Sosyal Yapılandırmacılık

Sosyal yapılandırmacılık, yapılandırmacı kurama bağlı bir alt kuramdır. Bilişsel yapılandırmacılık ile benzerlik göstermekle birlikte öğrenmenin sadece bireyin bilişsel süreçleriyle değil, dil gelişimi ve sosyal şartlar ile de ilgisini kurar. Vygotsky’e göre öğrenme süreci içinde sosyal etkileşim ve dil gelişiminin önemli yer tuttuğunu vurgular. Vygotsky' e göre çocuğun öğrenme potansiyeli diğer bilgili bireylerle birlikte olduğunda ortaya çıkar.

Piaget’in kendi başına oluşturulmuş şemalarının aksine Vygotsky, öğrendiklerimizin çoğunu başkalarından öğrendiğimiz konusunu vurgulamıştır. Ayrıca, başkalarından öğrenmek zorundan olduğumuz şeylerin en önemlisi, bireylerin birbirleriyle ve dünyayla etkin biçimde temaslarını kılmak için icat edilen psikolojik araçlardır. Mantık, sembolik dönüşümler, kavramlar, fikir biçimleri, işaretler, sayılar ve kelimeler insanların birlikte yaşadıkları bir dünya inşa ederken kullandıkları araçlardır. Öğrenen bir psikolojik araç edindiğinde, ufkunda yeni olasılıklar açılır. Dil, yüksek öğrenme biçimleri, problem çözme ve yeni yeteneklerin kazanımı olanaklı kılan en üst düzey psikolojik araçtır. Hem Vygotsky hem Dewey dilin öncelikle bir iletişim aracı olduğunu kabul ederler. Dille kaydedilen kavram ve ilişkiler, sosyal bir ortamda aktarılır ve kazanılır (Philips ve Soltis, 2005:59).

Vygotsky kültür ve kültürel etkileşimi ön plana alır ve yapılandırmanın işbirliğine dayalı olarak gerçekleşeceğini varsayar (Ülgen, 2001:94). Vygotsky’e göre üç önemli gelişim alanı vardır (Kılıç, 2001:13).

1-Anlamlandırma: Kişilerin içinde yaşadığı toplum ve kültür, kişilerin bilgiyi yapılandırmalarında etkilidir. Çevremizdeki insanlar ve kültür, olayları algılamamızı ve anlamlandırmamızı etkiler ve bilgilerimizi bunlar vasıtasıyla oluştururuz.

2-Bilişsel gelişim araçları: Çocuğun bilişsel gelişimin sağlayan araçlar vardır. Bunlar; kültür, dil ve çevresindeki çocuk için önemli olan kişilerdir. Bu araçların şekli ve kalitesi bilişsel gelişimi biçimlendirir ve hızını etkiler.

3- Yakınsal Gelişim Alanı (The Zone of Proximal Devolement): Vygotsky’e göre kişinin gelişimi sonu olmayan bir silindire benzer. Bu silidir kişinin problem

çözme becerileri geliştikçe yukarılara doğru kayan yakınsal bir gelişim alanı vardır (Senemoğlu, 2004:56-57).

Can’a (2004) göre Vygotsky toplumsal etkileşimi ve toplumsal bağlamı vurgulamaktadır. Doğumundan itibaren çocuğun bilişsel gelişimi için çok önemli olan yetişkinler, çocukla etkileşim halindedirler. Çocuk çevresinden kaynaklanan sorunları çözerken yalnız değildir, yetişkinlerden sürekli yardım alır ve Vygotsky bunu “Proximal Zone of Development” (ZPD) kavramıyla açıklamaktadır. Buna göre belli bir gelişim düzeyinde çocuğun gerçekleştirebildiği bir takım davranışlar vardır, ancak henüz kendi başına başaramadığı ve ancak bir yetişkinin yardımıyla gerçekleştirebileceği davranışlar da vardır. Bu davranışlar proximal zone davranışlardır. Yetişkinler dünya ile çocuk arasında oyun oynarken konuşarak, hikayeler okuyarak, sorular sorarak aracılık ederler ve bazı düşünceleri ve nesneleri çocuğun dikkatine sunarlar. Böylece gerçek dünya ile çocuk arasındaki ilişkiyi bir çok yoldan geliştirirler ve çocukların tek başına başarabileceklerinden daha fazlasını başarmalarını sağlarlar.

Vygotsky, gelişimsel süreçte iki aşamalı bir gelişimsel düzeyden bahsetmektedir. Çocuk öncelikle sosyal çevre ile ilişki kurmakta ve bu kişiler arası düzeyi oluşturmakta, daha sonrasında ise kendisi ile ilişkiye girmekte ve bu da içsel düzeyini ortaya çıkarmaktadır (Bruner,1997). Bu düzeylerden birincisinde çocuk tek bir birey olarak ele almaktan çok, yetişkin kendinden daha deneyimli ve bir akran veya öğretici çifti ile ilişkisi psikolojik olarak araştırılmakta ve birim analizinin yapılmasını içermektedir. Düşünme bu durumda paylaşılan aktivitelerle başlamaktadır (Glassman,1994). Bu bakış açısına göre tek başına performanstan, daha yetkili diğerleri ile işbirliğindeki çocuğun gösterdiği performans çocukların gelişim potansiyelleri açısından çok fazla ipucu vermektedir. Çocuk gerçekte sorunu çözememekte ancak öğretici yardımcı olduğunda ya da öğretici yönergeler verdiğinde, semboller, ipuçlar ya da hatırlatıcılar kullandığında problemi rahatlıkla çözüme ulaştırmakta, performansı yüksek olmaktadır. Vygotsky öğretici, yetişkin, ebeveyn ve diğerlerinin müdahalelerinin bilişsel gelişim açısından oldukça önemli etkilere sahip olduğunu belirtmektedir. Burada müdahaleler önemlidir çünkü çocuğun yapabileceklerinin yordamada oldukça önemli bilgiler vermektedir (Woolfok,1998). Bu süreç önce yetişkin

ve giderek çocuğun bundan sonraki performansında bir rehber görevi görmektedir. Ancak bu yapılırken çocuğun şu anda var olan gerçek anlayış düzeyi ve yeteneklerine duyarlı olunmalı, çocuğun problem çözmede kendi müdahalelerini yapmasına izin verilmelidir (Çeçen, 2000:22). Vygotsky'e ve sosyal yapılandırmacılara göre sosyal yapılandırmacılığın görüşleri şöyle özetlenebilir (Özden, 2003:62):

* Öğrenme ve gelişim sosyal bir etkinliktir.

* Öğretmen, öğrencinin öğrenme sürecinde kolaylaştırıcı görevindedir.

* Öğrencilerin birbirleri ile çalışmaları ve etkileşimleri desteklenmeli yani öğrencilerin edindikleri yeni bilgileri, arkadaşları ve öğretmenleri ile paylaşarak, tartışarak benimsemeleri sağlanmalıdır. Eggen (1999), Piaget'nin ve Vygotsky'nin yapılandırmacılığa ilişkin görüşlerini aşağıdaki tabloda karşılaştırarak bu iki psikologun ortak yapılandırmacı görüşünü belirlemeye çalışmıştır (Akt.Erdem, 2001:119).

Tablo 1.5.1.2. Piaget ve Vygotsky'nin Yapılandırmacı Görüşlerinin Karşılaştırılması

Piaget Vygtotsky

Temel Soru Yeni bilgi tüm kültürlerde nasıl oluşturulur?

Bilginin araçları (kültür ve dil) belli bir kültüre nasıl aktarılır?

Dilin Rolü Sembolik düşünceyi geliştirmeye yardım eder; nitelik zihinsel işlev düzeyini arttırmaz (işlevin düzeyini çalışma arttırır).

Kültürel aktarma ve öz-düzenleme düşünmede önemlidir. Nitelik zihinsel işlevin düzeyini arttırır.

Sosyal Etkileşim

Şemaları sınamak ve geçerli kılmak için bir yol sağlar

Fikirlerin kültürel değişimi ve dil becerilerini geliştirme için ortam sağlar. Öğrenenlerin

Görüşü Nesne ve fikirlerin kullanılmasında etkindir. Sosyal bağlamlarda ve etkileşimlerde etkindir. Öğretim Dengesizliği yıkmada öğrenme

yaşantılarını tasarımlar Çalışmanın çatısını oluşturur. Etkileşimi sağlar