SPLIT KL‹MA KULLANILAN

UYGULAMALARDA VER‹ME ETK‹ EDEN FAKTÖRLER

2.11.7.1 Montaj Esnas›nda Sistem Verimini ve Performans›n› Olumsuz Etkileyen Faktörler a. Sistem Verimini Etkileyen D›fl Ünite Yerleflim Hatalar›

• D›fl üniteler, kapal› mahallere yerlefltirilmemelidir.

Bu durumda üfledi¤i hava kapal› olan mahalde ka-labilir. E¤er bu tip bir uygulama yap›lacaksa özel önlem al›nmal›d›r.

• D›fl ünitenin üzerinde gere¤inden az mesafe b›ra-k›lmamal›d›r. Bu durumda cihaz›n üfledi¤i hava kondensere geri dönebilir.

• Çoklu cihaz uygulamalar›nda d›fl üniteler, birbirine çok yak›n yerlefltirilmemelidir. Servis müdahale kapaklar›

ve gerekli minimum mesafelere dikkat edilmelidir.

• fiantiye halinde iken, zorunlu olmasa bile, zama-n›ndan önce d›fl üniteler monte edilmemelidir. D›fl üniteler, flantiye ortam›nda zarar görebilir, kulla-n›lmadan çok fazla kirlenebilir veya darbeden ya da flantiyede çal›flanlar›n bilinçsiz hareketlerinden ötürü bütün gaz› kaçabilir. Kurutucu de¤iflimi ve yeniden gaz flarj› gibi ek maliyetler ç›kabilir.

• D›fl üniteler, afl›r› rüzgar alan yerlere monte edilmemelidir.

• D›fl üniteler direkt günefl ›fl›¤› alan yerlere monte edilmemelidir. Zorunlu ise koruma yap›lmal›d›r.

• Altl› üstlü cihaz montajlar›nda alttaki cihaz›n üfle-me havas›, üstteki cihaz›n kondenser emifline ulafl-mamal›d›r. Aksi taktirde hava yönlendirilemiyebilir.

• Çok kirli mekanlara monte edilmemelidir. Çimen-to, tu¤la, tekstil fabrikalar› gibi mekanlar›n içine ya da yak›n›na monte edilmemelidir. Bu tip yerler-de özel önlemler al›nmal›d›r.

• Havaland›rma boflluklar› ve tesisat flaftlar› gibi yerle-re d›fl ünite yerlefltirilmemelidir. Sesin akustik etkisin-den bina sakinleri fazla sesten rahats›z olabilir. Bu tip hacimlere altl› üstlü birden çok cihaz uygulamas› ya-p›ld›¤›nda baca etkisi nedeni ile en üstte kalan cihaz-lar, yüksek bas›nç ve afl›r› ›s›nma sorunu yaflayabilir.

• D›fl üniteler, mutfak, restoran, çamafl›rhane gibi yer-lerin egzost ç›k›fllar›na çok yak›n yerlefltirilmemeli-dir. Ya¤, su buhar› gibi maddeler hem kirlenmeye,

• Yaflam mahallerinden yap›lan egzostlar, d›fl ünite-lerin oldu¤u bölüme yönlendirilebilmesine ra¤-men, bu göz ard› edilmemeli ve direk d›flar› at›l-mamal›d›r. E¤er egzost havas› cihazlar›n üzerine verilebilirse (özellikle d›fl ünitelerin kapal› ha-cimlere koyulmas› mecburiyeti olan uygulama-larda), d›flar› at›lan enerjiden faydalan›l›r ve sis-tem verimi artabilir.

b. Bak›r Boru Hatt›ndaki T›kanmalara Neden Olan ve Sistem Verimini Etkileyen Hatalar

• Öncelikle do¤ru bak›r boru çaplar› kullan›lmal›d›r.

Bak›r boru çaplar› ve maksimum mesafeleri, Is›san Highlife Split Klimalar için Tablo 2.106’da, Is›san Goodman Kanal Split Klimalar içinse Tablo 2.107’de verilmifltir.

• Hasarl› ve pis borular kullan›lmamal›d›r.

• Bina inflaat halinde iken çekilen bak›r borular›n a¤›zlar› aç›k b›rak›lmamal› ya da bantla kapat›lma-mal›d›r. Bant sonradan y›rt›labilir, tesisat›n içine ya¤mur suyu, hava, nem ve di¤er inflaat pislikleri kaçabilir. Bu tip sorunlar›n engellenmesi için boru-lar›n a¤›zlar› kaynakla tamamen kapat›lmal›d›r.

• Bak›r borular kesilirken özel bak›r boru makas› kulla-n›lmal›d›r. E¤ri kesilmeler ve bak›r boru çapaklar›n›n borunun içine kaçmas› sistemi t›kayabilir.

• Uzun ve büyük çapl› tesisatlarda, kaynak yap›l›r-ken bak›r borunun içinde oluflan oksijen korozyo-nu sistemin t›kanmas›na neden olabilir. Yap›lan kayna¤›n ad› oksijen kayna¤›d›r ve kaynak yapar-ken oksitlenme etkisi artmaktad›r. Söz konusu ok-sitlenmenin kaynak esnas›nda oluflmamas› için, bak›r borunun içinden azot gaz› geçirilmelidir.

Azot geçerken yap›lan kaynak sonunda, bak›r bo-runun iç yüzeylerinde oksitlenme olmaz. Gereksiz yere kaynak yapmak sistemde kaçak riskinin d›fl›n-da, kirlenmeye de neden olur. Bak›r boru hatt›

mümkün oldu¤unca k›sa ve az kaynakl› olmal›d›r.

• Çekilen bak›r borular›n, uzun süre cihaz ba¤lama-dan flantiyede beklemesi gerekti¤i zamanlarda, muhtemel hasarlar›n kolayca tespit edilebilmesi için, bak›r boru tesisat›n›n uçlar› birlefltirilerek kaynat›l›p, test gaz› bas›lmal› ve bas›lan azot gaz›

bas›nc› etiket ile ç›kmayacak flekilde borunun giri-fline yaz›lmal›d›r. Ancak bu uygulama yap›lmad›¤›

için kaçaklar bulunam›yor ya da kaça¤a neden olan kifli, bunun fark›na varamad›¤› için uyar›da bulunam›yor. Daha sonra bulunmas› da, onar›lma-s›nda çok zaman harcanmas›na neden olabilir.

c. Bak›r Boru Hatt›nda Gaz Kaçaklar›na Neden Olan ve Sistem Verimini Etkileyen Hatalar

• Uygun et kal›nl›¤›nda, gerekli çapta ve uygun alafl›mda bak›r borular kullan›lmal›d›r. Bak›r bo-rular %99 bak›r alafl›ml› olmal›, çapa göre için-den geçen ak›flkan bas›nc›na dayanabilecek et

ka-Tablo 2.106. ISISAN HIGHLIFE KL‹MA C‹HAZLARI MAKS. BAKIR BORU MESAFELER‹ VE AKIfiKAN M‹KTARLARI

• Klima cihazlar›nda so¤utucu ak›flkan olarak kul-lan›lan R22 gaz›, son derece güçlü temizleme özelli¤ine sahiptir. Azot, vakum vb gibi kuru gazlarla yap›lan testlerde ortaya ç›kmayan ka-çaklar, sisteme ak›flkan verdikten sonra ortaya ç›-kabilir. Bu sorunun tek nedeni, kaynak yap›lan yerin d›fl k›sm› ile, fittings ya da di¤er borunun iç k›sm›n›n özel temizleme beziyle (çok ince z›m-para) temizlenmemesidir.

Kaynak yap›lan bölümün alt›nda e¤er kir ve pis-lik varsa, ak›flkan yol bularak kaynaktan kaçaklar oluflturabilmektedir.

• Bak›r borular d›fl ünite vanalar›na kaynakla birlefl-tirilirken, vanalar›n içinde bulunan o-ringler

yand›-¤› için vanadan gaz kaçaklar› oluflabilir. Bu durum cihaz›n parças›n›n fabrikasyon ar›zas› gibi alg›la-n›p ilk devreye almalarda müflteri ile sorun yaflan-mas›na neden olabilir.

• Bak›r borularda ³/4”den sonraki çaplar için bük-me aparatlar› kullan›lamamaktad›r.

Baz› uygulamac›lar taraf›ndan kot farklar› ve bak›r fittingslerin fiyatlar› pahal› oldu¤u için, bükülmeye veya kötü flekilde fliflirilmeye çal›-fl›lmas› gibi ciddi hatalar yap›l›yor. Bu durum, hem çap daralmalar›ndan ötürü verim kayb›na, hem de do¤ru ve dayan›kl› kaynak yap›lamama-s›na neden olmaktad›r. Bükülebilecek çaptaki borular için dahi ço¤u zaman boru bükme apa-rat› kullan›lmamaktad›r.

2.11.7.2 Bak›r Boru ‹zolasyonlar›

Bir so¤utma sistemi, ak›flkan hacimlerinin belirli bir s›-cakl›kta ve bas›nçta, çok dikkatli dizayn edilmifl bir sistemde dolaflmas›n› kapsar. Optimal bir çal›flma için ak›flkan s›cakl›klar›, çevre flartlar›ndan etkilenip çal›fl-ma prensibi haricinde artçal›fl-maçal›fl-mal› ya da azalçal›fl-maçal›fl-mal›d›r.

Bu nedenle, son s›zd›rmazl›k testleri yap›ld›ktan sonra, yüksek d›fl etkiler alt›nda çal›flacak so¤utucu ak›flkan hatlar›, ›s› kayb› ve kazanc›n› azaltmak ve likit hat-ta flash buhar oluflumunu önlemek için izole edil-melidir. Bu durumda sistem s›cakl›¤›n› koruyarak, evaporatör giriflinde uygun ak›flkan oluflmas›n› sa¤lar.

Piyasada basma hatlar›na (kondensere gidifl borusu) izolasyon yapmamak gibi bir al›flkanl›k vard›r. Gerek-çesi ise ak›flkan›n ›s› atmas›na yard›mc› olaca¤›d›r.

Ancak, bilindi¤i gibi cihazlar tasarlan›rken, bak›r bo-rular›n her ikisinin de izole edilece¤i düflünülmüfltür.

Dolay›s› ile bu hatt›n izole edilmemesi afl›r› ›s› kayb›

nedeni ile bas›nç düflümlerine ve sistemde, özellikle d›fl hava s›cakl›¤› düfltü¤ünde ciddi verim kay›plar›na neden olur. Bu yanl›fll›¤›n bir baflka türü de, her iki bo-runun da birbirine birlefltirilerek ayn› izolasyonun içinden geçirilmesi fleklinde yap›lmamaktad›r. Bu

di-¤er örnekten çok daha vahim sonuçlar do¤urur.

Bak›r boru çap›na ba¤l› olarak bak›r borunun üzerine geçirilecek izolasyon kal›nl›¤› da de¤iflmektedir. Çünkü yüzey artar. Ancak gerek maliyeti düflürmek, gerekse yanl›fl seçim nedeni ile olmas› gerekenden daha ince et kal›nl›¤›nda izolasyonlar kullan›l›yor. Bu yanl›fll›k, ciddi

Tablo 2.107. ISISAN GOODMAN KANAL T‹P‹ KL‹MA C‹HAZLARINA

verim kayb› gibi birçok aksakl›¤a sebep olabilir. ‹deal flartlarda, emifl (buhar hatlar›) 19 mm; basma (likit hatlar›) ise 12 mm kauçuk izolasyonla izole edilmeli-dir. ‹zolasyon kal›nl›¤›, hatt›n geçti¤i d›fl ortam flartlar›na göre belirlenmelidir. ‹zolasyon kal›nl›klar›, sürekli kulla-n›lan yerlerde (ofis gibi) daha kal›n yap›lmal›d›r.

Bak›r boru izolasyonlar üçer metrelik boylar halinde-dir. Daha uzun boru hatlar›nda bu izolasyonlar ard ar-da borunun üzerine geçirilir. Her izolasyon ar-da birbiri ile iyice bantlan›r. Sonuç olarak, durum ne olursa olsun bu izolasyonlar birbirinden ayr›lmamal›d›r. Bu konuya yeterince önem verilmedi¤i için, bantlar za-manla aç›l›yor, izolasyonlar s›yr›ld›¤› için boru yüze-yi aç›kta kal›yor. Borularda yo¤uflma, ›s› kayb›, su damlamalar› gibi sorunlar ortaya ç›k›yor.

Cihaza yak›n bölgelerde izolasyon eksiklikleri b›rak›-labiliyor. Bu bölümlerde yo¤uflma oldu¤undan su damlamas› flikayeti oluflmaktad›r.

Çat› - d›fl duvar gibi yerlerden geçen bak›r borula-r›n üzerindeki izolasyonu kufllar taraf›ndan yenebi-liyor. Bir süre sonra bu bölgelerden ›s› kaç›fl› baflla-maktad›r. Bundan dolay› borular›n korumaya al›n-mas› gerekmektedir.

D›fl ortamda yer alan izolasyonlar, günefl ›fl›nlar›n›n UV etkisinden korunmal›d›r. Aksi halde izolasyon kalitesi düfler. Bu nedenle aç›k renkli dekoratif bant ile izolasyonlar sar›lmal›d›r.

‹zolasyonun dayan›m›n› art›rmak için kullan›lmas› gere-ken aç›k renkli bantlar bak›r borunun üzerine sar›l›rgere-ken, izolasyonu inceltecek flekilde bask› yap›larak sar›labil-mektedir. Bu durumda izolasyon kal›nl›¤› çok azal›r. Bu da yo¤uflma ve verim kay›plar›na neden olacakt›r.

2.11.7.3 Gere¤inden Daha Uzun Bak›r Boru Çekilmesi Kondenser ve sistem, ihtiyac›ndan daha fazla gaz flar-j› yap›lmas›n› gerektirir.

Afl›r› sistem yükü nedeni ile kompresörün afl›r› ak›m çekmesine ve ciddi verim kay›plar›na neden olur.

Ak›flkan sirkülasyonunun zorlaflmas›, bu nedenle ak›flkanda hedeflenen bas›nç ve s›cakl›klara ulafl›-lamamas› nedeni ile verim kay›plar› olur.

Ak›flkan hatlar› izole edilse dahi bas›nç ve s›cakl›kla-r›n düflmesi nedeni ile evaporatörde ak›flkan tam ola-rak buharlaflt›r›lamaz. Bu sorun her defas›nda artaola-rak devam eder, verim kayb› ile birlikte sistem ar›zalar›na da neden olur.

2.11.7.4 D›fl Ünitenin Gere¤inden Yukar› Konulmas›

(Gere¤inden Fazla Kot Fark› Uygulamas›)

D›fl ünite yukar›da iç ünite afla¤›da olan uygulamalar-da, ak›flkan sirkülasyonunun zorlaflmas›, bu nedenle ak›flkanda hedeflenen bas›nç ve s›cakl›klara ulafl›la-mamas› nedeni ile verim kay›plar› olur.

Kompresör taraf›ndan ak›flkan ile birlikte sisteme gön-derilen ya¤›n geri dönüflü zorlafl›r. Bu nedenle,

kompresör ya¤s›z kal›r. Kompresör taraf›ndan sisteme gönderilen ya¤, geri dönemedi¤inden evaporatörde yer iflgal eder. Bu alan, ak›flkan taraf›ndan kullan›la-mad›¤›ndan ciddi verim kay›plar› oluflur.

Ya¤ geri dönemedi¤inden kompresör ömrünü azalt›r, s›k ar›zalara neden olur.

2.11.7.5 D›fl Ünitenin Gere¤inden Afla¤› Konulmas›

(Gere¤inden Fazla Kot Fark› Uygulamas›)

D›fl ünite afla¤›da iç ünite yukar›da olan uygulamalar-da, so¤utma esnas›nda afl›r› likit dönüflünü engellemek için, iç ünite ç›k›fl›nda buhar (dönüfl) hatt›na ters sifon yap›lmal›d›r. Bu uygulama, belirtilen mesafe s›n›rlar›

içinde kal›nsa dahi olmal›d›r. Aksi halde;

Ak›flkan, üzerine ›s› alamadan d›fl üniteye geri döner.

Bu nedenle ak›flkan›n ›s› tutma kabiliyetinin ciddi bir k›sm› kullan›lamayaca¤›ndan verim kay›plar› oluflur.

Kompresör taraf›ndan ak›flkan›n yukar› bas›lamamas›

ve sistem dirençlerinin artmas› nedeniyle gaz bas›nç-lar›nda dengesizlikler oluflur.

2.11.7.6 Eksik Gaz fiarj›

Eksik gaz flarj› yap›ld›¤›nda, kondenserde afl›r› ›s› at›l-mas› ve gaz bas›nc›n›n düflmesi nedeni ile, sistemde afl›r› likitleflmifl, s›cakl›¤› ve bas›nc› çok düflük ak›fl-kan dolaflmaya bafllar. Bu durumda, ak›flak›fl-kan›n, üzeri-ne ›s› çekme çabas› artsa dahi üzeriüzeri-ne yeterli ›s›y› çe-kemez ve likit dönüflü bafllar. Bu durum, zamanla buz-lanmaya kadar var›r. E¤er ilave önlemler yoksa, sis-tem tamamen kullan›lmaz hale gelir. Bu durum devam ederse kompresör, elektrik ar›zalar› veya mekanik afl›nmalara neden olur.

Cihazlar›n içindeki fabrikasyon flarj edilmifl ak›flkan miktar› bellidir. Bu de¤er, genellikle kanall› klimalar-da ortalama 7 metreye yetecek kaklimalar-dard›r. Cihaz tipine, markas›na ve modeline göre bu de¤er de¤iflebilir. Da-ha uzun Da-hatlar çekildi¤inde mutlaka ilave gaz flarj› ya-p›lmal›d›r. Daha az mesafede gaz sistemden uygun ba-s›nca gelinceye kadar boflalt›lmal›d›r. Boflalt›lan ak›fl-kan atmosfere at›lmamal›, toplama üniteleri yard›m›

ile bu ifllem yap›lmal›d›r.

2.11.7.7 Fazla Gaz fiarj›

Sisteme afl›r› gaz flarj› yap›lmas› durumunda, sistem mevcut gaza küçük gelecektir. Yani, evaporatör tara-f›ndan üzerine ›s› al›nan ak›flkan, kompresör taraf›n-dan kondensere gönderildi¤inde bas›nc› ve s›cakl›¤›

çok yükselir. Kondenser yüzeyi, ak›flkan taraf›ndan çekilen ›s›y› atabilmeye yeterli olmayaca¤›ndan, kon-denserden tamamen likit halde ç›kmas› gereken ak›fl-kan, bir k›sm› buhar halde ve hedeflenen bas›nç /s›-cakl›ktan daha yüksek halde ç›kar. Bu nedenle;

Ak›flkan›n bir k›sm› daha kondenser ç›k›fl›nda buhar faz›nda oldu¤undan, at›k enerji oluflur. Yani ak›flkan›n o bölümü kullan›lamaz.

Ak›flkan bas›nc›, her dönüflte daha çok artar; bu nedenle, sistem verimi her ak›flkan dönüflünde katlanarak düfler.

Kompresörler, dönen so¤utucu ak›flkan ile so¤ur. E¤er gere¤inden daha s›cak halde ak›flkan kompresöre dö-nerse, elektrik sarg›lar› üzerinden geçen ak›m artar, bu nedenle kompresörün flebekeden çekti¤i güç ayn›

oranda artar. Gere¤inden çok enerji harcamaya bafllar.

Kompresör ömrü azal›r.

Sistemde kaçak ve mekanik ar›za riski artar. Daha s›k ve çok servis ihtiyac› oluflur. Servis maliyeti artar.