2. BÖLÜM
2.3. SOSYAL, KÜLTÜREL VE DİĞER ALANLARDA İLİŞKİLER
Türkiye’nin Yugoslavya ile olan ilişkileri diplomatik sahada çok yönlü ilerlerken aynı zamanda iktisadi alanda da göze çarpar bir yakınlık içerisinde girmişlerdir. Bu bağlamda ilişkilerin diğer boyutları olan kültürel, spor ve bazı alanlarda da geliştiği söylenebilir. Mesela 19 Haziran 1952 tarihinde Yugoslavya
224 Baklacıoğlu, a.g.e., s. 494; Zaim, a.g.m., s. 447. 225 Çavuşoğlu, a.g.m., s. 171.
226 Baklacıoğlu, a.g.m., s. 216; Ağanoğlu, a.g.e., s. 389.
227 “Yugoslavya’dan Gelen Göçmenler”, Milliyet Gazetesi, 6 Mart 1955 Pazar, s. 2.
228 “Yugoslav Göçmenleri Sıkı Kontrol Edilecek”, Milliyet Gazetesi, 8 Kasım 1956 Perşembe, s. 3. 229 “Türkiye Mülteci Meselesini Halletmiştir”, Milliyet Gazetesi, 6 Nisan 1957 Cumartesi, s. 3.
elçiliğinde alınan bir mektuba göre Yugoslavya Basın Federasyonu, 7 gazeteciden oluşan bir Türk basın heyetini 1 Ağustos tarihinde başlamak ve 3 hafta sürmesi planlanan bir geziye davet etmişlerdir. Söz konusu gezide Türk heyeti Yugoslavya’nın her tarafını gezmek suretiyle ayrıca siyasi, kültürel ve iktisadi alanlarda da gerekli görüşmeler yapmak üzere davet edilmiştir. Bu davet üzerine Türk heyetinin masrafları da Yugoslavya Basın Federasyonu tarafından karşılanacaktır. Türk tarafının bu davete icabeti üzerine ayrıca Yugoslav basını da Türkiye’ye gelmek istediklerini bildirmişlerdir. Karşılıklı bu davet ve organizasyonun ise iki ülkenin dostluğuna ve siyasi yakınlaşmasına katkı sağlayacağı ifade edilmiştir230.
Uluslar arası toplantılara da ev sahipliği yapan Yugoslavya, 12 Mart 1956 tarihinde Dubrovnik şehrinde yapılacak olan Dünya Meteoroloji Teşkilatı 6. Rejyon Komitesi toplantısına Türkiye’den Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürü Dr. Fuad Adalı ile Telekomünikasyon şefi Saip Ansen katılmışlardır231. Yine Yugoslavya’nın
Opatija şehrinde 20–25 Haziran 1957 tarihleri arasında yapılacak olan Milletlerarası İdari İlimler Enstitüsü toplantısına ise Türkiye’den hükümeti temsilen Dâhiliye Vekâleti Tetkik Kurulu Başkanı Hayri Orhon katılmıştır232. Eğitim alanında ise
temaslarda bulunmak üzere İstanbul Üniversitesi Rektörü Kazım İsmail Gürkan Yugoslavya’ya gitmiştir233.
Sanat alanında ise Yugoslavya Belgrad Operası Sanatçısı Stanoje Jankoviç’in, Büyük Tiyatro’da temsil edilen Rigoletto Operası’nda başrolü oynamak ve dört temsile katılmak üzere Devlet Tiyatrosu Genel Müdürlüğü emrinde çalıştırılmasına karar verilmiştir234. Sanatın iki ülke arasındaki bağlayıcı unsuruna bir örnek ise Türk
sanatçı Belkıs Aran 1957 yılında Yugoslavya’ya gitmiş ve burada Belgrad Operası’nda Maskeli Balo adlı oyunda oynamış ve ardından Yugoslav gazetesi Borba bu konu hakkında haber yaparak Belkıs Aran’ı övgü dolu sözlerle övmüştür. Sahnede sergilediği oyun Yugoslav halkı tarafından büyük beğeni toplayan Türk
230 BCA, Fon Kodu: 30-10-0-0, Yer Numarası: 253-705-14. 231 BCA, Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer Numarası: 142-20-15. 232 BCA, Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer Numarası: 146-30-9.
233 “Üniversite Rektörü Yugoslavya’ya Gitti”, Milliyet Gazetesi, 27 Nisan 1953 Pazartesi, s. 2. 234 BCA, Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer Numarası: 146-34-9.
sanatçı yine gelecek yıl Belgrad Operası’nda oynamak üzere teklif almıştır235.
Yugoslavya’dan Ivo Dujmovic, iki sene süre ile İstanbul Belediye Konservatuarında Korno Öğretmeni ve ayrıca şehir orkestrasında Kornist olarak çalışmıştır236. Ayrıca
Türkiye’de çalışma süresinin 1958 yılında bitmesinin ardından Ivo Dujmovic’in bu süresi Bakanlar Kurulu kararı ile iki yıl daha uzatılmıştır237.
Spor alanında ise gerçekleşen bazı faaliyetlere baktığımızda Yugoslavya Güreş Federasyonu kendi antrenörlerine açılacak olan kursa bir Türk antrenörünün de nezaret etmesini talep etmiştir. Bu vesile ile Milli güreş takımımızın eski antrenörü Nuri Baytorun Yugoslavya’ya gönderilmek üzere Türkiye Güreş Federasyonu tarafından görevlendirilmiştir238. Yugoslavya’nın Hajduk takımı ise
Türkiye’ye gelerek burada ülkemizin bazı takımları ile maçlar yapmıştır239. Yine
Türkiye’de yapılacak olan Uluslararası Basketbol Turnuvası’na Yugoslavya’da katılacak olup, Türkiye ile de maçlar oynayacaktır240. Türkiye ile Yugoslavya milli
takımları arasında da bir futbol maçı tertip edilmiş ve merakla beklenen maç 2-2 beraberlikle sona ermişti241. Başka bir katılım ise Dünya Eski Muharipler Federasyonu’nun Yugoslavya’da açtığı çocuk kamplarına Türkiye’den de 7 çocuğun katılımı kararlaştırılmıştır242. Türk-Yugoslav dostluğunun bir başka örneği ise
havacılık sektöründe olmuştur. Bu suretle Yugoslavya Havacılık Birliği tarafından Türk Hava Kurumu’na bir rekor planörü, bir talim paraşütü ve diğer bazı eşyalar hediye edilmiştir. Bu hediyelerin yine gümrük vergisinden muaf tutulmasına Gümrük ve Tekel Bakanlığı’nın yazısı üzerine karar verilmiştir243.
Cumhurbaşkanı Celal Bayar Türkiye’de bulunan Yugoslav basın heyetini kabul etmiştir. Celal Bayar gazetecilerle yaptığı görüşmede şunları söylemiştir: “Sevdiğimiz ve dost olmak için bütün gayretlerimizle çalıştığımız bir memleketin
235 “Musiki”, Akis Dergisi, C. 10, S. 159, Ankara 1957, s. 31. 236 BCA, Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer Numarası: 144-86-4. 237 BCA, Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer Numarası: 150-60-5.
238 “Nuri Baytorun Yugoslavya’ya Hareket Ediyor”, Milliyet Gazetesi, 14 Kasım 1953 Cumartesi, s. 5. 239 “Yugoslavya’nın Hajduk Takımı Dün Şehrimize Geldi”, Milliyet Gazetesi, 9 Mayıs 1951 Çarşamba, s. 4.
240 “Milletlerarası Basketbol Turnuvası”, Milliyet Gazetesi, 10 Ekim 1953 Cumartesi, s. 7.
241 “Yugoslav Milli Takımı ile Dün 2-2 Berabere Kaldık”, Milliyet Gazetesi, 6 Haziran 1953 Cumartesi, s. 1.
242 BCA, Fon Kodu: 30-1-0-0, Yer Numarası: 123-789-1. 243 BCA, Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer Numarası: 134-91-8.
matbuat mümessillerini ve münevverlerini memleketimizde görmek bizim için ayrı bir sevinç kaynağı olmuştur. Ümit ederim ki memleketimizde iyi intibalar edinmiş bulunuyorsunuz ve intibalarınızı memleketinize olduğu gibi nakledeceksinizdir. Yugoslavya devlet ricaline ve bilhassa Mareşal Tito’ya selam ve muhabbetlerimin iblağını bekler ve burada daima samimi dostları olduğunu bilmelerini isterim244.”
Yugoslavya ile yakın ilişkilerin diğer bir neticesi ise Türkiye’de yaşanan Yenice ve Gönen depreminde felaketzedelere yardım amacıyla Yugoslavya’nın yaptığı bir talep olmuştur. Bu talebe göre Yugoslavya Halk Meclisi Federal İcra Komitesi 10 adet hazır ev vermeyi kararlaştırmıştır. Bu evler Yugoslav mühendisler tarafından kurulacak, evlerin Türkiye’ye nakli ve kurma masrafları da Yugoslavya hükümeti tarafından karşılanacaktır245.