Sosyal ve Konaklama Amaçlı Binalar

4.2.1. Ergene Köşkü (Atatürk Müzesi) ve Büyük Köşk İstanbul Caddesinden girişin ulaştığı, yerleşkenin doğusunda yer alan, lojman alanının sonunda, Büyük Köşk olarak adlandırılan, sosyal amaçlı binayla birlikte yeşil alan içinde yer alan, konaklama amaçlı gene Köşkü, Alpullu Şeker Fabrikası’nın, önemli bir yapısı olmuştur. Er-gene Köşkü’nde Atatürk’ün 20 Aralık 1930 senesinde konakladığı oda yer almaktadır ve günümüzde kullandığı eşyaları ile birlikte korunan oda, binaya müze niteliğini kazandırmıştır. Bu mekânda günümüzde Atatürk’ün kullandığı günlük eşyalar, mobilyalar, Atatürk’ün fabrikayı ziyaretindeki görüşlerinin bulunduğu anı defteri yer almaktadır.¹¹⁹ İlhan Tarus, Ergene Köşkü’nün büyük misafirlere mahsus olduğunu, burada yabancı büyükelçilerin, vekillerin, Amerikan generallerinin ve zengin seyyahların kaldığından söz etmektedir.¹²⁰ Büyük Köşk ise Ergene Köş-kü’nün kuzeydoğusunda yer almaktadır, giriş katı sosyal amaçlı (yemek ve toplantı), üst katı ise günümüzde misafirhane olarak kullanılmakta-dır.¹²¹ Bu misafirhanede bir kitaplık, bir bilardo salonu, bir oyun salonu, pek çok banyo daireleri ve misafir odaları bulunmaktadır.¹²²

117 Bkz: Alpullu, S.5, Mayıs 1935, s. 1.

118 Bu telgrafa karşılık Ali Şefik Bey de Halk Partisi Başkanlığına gönderdiği telgrafında

“Partimizin dördüncü kongresi dolayısıyla fabrikamız memur, işçi ve Trakya pancarcıları namına Yüce Önderimize sarsılmaz bağlılıklarımızı tekrarlar ve sonsuz saygılarımızı sunarız” yanıtını vermiştir. Alpullu, S. 6, Haziran 1935, s.1.

119 Kaprol; Minez, a.g.m., s.22.

120 İlhan Tarus, Uzun Atlama, Mars T ve S.A.Ş. Matbaası, Ankara, 1957, s.70.

121 Kaprol; Minez, a.g.m., s.22.

122 Tarus, a.g.e., s. 70.

4.2.2 Gazino Binası, Sinema Binası ve Yazlık Sinema Ala-nı

Alpullu Şeker Fabrikası yerleşkesinin doğusunda yer alan sinema bi-nasının yanında yeşil alan olarak kullanılmış yazlık sinema alanı bulun-maktadır¹²³. Sinema salonu film gösterimi dışında çeşitli toplantılar için-de kullanılmıştır. Haftanın belirli günleriniçin-de işleyen sinema gösterimine özellikle çocukların büyük ilgisi olmuş ve eğlence ve kültürel bir kuruluş niteliğini göstermiştir.¹²⁴ Sinemanın projeksiyon odası günümüzde ha-len mevcuttur. Yerleşkenin doğusunda Ergene Köşkü ve Büyük Köşk’ün güneyinde kalan gazino binası yönetim kadrosu ve misafirler için yemek yeme, gösteri-balo imkânlı salonlardan oluşmaktadır.¹²⁵.

4.2.3. Lojmanlar, Ticaret ve Konaklama Binaları

Alpullu Şeker Fabrikası’nın yerleşim alanı lojman yapımının başla-masıyla genişlemiştir. Alpullu Şeker Fabrikası’nın üretim tesisinin kuze-yinde, yeşil alan içinde yer alan 120 hanelik konut grubu; iki haneli tek ev, tek haneli tek ev, dört haneli iki katlı apartman olmak üzere toplam üç tipte inşa edilmiştir. Mutfağın açıldığı hol aynı zamanda yeme içme mekânı olarak da kullanılan yaşam alanıdır. İki katlı olan yapılarda alt katlar yaşama fonksiyonuna, üst katlar ise yatma ve banyo mekânla-rına ayrılmıştır.¹²⁶ Alpullu Şeker Fabrikası yerleşkesinin güneybatısında bugünkü stadın doğu yönünde yer alan sıra dükkânlar ticaret amaçlı inşa edilmiştir. İstasyon Caddesi’nde de düz bir hat biçiminde çözül-müş, giriş cephesinde dükkânlar yer alan otel binası yer almaktadır.¹²⁷ Bu otel binası, 1953’de kapasitesini 600’den 700 yatağa çıkarmıştır. İş mevsimlerinde işçilerin konaklaması bu şekilde sağlanmaya

çalışılmış-123 Kaprol; Minez, a.g.m., s.24.

124 Yazman, a.g.m., s. 1.

125 Kaprol; Minez, a.g.m., s.24. Gazino binasıyla ilgili ayrıca bkz. Tarus, a.g.e., ss.70-71.

126 Kaprol; Minez, a.g.m., ss.24-25.

127 A.g.m., s.25.

tır. Mevsimlik işçiler dışında sürekli olarak otelde konaklayan çalışanlar bulunmaktadır. İşçilerin yemek ihtiyacı da karşılanmaya çalışılmıştır.¹²⁸

4.2.4. Alpullu Şeker Camii

Alpullu Şeker Camii, Alpullu Şeker Fabrikası’nın katkılarıyla 1955 yılında ikmal edilmiştir ve caminin yapılmasında Fabrika Müdürü Os-man Bozok alakadar olmuştur¹²⁹. Alpullu Şeker Camisi 250-300 kapa-siteye sahip, gövdesi kâgir, kubbesi betonarme, minaresi tek şerefelidir ve de inşaat tutarı 356.600, - Türk Lirası olarak kayıtlara geçmiştir¹³⁰. TŞFAŞ adına kayıtlı bulunan Alpullu Şeker Camisi’nin 30.04.2005 ta-rihinde 370 sayılı karar gereği 1. grup anıt eser olarak tesciline karar verilmiştir¹³¹.

4.2.5. Spor ve Spor Tesisleri

Kurulduğu yıllardaki çağdaşlığın yansıması olan Alpullu Şeker Fabrikası yerleşkesinde Türkiye’nin ilk mini golf sahası yer almakta-dır, golf sahasının hemen yanında bir yüzme havuzu inşa edilmiştir.¹³² Günümüzde ne mini golf sahası ne de yüzme havuzu kullanılmaktadır.

Alpullu’da, 1933 yılında Alpullu Şeker Fabrikası’nın sahibi olduğu Al-pullu Spor Kulübü kurulmuştur. Kulüp, komşu spor kulüpleri ile futbol müsabakaları yapmıştır. Özellikle Kırklareli, Lüleburgaz ve Babaeski kulüplerine karşı galibiyetler alarak Alpullu’yu başarıyla temsil etmiş-tir. 3 Nisan 1935’te gerçekleştirilen Alpullu Spor Kulübünün senelik kongresinde yapılan seçim sonucunda, Şeker Fabrikası’nın da müdürü olan Şefik Bey 33 oyla müdür, Hamit Bey 33 oyla müdür yardımcısı seçilmişlerdir.¹³³Alpullu Şekerspor futbol stadının1951 yılında toprak düzenlemesi yapılmaya başlanmıştır. Bunu tribün ve duvar inşaatı takip

128 Vatan (Kırklareli İlavesi), 22 Ocak 1953, Vatan’ın Memleket Serisi: 8.

129 Babaeski Postası, 12 Mayıs 1954.

130 Salih Özel, Türkiye Şeker Sanayii Dünü Bugünü Yarını, Pankobirlik Yay.

No: 16, Ankara, 2007, s.151.

131 Kaprol; Minez, a.g.m., s.21.

132 A.g.m., s.24.

133 Alpullu, S.5, Mayıs 1935, ss.13-14.

etmiş ve modern bir stat yapılmaya çalışılmıştır.¹³⁴ Alpullu Şeker Spor stadı günümüze kadar ulaşmış futbol statlarından biri olmuştur. Alpul-lu Şeker Spor Kulübü, 1963-1964 yılı Kırklareli Bölgesi Amatör futbol şampiyonu olmuştur¹³⁵Alpullu Şekerspor bir kurum takımı ve kulübü olarak kurulmuş ve zaman içerisinde Trakya’da ün yapmıştır. Ayrıca fabrika başarılı güreş takımları kurulmasına, yetenekli güreşçiler yetiş-mesine olanak sağlamıştır¹³⁶. 1953 yılında Alpullu Güreş ekibi meydana getirilmiştir. Şeker Fabrikasının desteği ile yapılan bu güreş çalışmala-rı sonunda 79 kiloda Hulusi Yedikardeş, grekoromen güreşte Türkiye şampiyonu olmuştur¹³⁷. Güreş ve futbol dışında tenis de kulübün bünye-sinde açılmıştır. Ayrıca bir bando oluşturulmuş, bu bando birçok resmi ve özel zamanlarda konserler vermiştir.¹³⁸

4.2.6. Eğitim Binaları

Alpullu’da, eğitim ve öğretim faaliyetleri 1928 yılında başlamıştır.

Bu yıla kadar Alpullu’da okul açılmamıştır. Şirketin işçi koğuşu olarak yaptırttığı kerpiç duvarlı bir binada 1928/1929 yılında ilk defa olarak, tek sınıflı bir okul açılmış halk, işçi ve memur çocukları burada ders görmeye başlamıştır. 1928/1929’da 22 öğrenci ile açılan okul binası 20 Aralık 1930 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’ün fabrikayı ziyareti sı-rasındaki direktifleriyle, o zaman Fabrika Müdürü olan Recai Bey tara-fından, Türk-Alman mühendislerine iki katlı ilkokul olarak yaptırılarak, 1932 yılında 76 öğrenci ile eğitime açılmıştır. 1933/1934 ders senesinde ise dördüncü sınıfın eklenmesiyle 113 öğrenci sayısına ulaşmıştır. Şirket, öğrenci ihtiyacının artmasından dolayı 1934/1935 ders yılında Alpul-lu’ya yeni bir okul inşa ettirerek, bu ders yılında öğrencilerin bu binada eğitim görmelerini sağlamıştır. Sınıfların sayısı beşe öğrenci sayısı ise 162’ye çıkmıştır ve bu öğrencilerin 40’ı, civardaki köylerden

gelmekte-134 Babaeski Postası, (12 Mayıs 1954).

135 Nahit Ertunç, “Alpullu Şekerspor”, Pancar, Sene: 13, S.139, Nisan 1964, s.25.

136 Karaçam, Efsaneden Gerçeğe..., s.674; Selahattin Demiraco, Trakya, Bellek Yay., Edirne, 2008, s.78.

137 Karaçam, Bütün Yönleriyle…, s.87.

138 Alpullu, S.5, Mayıs 1935, ss.13-14.

dir. Mütalaa ve konferans salonu kütüphane ve her türlü sağlık ve terbiye araçlarıyla Şeker Şirketi tarafından Alpullu’ya açılan bu okul ile kısmen de olsa ilkokul eğitim ve terbiye işi sağlanmaya çalışılmıştır.¹³⁹ Yerleşke içinde yer alan ilkokul ve lise binası tek katlı düzende inşa edilmiştir, 1949 yılına kadar tek katlı olan okul binalarına, gelişen ihtiyaçlar ne-deniyle günümüzde kat ilave edilmiştir.¹⁴⁰ Yazman, fabrikanın ilkokulu-nun, fabrika memurlarının ve işçilerinin çocuklarını okutmak amacıyla kurulduğunu, bu okulun modern bir okul olduğunu ve çevre köylerdeki öğrencilerin de bundan faydalandığını söylemiştir.¹⁴¹ Haziran 1957’de, Alpullu Şeker Fabrikasında müdürlük yapmış olan Dündar Tekand’ın girişimi ve çabası sayesinde, binada ortaokul olarak kullanılmak ama-cıyla ikinci kat inşaatına başlanmış, inşaatın bitirilmesini ardından, 19 Aralık 1957 tarihinde ortaokul törenle açılarak, eğitim-öğretim faaliyet-lerine başlamıştır. Ortaokulun mimarı ise Yaşar Koç olmuştur.¹⁴² 1963-1964 öğretim yılında ilkokulun yeni binasına taşınması ile bu binada ortaokul kalmıştır.¹⁴³

4.2.7. Revir-Hastane

İnşa edildiği yıllarda Kırklareli ve yöresinin en büyük sağlık yapısı olma özelliğini, içerdiği ameliyathane ve diş kliniği ile taşımakta olan Al-pullu Şeker Fabrikası Hastanesi, günümüzde revir binası olarak adlan-dırılmıştır. Yapı, 2007 yılında yangın geçirmiş ve gördüğü hasar, yapılan tadilat sonrasında giderilmiştir. Fabrika çalışanları dışında yöreye de sağlık hizmetleri getiren bu bina bodrum katıyla birlikte iki katlı olarak hizmet vermiştir¹⁴⁴. Fabrikanın reviri işçileri ve işçilerin ailelerini tedavi etmiştir ve parasız ilaç almalarını sağlamıştır.¹⁴⁵ Cavid, Alpullu Şeker

139 Alpullu, S.4, Nisan 1935, s.16. Alpullu İlkokulu ile ilgili ayrıca bkz. Babaeski Postası, 13 Haziran 1955.

140 Kaprol; Minez, a.g.m., s.24.

141 Yazman, a.g.m., s.1.

142 Babaeski Postası, 17 Aralık 1957; Babaeski Postası, 20 Aralık 1957.

143 Özel, a.g.e., s.150.

144 Kaprol; Minez, a.g.m., s.24.

145 Vatan (Kırklareli İlavesi), 22 Ocak 1953, Vatan’ın Memleket Serisi No: 8.

Fabrikası hastanesinin, ameliyathane ve röntgen dairesinin bulunduğu-nu ve 12 yataklı modern bir hastane görünümünde olduğubulunduğu-nu ve bütün fabrikanın ve çevre köylerinin ve işçinin yararlandığı bir sağlık kuruluşu olduğunu söylemektedir.¹⁴⁶ Yazman da fabrika hastanesinin ameliyatha-nesi ve modern aletleriyle küçük bir memleket hastaameliyatha-nesi görünümünde olduğundan bahsetmiştir ve fabrikanın kendi işçilerinden başka, işçile-rinin bütün aile yakınlarına bakmakta olduğunu bu işçilerin yüzde sek-seninin o çevredeki köylerden olduğunu, hastanenin doktor ve ebesi, acil olan hallerde ve gecenin ilerlemiş saatlerinde en uzak köylere bile yetişmekte olduğunu belirtmiştir ve binlerce işçi ve köylünün buradan tam anlamıyla faydalandığından bahsetmektedir.¹⁴⁷ Alpullu Şeker Fab-rikası’nın Milliyet’e verdiği ilanda, fabrikada çalışmak üzere operatör doktor, çocuk hastalıkları uzmanı¹⁴⁸ ve hemşire alınacağı belirtilmiştir.¹⁴⁹ Bu ilan hastane kadrosunun ne kadar geniş olduğunu göstermektedir.

4.3. Türk Ordusuna Armağan Edilen Alpullu