklı bir biçimde yürütülmesini sağlar (Günel ve KarakuĢ 2018).

Antrenör ve sporcular arasındaki iliĢkiler çift yönlüdür. Bir tarafın geliĢtirdiği tutum ve davranıĢlar diğer taraf üzerinde etkiler bırakır. Bu nedenle antrenörün sporcuya önem vermemesi, alay etmesi veya yok sayması gibi davranıĢlar sporcu ile olan iliĢkilerini koparır. Empati becerisi devreye girdiğinde ise sporcu ve antrenör arasında bir yakınlık oluĢur ve taraflar birbirine saygı duyar (Jowett ve ark 2012).

Sporcularla olan iletiĢim sürecinde dikkat edilmesi gereken konulardan birisi de sporcunun sahip olduğu özelliklere karĢı saygılı olunmasıdır. Sporcunun kimliği, geçmiĢi ve fiziksel özelliklerinden olumsuz yönde bahsedilmesi ve alay edilmesi hem sporcu ile takımdaki diğer bireyler arasındaki iliĢkiyi zedeler hem de sporcunun tatmin düzeyini düĢürür (Sevdalis ve Raab 2014).