Yenilikler, eskiyle kıyaslamayı da yanında getirir. Medya, kavramsal olarak yeni medyanın ortaya çıkmasıyla, konvansiyonel olarak medyaya atfetmesine neden olmuştur. Medyanın kendi içerisinde yarattığı diyalektik, değer alanlarını değiştirmiş ve yeni medyadan önceki medya anlayışına geleneksel yükleme yapmıştır. İçerisinde “yeni” kavramının olduğu her yapılanma, bir önceki yapılanmanın sorgulanmasına neden olmuş ve gücünü kırmıştır (Gürbüz, 2014: 93). Sosyal medya olarak isimlendirilen bu yeni aracılı iletişim şeklinin hem işleyiş hem de işlevleri bakımından var olan kitle iletişim araçlarından (gazete, radyo, televizyon, sinema vb.) farklı birtakım niteliklere sahip olduğu gözlenmektedir (Güngör, 2011: 312). Yeni medyayı (yüz yüze iletişim de dahil) geleneksel medyadan ayırt eden özellikler, Rice‟a (1987) göre şunlardır:
Yeni medya şu özellikleri birleştirdiği ölçüde yenidir:
1. hesaplama (ki kelimelerin veya diğer verilerin çağrışımları aracılığıyla yeniden düzenlenmesi örneğindeki gibi içeriğin işlenmesine ve haber gruplarında söyleşme zincirleri yaratılması örneğindeki gibi iletişimin yapılaştırılmasına olanak sağlar);
2. telekomünikasyon şebekeleri (ki bunlar birbirlerindeki çok uzaktaki insanlara içeriğe erişim ve bağlantı imkanı verir);
3. içeriğin sayısallaşması (ki dağıtım şebekelerinden aktarıma, içeriğin veri olarak yeniden üretilebilirliğine ve metin, ses ve görüntü gibi çok sayıda tarzın bütünleşmesine ve çok sunumuna imkan sağlar) ( akt. Mutlu, 2012: 337).
Aşağıda sosyal medyanın geleneksel medyadan farklı diğer özellikleri incelenmiştir.
25 Kitlelerin mesajdan etkileşimi, iki ya da çok yönlü gerçekleşebilmektedir. Geleneksel medya, mesajı genel anlamda tek yönlü iletir ve bu mesajın geri bildirimi ya olmaz ya da sonradan ve epey sınırlı meydana gelir. Sosyal medyada ise mesaj çift yönlüdür. Mesajı gönderen alıcı olabileceği gibi, mesajı alan alıcı da gönderici olabilir. Yani mesajı alan gönderici anında içeriğine katkı sağlayarak geri bildirimde bulunabilir, mesajın içeriği değiştiği için alıcı gönderici konumuna gelir, göndericide alıcı konumuna gelmesi nedeniyle iki tarafta birbirinden etkilenmiş olur. Sosyal medyada çok yönlü ve eş zamanlı iletişim olanakları oluştuğu için, etkileşim içerisinde olan tarafların daha fazla etkilenmeleri olağan hale gelmektedir. Etkileşimli bir araç olarak sosyal medya, izleyicileri ayıran duvarları ortadan kaldırma imkânı sağlayarak, pasif bir varoluşun ötesinde aktif bir katılıma sebep olmaktadır (A. Cavanagh, 2007‟den akt. Kılıç, 2014: 162).
2. Anındalık özelliği:
Geleneksel medyada bir haberin bireylere ulaşması uzun zaman alırken, sosyal medya aracılığıyla birey evinde otururken dünyada olup bitenlerden anında haberdar olabiliyor. Bir olay meydana geldiğinde, sosyal medya "wiki, blog"da anında yayınlanabilmektedir. Geleneksel medyada ise bir haberin yayınlanabilmesi için önce sorumluların o haberi gözden geçirmesi, hazırlaması ve onaylaması gerekir. Bu da oldukça uzun zaman almaktadır (Kılıç, 2014: 162).
3. Üreticinin ve tüketicinin yer değiĢtirmesi:
Bilindik kitle iletişim araçlarından ürün ya da içerik belirli bir merkezde, belirli bir kurumsal ve endüstriyel üretim ortamında üretilir ve kitlelerin tüketimine sunulur. Oysa sosyal medya ortamında kullanıcı taraflar aynı zamanda üreticidirler. Yani sosyal medya ortamını kullananlar medyanın içeriğini kendileri üretirler. Bu da sosyal medya ortamının üretim ve tüketimde iç içeliğini gösterir (Güngör, 2011: 313).
Üreticinin tüketici, tüketicinin üretici konumuna geçebildiği yeni medya, bu özelliği ile geleneksel medyadan ayrışmaktadır. Geleneksel medyada daha çok izleyici konumunda olan birey, yeni medyada istediği taktirde içerik oluşturucusu olmaktadır. Bu sayede yeni medya yardımıyla bireyler artık hem izleyici, hem
26 katılımcı, hem de içerik oluşturabilme olanaklarına bir arada sahip olabilmektedirler (Nuran, 2015: 39).
4. Ekonomik imkânlarda farklılık:
Geleneksel medyada televizyon yayını yapmak veya bir gazete basmak masraflı ve lisans gerektiren işlerdir. Oysa yeni medyada bir içerik oluşturmak ve bu içeriği yayınlamak diğer insanlarla paylaşmak için sadece internete erişim sağlanması yeterlidir. Sosyal medyada yayılan bu enformasyona ise ulaşmak isteyen herkes erişim sağlayabilir (Nuran, 2015: 42).
Bir haberin ya da fotoğrafın geleneksel medyada (gazetede) yayınlanması hem zahmetli hem de masraflı bir iştir. Oysa aynı haberin ya da fotoğrafın sosyal medyada (Facebook, YouTube) yayınlanması basit ve masrafsız bir çalışmadır. Birçok birey sosyal medya aracılığıyla kendini ya da misyonunu kamuoyuna masrafsız bir biçimde iletebilmektedir (Kılıç, 2014: 164).
5. Kullanılırlık özelliği:
Geleneksel medya üretimi, genellikle alanında uzmanlaşmış yetenekler ve birtakım eğitimler gerektirmektedir. Yeni medyada bu geçerli değildir isteyen herkes üretime katkı sağlayabilir. Bir gazete haberi oluşturmak için kişinin çeşitli yetkinliklere sahip olması ve mesleki eğitimleri alması gerekmektedir. Sosyal medyada ise gazetecilikle ilgisi bulunmayan birey o an tanık olduğu bir haberi kendi duygu, düşünce ve üslubuyla bir tweet atarak yayabilir (Özpınar, 2016: 34).
6. Multi medya özelliği:
Multi medya (çoklu ortam), internet iletişim araçlarının katkılarıyla oluşan, medya içerikleri programlar için kullanılan bir terimdir. Multi medya kavramı, geliştirilecek bir program için metin, resim, ses, video gibi farklı özelliklere sahip unsurların bir araya getirilmesiyle oluşan yapılanmadır. Ancak farklı ögelerin anlam bütünlüğü oluşturabilmesi için, uzman kişilerin öncülüğünde çalışmalar yapılması gerekir. Multi medya ortamının oluşabilmesi için, metnin, sesin, video görüntüsün ve senaryosunun kurgusal bir bütünlük içinde olması gerekmektedir. Ayrıca çoklu
27 ortam, uzmanların verecekleri katkıların bir arada olmasıyla gerçekleşebilir. Çoklu ortam, ancak böyle bir çalışma sonucunda bütünlük arz edebilir (Kılıç, 2014: 83).
Multi medya biçemselliği, telekomünikasyon, veri iletimi, kitle iletişimi gibi iletişimin farklı boyutları ile imge, ses, metin ve sayısal veri gibi değişik veri çeşitlerinin birlikte bulunmasıyla beraber, sosyal medyanın depolama kapasitesinin yüksek olması, kullanıcının seçiciliğini desteklemektedir (Çıngay, 2015: 33).
7. Bireysellik ve kitlesellik özelliği:
Bireysellik ve kitlesellik olarak medya çeşitleri incelenecek olursa geleneksel medyanın daha kitlesel, yeni medyanın ise daha bireysel olduğu gözlenmektedir. Geleneksel medya bir merkezden kişileri mesleklerine, yaşlarına, cinsiyetlerine, kültürlerine vd. özelliklerine ayırt etmeden bir yayın yapmaktadır. Daha çok çoğunluğa bir sesleniş söz konusudur. Yeni medya ise daha bireyselleştirilmiş özelliklere sahiptir. İçeriklerin tek bir merkezden olmaması, kişilerin enformasyon kaynaklarını kendi zevklerine, hayata bakış açılarına göre seçmesi sayesinde yeni medya daha kişiselleştirilmiş özelliktedir. Ayrıca sosyal medyada kişilerin izleyici konumundan çıkıp içerik üretebilmesi de daha bireysel olmasına bir kanıttır (Nuran, 2015: 39-40).
8. Uzamsallık özelliği:
Sosyal medyada uzamın bir önemi yoktur. Herkes istediği her yerden, başka bir yerdeki kişilerle sosyal medya ortamında iletişim kurabilir. Özellikle de 3G taşınabilir telefonların kullanıma girmesi bu anlamda önemli bir imkân olarak görülebilir (Güngör, 2011: 314).
9. Konumda farklılık:
Geleneksel medyada bireylerin konumları bellidir. Gönderici mesajı iletir, alıcı mesajı alır, inceler ve bilgi edinir. Geri bildirimi oldukça sınırlıdır. Sosyal medyada ise birer gönderici konumunda olan bireyler bir anda alıcı konumuna geçebilir. İletişim araçları bireylere hem gönderici, hem alıcı hem katkı sağlayıcı, hem de katılımcı konumları sağlayabilir. Aynı zamanda birey tüm bu konumları isterse aynı anda kullanma imkanını da elde eder (Kılıç, 2014: 163).
28 10. EĢ zamansızlık özelliği:
Sosyal medya zamanın sınırlılıklarını aşmış bulunmaktadır. Birey dilediği zaman habere ulaşma imkanına sosyal medya sayesinde sahip olmuştur. Geleneksel medyadaki haberin iletilmesiyle, bireyin aynı anda izleme zorunluluğu ortadan kalkmıştır. İnsanlar televizyonda bir yayını sadece belirli bir saatte izleyebilirken internet sayesinde kişiler istediği zaman o habere ulaşma olanağına kavuşmuştur. Yani iletilecek bir verinin istenilen bir zamanda ulaşılabilir olması, internet kullanıcılarının farklı zaman dilimlerinde mesaja ulaşabilmelerinin söz konusu olduğu gözlemlenmektedir. Bu temel özelliği ile yeni medyanın, televizyon ve radyo gibi iletişim araçlarının aynı zamana dayalı iletişim gerekliliğini aştığı belirtilmektedir (Göker ve Doğan, 2011: 180).
11. Ġletilerin değiĢtirilebilirliği:
Televizyon, radyo, gazete gibi kitle iletişim araçlarından gönderilen bir iletinin geri alınması, düzeltilmesi, başka bir iletiyle değiştirilmesi mümkün değildir. Oysa sosyal medya ortamlarında gönderilen bir iletinin geri alınması, düzeltilmesi, başka bir iletiyle değiştirilmesi mümkündür. İletişim karşılıklı olduğu için, sorun çıksa dahi düzeltilebilir (Güngör, 2011: 314).
12. EriĢilebilirlikte farklılık:
Geleneksel medya aracılığıyla bir haberi üretebilmek ya da erişebilmek sosyal medya araçlarına göre çok daha zahmetlidir. Geleneksel medya araçları genel anlamıyla ya siyasal iktidarın ya da özel sektörün yetkilerindedir. Bu nedenle bir haberi üretmek ya da erişebilmek, yetkililer tarafından belirlenen sınırlar içerisinde gerçekleşebilir. Oysa sosyal medya araçları genel olarak herkese açıktır ve daha az çalışmayla haberi üretme ya da habere erişebilme olanağı vardır (Kılıç, 2014: 164).
Yeni medyada kişiler duygularından ve düşüncelerinden daha özgür bir şekilde söz edebilmektedir. Geleneksel medyada gerek ekonomik ilişkiler (reklamlar vs), gerek siyasal ilişkilerden dolayı bir kısıtlama söz konusu olabilmektedir. Yeni
29 medya global ve basit bir şekilde ulaşılabilir haliyle daha eleştirel ve tepkiseldir (Özpınar, 2016: 34).
13. Fazla miktarda enformasyon sağlama:
İnternet ve sosyal medya ortamlarında kullanıcılara neredeyse sınırsız bilgi akışı söz konusudur (Binark, 2007'den akt. Güngör, 2011:315). İhtiyaç duyduğumuz her türden bilginin bize, bir tuş uzaklığında olduğunu biliriz. Ancak bir yandan internet ortamının müthiş bir bilgi kirliliği ortamı olduğunun da altını çizmek gerekir. Çoğu zaman istediğimiz özellikte bilgiye ulaşamayız. Böylelikle internetin bilgiye ulaşmaktan çok bilgiden haberdar olmak konusunda daha işlevsel olduğunu söylemek yanlış olmaz (Güngör, 2011: 315)
14. Diğer farklılıklar:
Yeni medya ve geleneksel medyaya yayın hakları ve hukuksal açıdan bakıldığında farklılıklar olduğu gözlenmektedir. Yeni medya günümüzde hala gelişimine devam eden bir olgudur ve hayatımızda yer almaya başladığında yasal düzenlemeleri yetersizdi. Bu bakımdan kişilik hakları, telif hakları gibi hukuki düzenlemeler yakın bir zamanda yapılmıştır (Özpınar, 2016: 33).
Geleneksel medya sıklıkla „endüstriyel‟, „broadcast‟ veya „mass‟ medya şeklinde adlandırılabilmektedir. Yeni medya ve geleneksel medyada yer alan içerikler büyük gruplara ve küçük gruplara da ulaşabilmektedir. Burada ikisi arasında kullanılan metotların özelliklerine göre değişiklik olabilir. Yeni medyada bu özellikler, hızlı ve daha güncel olması, geleneksel medyaya kaynak oluşturması, zincirleme iletişim kurulabilmesi, küçük grupların iletişimi, kozmopolitiklik, hiyerarşik ilişkilerin önemsenmemesidir (Nuran, 2015: 42).