Kısa sürede büyük bir ivmeyle kazanan ve dünyanın birçok yerinde önemli kullanıcı sayılarıyla dikkat çeken sosyal medya, yapı olarak geleneksel medyanın çevrelediği birtakım sınırlamalara farklı çözümler üreten, getirdiği yeniliklerle beraber aynı zamanda riskler taşıyan önemli bir kitle iletişim aracı haline gelmiştir.
Sosyal medya ve geleneksel medya kıyaslandığında aradaki fark olarak ön plana çıkan bir takım özellikler vardır ve şu şekilde özetleyebiliriz: İlki sosyal medya faaliyetlerinin çok düşük bir miktarda karşılığı olması yada ücretsiz olmasıdır. İkincisi, sosyal medya erişim imkanı açısında avantajlıdır, büyük kitlelere seslenilebilinir, üçüncüsü sosyal medya kullanımı kolay öğrenilebilecek bir niteliğe sahiptir. Dördüncü ve son olarak paylaşılan içerikler daha sonra değiştirilebilir ve güncellenebilir
https://www.academia.edu/3464365/Arap_Baharı_Sürecinde_İnternet_ve_Sosyal_Medyanın_ Rolü. (erişim tarihi: 23.10.2017).
Koçak’a göre (2012: 81-82) günümüzde iletişim ve bilgisayar teknolojisi ve bu teknolojinin ürünü olan sosyal medya araçları sayesinde geribildirim konusunda büyük değişimler yaşanmıştır. Geleneksel medya ise bireysellikten ziyade hedeflediği toplulukların ortak belli özelliklerini göz önüne alarak yayınlarını yapmakta ve süreç birden çoğa biçiminde ilerlemektedir. Sosyal medya ise daha çok bireyselleştirilmiş çok merkezli ve daha katılımlı bir medya ortamı yaratmaktadır. Bireylerin bundan dolayı ticari bir beklentisi olmadan içerik üretimine katkı sağlayarak, bunu paylaşabilme imkanına sahip olmuşlardır. Etkileşime olanak tanıyan özelliğinden dolayı bireyler, geleneksel medya araçlarında mümkün olmayacak şekilde birbirleriyle içerik dâhilinde etkileşim fırsatına sahip olmuşlardır. Sınırlı geribildirim olanağı yerine, çok yönlü interaktif bir iletişim ve geribildirim döngüsünün kurulması mümkün hale gelmiştir. Bu anlamda sosyal medya bireylere daha fazla özgürlük, katılımcı, etkileşimli, esnek bir iletişim ortamı sunmaktadır.
Sosyal medyanın online kullanıcı sayısına bağlı olarak artan gücünün yanı sıra geleneksel medyanın gücünün de zamanla azaldığı görülmektedir. Kontrol mekanizması merkezden tabana doğru yayılmakta, tekilden çoğula doğru evirilmektedir. Bununla beraber sosyal medya "hazır içeriği tüketen” den ziyade, "kendi içeriğini üreten" bir ortam ve çok daha fazla seviyede demokratik süreçlerin meydana getirilmesine de imkân veren bir yer haline gelmektedir. Kullanıcı hesapların meydana getirdiği içeriği kullanan sosyal medya, demokratik atmosferi ile, geleneksel medyadaki gibi belirli bir grup veya zümre tarafından, belli gaye ve hedefler için üretilip toplum algısını yönetmek için oluşturulan içeriklerin devrini de sonlandırmaya başladığı gözlenmektedir. Bu iki ortam arasındaki farklılık, içerik ve yön açısından devrim özelliğine sahip olduğu görülmektedir. Günümüze kadar hedef alınan grup veya kitleleri önceden hazırlanmış olan içeriklerden meydana getirilen bir ortama çağıran medya, şimdiler de ise hedef alınan grup ve kitle ile bulundukları konumda ve etkileşime girdikleri ortamda iletişim sağlamakta, bundan dolayı medya aleyhine gibi görünen bu durum da firmaların tüketicilerle daha samimi, doğal ve etkili bir iletişim kurmasını sağlamaktır (Akkaya, 2013: 15).
Sosyal medya, geleneksel medya ile kıyaslandığında farklı bir noktada olduğu yapısı itibariyle görülmektedir. İnternet teknolojisinin gelişimiyle her kullanıcı ve yayımcı, bir bilgi sahibi veya kaynak yaratıcısı konumuna gelmiştir. Geleneksel medyada ise verilen mesaja tepki iletişim aracının sahibinin kontrolündedir. Ürettiği enformasyona tepkiler alınmamakta veya gecikmeli olarak gelmektedir. Bundan dolayı sosyal medyada herkes katılımcı, enformasyon yaratıcısı ve tüketicisi durumundadır (Seçkin, 2012: 84).
Sosyal medya, geleneksel medya araçlarından “kaynak” yönünden de farklılık gösterir. Geleneksel medyada herhangi bir yayını dağıtıma sokabilmek için belirli kaynaklara ihtiyaç duyulmaktadır. Ama sosyal medya bu bakımdan geleneksel medyadan daha az maliyetlidir. Geleneksel medyada yer alan bir haberin dağıtımı ile sosyal medyada yer alan haberin dağıtımları arasında değişken ve sabit maliyet farklılıkları vardır. Gazetelerin yapılan haberi yayınlayabilmesi için kâğıt, mürekkep gibi baskı malzemelerini karşılaması lazımken, sosyal medya üzerinden paylaşıma sokulan bir haber için böyle bir zorunluluk gerekmemektedir. Geleneksel medyada kaynakları toplayarak haber yapmak için belirli bir maliyet gerekirken, sosyal medyada kaynakları kendiniz oluşturabilir ve dağıtıma sokabilirsiniz.
Sosyal medyanın, geleneksel medyaya göre ölçülebilir özelliğe sahip olması da en kayda değer özelliklerinden birisini teşkil etmektedir. Sosyal medya platformlarında paylaşılmış olan bir içeriğin ne kadar kullanıcı tarafından ve kimler tarafından görüntülendiği, kullanıcı yorumları, beğenileri vasıtasıyla elde edilebilir ve takibi yapılabilir. Geleneksel medya araçlarında ise radyo, televizyon, açık hava ilanları gibi yollardan verilen mesajların hangi kişiler tarafından ve ne kadar izlendiği tespit edilemez ve bunun ölçümü çok maliyetlidir. Fakat sosyal medya platformlarında bu ölçümler, üye olunan platformun size sunduğu özelliklere göre az bir miktar veya tamamen maliyetsiz olacak bir biçimde yapılabilir. Buna ilaveten sosyal medya platformları vasıtasıyla gönderilen bir mesaj veya içerik çok daha süratli bir biçimde şekilde yayılma ve birçok kişi tarafında görüntülenme imkânına sahiptir. Fakat geleneksel medya da ise bu erişim, yayılma çok daha yavaş olmaktadır (Burgaz, 2014: 39).
Sosyal medya ve geleneksel medya arasındaki farklılıkları (Kızılarslan, 2012; Özutku vd., 2014 akt: Bütün, 2016: 98) bir tablo yardımı ile özetlemek gerekirse;
Tablo 2.1. Sosyal Medya ve Geleneksel Medya Arasındaki Farklılıklar
SOSYAL MEDYA GELENEKSEL MEDYA
İçeriği üreten ve tüketen kullanıcılardır. İçeriği profesyoneller üretir kullanıcılar tüketir.
İçeriği üreten kullanıcılar mekân ve zaman yönünden bağımsızdır.
İçeriği üreten ekip fiziki konum ve zaman yönünden koordine çalışmaktadır.
Herkesin söz hakkı vardır. Söz hakkı tanınanların söz hakkı vardır. Herhangi bir konu hakkında bilgi veren
kişilerin uzman olması gerekmez.
Genellikle bilgilendirmeler yapan kişiler konu ile ilgili deneyimi olan kişiler veya
Stokes’e (2009: 122) göre sosyal medyayla, geleneksel medya arasında farklar bulunmasından dolayı karşılaştırmalar yapılarak tanımlamada yardımcı olmaktadır. Bu “sosyal medya” ve “geleneksel medya” arasındaki ayrımı ortaya çıkarmak ve kavrama açısından çok önemlidir. Sosyal medyayla geleneksel medya arasında (akt: Kırcova ve Enginkaya, 2015: 20) bir diğer ayrım tablosuna bakacak olursak;
Tablo 2.2. Sosyal Medya ve Geleneksel Medya Farkları
SOSYAL MEDYA GELENEKSEL MEDYA
Anında güncellenebilme niteliği vardır. Sabit ve değiştirilemez. Sınırı olmayan ve gerçek zamanlı yoruma
dayanır.
Sınırlı aynı zamanda gerçek zamanlı olmayan yoruma dayanır.
Anlık, sürekli popülarite ölçümü sunar. Sınırlı ve gecikmeli bir popülarite ölçümü sunar.
Arşivlere erişim kolaydır. Arşivlere erişim sınırlı ve yetersizdir. uzmanlardır.
Partilerin diledikleri an hedef kitleleriyle buluşabildikleri platformlardır.
Partilerin seçim dönemlerinde sık sık reklam yaptığı platformlardır
Bağımlılık fazla zaman harcanması gibi olumsuz yönleri bulunmaktadır.
Bağımlılık oluşturma yönü daha zayıftır.
Kullanıcı siyasi tercihinde özgürdür. Siyasi konularda dayatmacıdır. Kullanıcılar iletişim kurarken etkendir ve
iletişim sürecinin belirleyicisidir.
Kullanıcılar iletişim süreçlerinde genellikle edilgen, alıcı konumundadır. Yerleşik kurallar yoktur. Yerleşik kurallar ve denetim vardır. İletişim ve yayın yapma ya da gündem
oluşturma maliyeti düşüktür.
İletişim ve yayın maliyetleri yüksektir, ayrıca tekil bir geleneksel medya aracı üzerinden gündem oluşturma şansı zayıftır.
Geleneksel medyanın profesyonel yazarları “ekonomik çıkarları için topluma haberler sunan kişiler” olarak görülür.
Sosyal medyanın kullanıcı yazarları “kullanıcılara söylentileri haber olarak sunan amatörler” olarak görülür.
Tepki ve nefret söylemleri daha özgür olarak dile getirilmektedir.
Belirli ölçütlere uyularak tepkilerin ve nefretin dile getirildiği bir çerçeve vardır.
Tüm medya karma haline gelebilir. Sınırlı bir medya karması vardır. Bireysel yayımcılar mevcuttur. Topluluk tarafından yayımlanır.
Sınırı yoktur. Sınırlıdır, sonu vardır.
Paylaşım ve katılım desteklenir. Paylaşım desteklenmez. Özgür bir ortamı vardır. Denetim bulunmaktadır. Katılımcı bir iletişim vardır. Tek yönlü iletişim hakimdir. Konuşan bir ortamı vardır. Konuşturulan yönü hakimdir.
Tablo 2.2.’ye bakıldığı zaman sosyal medya ortamlarının sahip olduğu özellikler, geleneksel medyaya göre daha avantajlıdır. İletişimin anındalık, karşılıklı, sınırsız ve daha etkileşimli bir iletişim ortamı sunmasını sağlamıştır. Aynı zamanda sosyal medya platformlarında kullanıcılar kendi içeriklerini, kendileri üretmesi ve bunu diğer kullanıcılarla paylaşması daha özgür bir iletişim ortamı oluşmasına zemin hazırlamıştır. Sosyal medyanın sunduğu bireyselleşmiş, paylaşımlı ve çok çeşitli iletişim ortamı, az kişi, tarafından izlenmesi veya okunması durumunda bile kullanıcıların yayınlarını yapabilmelerine olanak tanır. Sosyal medya ortamları, geleneksel medyaya göre daha özgürlükçüdür. Çünkü kullanıcılar sosyal medya ortamlarında herhangi bir yapının etkisi altında kalmadan bireysel düşüncelerini ifade edebilme özgürlüğüne sahiptir. Ama geleneksel medya ortamlarında bağlı bulunulan yayın tekeli denetimi çerçevesinde bireysel görüşlerini ifade edebilme olanağına sahiptirler. Sosyal medya da anında güncellenebilme özelliğinden dolayı kullanıcılar sosyal medya platformlarında paylaştığı içerikler hakkında geleneksel medyaya kıyasla eşzamanlı tepkiler verebilmektedir. Bu da bireyi pasif bir konumdan çıkartarak aktif bir konuma getirmiştir.