Sosyal Katılım Becerisi

“Sosyal katılım, bireysel kaynakların sosyal odaklı paylaşımı olarak tanımlanabilir” (Sömen, 2016, s. 20). Sosyal katılım vatandaşlığın farklı yönleri ve çok çeşitli türde eylemlerini tanımlarken kullanılmaktadır (Altınok, 2012). Farklı perspektiflerden sosyal katılımına yönelik tanımlamalara bakıldığında (Adler ve Goggin’den aktaran Sömen, 2016, s. 19);

 Toplum hizmeti olarak sosyal katılım: Sosyal katılımın kişinin, ya bireysel olarak ya da bir grubun üyesi olarak topluma yönelik gönüllü hizmet faaliyetlerine katılması olarak vurgulanmasıdır.

 Toplu eylem olarak sosyal katılım: Sosyal katılımın, sadece toplumu geliştirmek için topluca yapılan eylemlerle sınırlandırılmasıdır.

 Siyasi eylem olarak sosyal katılım: Siyasi süreç içinde sorunların çözümünde bireysel çabaların toplu eylemlere yönlendirilmesidir.

 Sosyal değişim olarak sosyal katılım: Geleceği şekillendirmek için toplumsal yaşamda aktif vatandaş katılımını konu eder.

Öğrencilerin başkaları ile iyi ilişkiler kurmaları, toplumsal kurallara uymaları ve sorumluluk sahibi bireyler olabilmeleri için sosyal katılım becerilerinin gelişmiş olması gerekmektedir (Şimşek ve Öztürk, 2014, s. 95). Ancak bu sayede yaşadığı topluma uyumlu ve barışık bireyler oluşacaktır. “Sosyal hayatta fark yaratmak için sosyal katılıma ait bilgi, beceri, değer ve motivasyon bireysel düzeyde geliştirilmelidir” (Ehrlich’den aktaran

Sömen, 2016, s. 20). Sosyal katılım yönü güçlü bireylerin toplum içindeki sayılarının artması daha yaşanılası bir toplumsal hayatın gereklilikleri arasında yer almaktadır.

Bireyin başkaları ile iyi ilişkiler kurmasında, toplumsal kurallara uymasında, sorumluluk yüklenebilmesinde, başkalarına yardım etmesinde ve haklarını kullanabilmesinde sosyal becerilerin önemi büyüktür (Çubukçu ve Gültekin, 2006, s. 156). Bu nedenle okullarda öğrenciler bütün olarak ele alınıp, akademik başarıları ile sosyal becerileri birbirinden ayrılmadan değerlendirilmelidir (Akkök, 2006). Sosyal beceriler bireylerin karşılaştıkları sosyal problem ve sorunlarla başa çıkmaları adına temel gereksinimlerin başında gelmektedir. Bu nedenle toplumsal bir varlık olarak insan, doğal ve sosyal çevresiyle olan ilişkilerinde ancak aktif ve katılımcı olursa bu sorunlar çözülebilir. Sosyal varlığı güçlü olmayan bireylerin oluşturduğu toplumların sorun çözme becerileri de düşüktür (Karatekin, Kuş ve Merey, 2014, s. 346). Sosyal varlığı güçlü kılma noktasında eğitime büyük görev düşmektedir. Demokratik, modern toplumlarda eğitimin en önemli amaçlarından birisi, kendisine çevresindeki kişilere ve doğaya değer veren, yaşadığı toplumun ve dünyanın bir parçası olarak kendine güvenen ve topluma katkıda bulunabilme bilincine sahip bireyler yetiştirmektir (MEB, 2005b). Ancak bu sayede eğitim süreci sonunda topluma uyumlu ve toplumla iç içe yaşayabilen bireyler elde edilecektir. Bu anlamda eğitim öğretim faaliyetlerinin merkezi konumunda yer alan öğrencilere içinde yaşadıkları topluma veya var oldukları çevreye yönelik duyarlılığın kazandırılması gerekmektedir.

İlk ve orta öğretim döneminde çocukları sosyal hayata hazırlayan en önemli derslerden biri sosyal bilgilerdir (Coşkun ve Samancı, 2012, s. 32). İlk ve ortaokul çağındaki öğrenciler ele alındığında, onlara sosyal bilinç ve katılımı kazandıracak temel disiplin şüphesiz sosyal bilgiler dersidir. Sosyal bilgiler dersinin hedefleri arasında öğrencilerin ülkesini ve dünyayı ilgilendiren hususlara duyarlılık gösterme; ülkelerarası siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik etkileşimi farklı dönem ve mekân perspektifinde irdeleme; katılımın önemine inanarak kişisel ve toplumsal sorunların çözümü için kendine özgü görüşler ileri sürme davranışlarını kazandırma yer almaktadır (Kaya ve Ersoy, 2011, s. 93). Öte yandan sosyal bilgiler dersinin temel amaçlarından biri de öğrencilerin sosyalleşmesini ve içinde bulundukları topluma uyum sağlamalarını gerçekleştirmektir (Şimşek ve Öztürk, 2014, s.

geliştirmektir (MEB, 2005b). Sosyal Bilgiler Öğretim Programında öğrencilerde kendine güven ve sorumluluk duygusu geliştirilmesi adına birçok tutum, davranış ve beceri kazandırılmaya çalışılmaktadır. Bunlara bakıldığında (MEB, 2005b);

 İnsan haklarına ve demokrasi ilkelerine saygı duyabilme,

 Kendini tanıyabilme, bireysel hedeflerini belirleyebilme, yeteneklerini geliştirebilme, bunları kendisinin ve toplumun yararına kullanabilme,

 Kendine ve çevresindekilere güven duyabilme,

 Planlı çalışma alışkanlığı edinebilme, serbest zamanlarını etkin ve verimli değerlendirebilme,  Girişimci olabilme ve bunu başarı ile sürdürebilme, yeni durum ve ortamlara uyabilme,  Bireysel farklılıklara saygılı olabilme; farklı görüş, düşünce, inanç, anlayış ve kültürel değerleri hoşgörü ile karşılayabilme,

 Aldığı görevi istekle yapabilme, sorumluluk alabilme,

 Bireysel olarak veya başkalarıyla iş birliği içinde çevresindeki toplumsal sorunlarla ilgilenebilme ve bunların çözümüne katkı sağlayacak nitelikte projeler geliştirebilme ve uygulayabilme,

 Grupça yapılan görevleri tamamlamak için istekle çalışabilme ve gruba karşı sorumluluk duyabilme gibi tutum, davranış ve beceriler karşımıza çıkmaktadır.

Sosyal katılım becerilerini geliştirebilmek için öğrencilerin ailesine, çevreye ve topluma duyarlı, gönüllü çalışma bilincine sahip, sorun çözen ve çözüm üreten, resmî, özel, sivil toplum kurum ve kuruluşları ile iş birliği içinde çalışma becerileri gelişmiş birer fert olarak yetişmeleri için toplum hizmeti çalışmalarına yer verilir (MEB, 2005b). Sosyal Bilgiler Öğretim Programında yer alan sosyal katılım becerisine yönelik belirlenen alt becerileri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür.

1. Kendisini ve yakın çevresini etkileyen konularda bilgi sahibi olma

2. Birbirlerinin ihtiyaçlarını karşılamak için insanlar arasındaki ortak ilişkiyi tanıma

3. Bireyler, gruplar ve toplumun ihtiyaçlarını karşılamak için bireyler, gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler arasındaki ilişkiyi tanıma

4. Farklı grup ve durumların dinamiklerine uyma 5. Sosyal katılımın gerekli olduğu durumları belirleme

6. Yakın çevresini ve toplumu etkileyen konularda ihtiyaçların karşılanması için fikir üretme, bu fikri çevresindekilere iletme, görüşme, tartışma, planlama, uzlaşma ve eylemde bulunma

7. Lider ya da izleyen olarak gruba, kuruma, sosyal örgütlere ve topluma hizmet etme

(MEB, 2005a).

“Öğrencilerde sosyal katılım farkındalığı oluşturarak kişisel ve toplumsal problemlerin çözümünde daha duyarlı olmaları ve toplumun daha iyi hale getirilmesinde vatandaş olarak sorumluluk sahibi olmaları için çalışılmalıdır” (Altınok, 2012). Sosyal bilgilerin önemli bir misyonu da sosyal beceri kazandırmadır. Birey kazanmış olduğu sosyal becerileriyle birçok kavramı iyi analiz ederek kişilik gelişimini tamamlar (Coşkun, 2011, s. 39). “Sosyal katılım, öğrencilerin ülkesi ve dünyasını ilgilendiren konulara duyarlılık kazanmalarına da yardımcı olmaktadır. Katılımın önemine inanan ve bunu vatandaş sorumluluğu olarak gören öğrenci çevresinde gördüğü problemlerin çözümünde rol oynamak isteyecek, görüşler ileri sürecek, sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliğine geçecek, daha iyi bir toplum

oluşturulması için hizmet etmekten kaçınmayacaktır” (Altınok, 2012). Sosyal katılım yönü gelişmiş bireyler yerel çevrelerinde yaşanagelen sosyal sorunlara çözüm olmak adına gayret edecek; bu gayret ulusal ve en nihayetinde uluslararası sorunların çözümünü de kolaylaştıracaktır.