Dönmez ve Yazıcı (2006: 151) “Okuduğunu anlama stratejileri, yazılı materyalin iĢleniĢi sırasında gerek bireysel, gerek küçük grup veya tüm sınıf çalıĢmaları sırasında kullanılabildiklerinden, öğrenme sürecinin denetlenmesini sağlayarak, daha aktif ve verimli bir öğrenme iĢleminin gerçekleĢmesine yardımcı.” olduğunu belirtmiĢlerdir. Jones (2006) sosyal bilgiler ders kitaplarının bilgi için tek kaynak olmadığının altını çizerek gazeteler, tamamlayıcı bildiriler, atlaslar, ansiklopediler, konuk konuĢmacılar, videolar, filmler, alan gezileri ve Ġnternettin, sosyal bilgiler dersini anlamada kullanılması gerektiğini vurgulamıĢtır. Sosyal bilgiler dersinin sınıfta çeĢitli etkinliklerle öğrenilebileceğini belirten Jones sosyal bilgiler dersi için aĢağıda verilen okumayı anlama stratejileri önermiĢtir:
Sosyal Bilgilerde Okumayı Anlama Stratejileri (Jones, 2006) ABC beyin fırtınası
Atlıkarınca beyin fırtınası Sütun notları
Benzerlik-farklılık tablosu Kavramların netlik haritası Grafik düzenleyiciler Öykü haritası
Bildiklerim - Bilmek istediklerim - Öğrendiklerim DüĢünmeyi güçlendirme GörüĢ-kanıt Soru-cevap iliĢkileri Problem çözme Yazarı sorgulama Örnek yap-boz RAFT kâğıtları Seçilen vurgular KarĢılıklı öğretme
Anlam çözümleme tablosu Özetleme
Tez-kanıt
DüĢün-eĢini bul-paylaĢ 3 - 2 - 1
Venn Ģeması
Sözlük kelime haritası
ABC beyin fırtınası: Konuya geçmeden önce öğrencilerin konu hakkındaki önceki bilgilerinin ortaya çıkarılması gerekir. Bunu ortaya çıkarma yollarından biri “ABC beyin fırtınası”dır. Beyin fırtınasında bir kavram, ifade ya da konu ortaya atılır. Her öğrenci bununla ilgili aklına gelen kavramları alfabenin ilk harfinden baĢlayarak sırasıyla söyler ve not alınır. Örneğin konu olarak “KurtuluĢ SavaĢı” seçilmiĢ olsun. Öğrenciler aĢağıdaki gibi bir sıralama yapabilirler:
Amasya Genelgesi Birinci Ġnönü SavaĢı Cemiyet-i Akvam Çanakkale SavaĢı Dumlupınar Erzurum Kongresi
Bu uygulama öğrenciler üçerli gruplara ayrılarak da yapılabilir. Birinci grup sırasıyla “ABC” harfleriyle baĢlayan kavramları, ikinci grup sırasıyla “ÇDE” harfleriyle baĢlayan kavramları vb.
Atlıkarınca beyin fırtınası (Susan Rubel): Etkinlik baĢlamadan önce öğrenciler üçerli ya da dörderli gruplara ayrılırlar. Her gruba üzerinde konuya ait farklı alt konuların olduğu kâğıt dağıtılır. Gruplardan konuyla ilgili fikirlerini hızlı bir Ģekilde yazmaları istenir. Süre sonunda her gruba kendi fikirlerini diğer grupların kâğıtlarına ekleyebilecekleri söylenir ve grupların kâğıtlarını değiĢtirmeleri istenir. Son olarak her grubun kâğıtları diğer gruplarca incelenir. Konu hakkında tartıĢma açılır. Örneğin ana konu “dünya” ise grupların kâğıtlarına alt konular olarak “kıtalar, okyanuslar, ülkeler, yüzey Ģekilleri, iklim vb.” yazılır. Alt konular hakkında gruplar beyin fırtınası yaparlar
ve birbirlerinin kavramlarını görerek “dünya” hakkında bütünsel ve ayrıntılı bilgi ederler.
Sütun notları: Bu etkinlikte bir kâğıt iki sütuna bölünür. Sol sütuna sorular, sağ sütuna cevaplar yazılır. Bir baĢka Ģekilde sol sütuna bölüm baĢlıkları, alt baĢlıklar, kavramlar, sağ sütuna cevaplar, ayrıntılar, detaylar, tanımlar yazılarak sütun notları kullanılabilir. Etkinlik eğer ders kitabı sayfalarının sağ ve sol sütunları boĢ bırakılırsa ders kitabı üzerinde de yapılabilir. Sütun notlarında bilgiler Tablo 2.1‟de görüldüğü gibi açık ve kullanıĢlı bir Ģekilde organize edilir:
Tablo 2.1
Sütun Notları Örneği
Sorular Bölüm BaĢlıkları Alt BaĢlıklar Kavramlar Cevaplar Ayrıntılar Detaylar Tanımlar
Benzerlik-farklılık tablosu: Bu okuma stratejisinde konuyla ilgili iki kavram belirlenir. Önce iki kavramın benzer yönleri yazılır, ardından farklı yönleri bulunur. Örnek kavramlar olarak “köy ve Ģehir” verilmiĢ olsun. Öğrenciler ilk olarak köy ve Ģehir kavramları arasında benzerlikleri (Örnek: Ġkisi de bir yerleĢim yeridir.) ardından iki kavram arasında farklılıkları (Örnek: ġehrin nüfusu köyden fazladır.) tablo Ģeklinde gösterirler.
Kavramların netlik haritası: Kavramlar hakkında ayrıntılı bilgi öğrenmek ve anlamak amacıyla Ģekille gösterilen “kavramların netlik haritası” kullanılır. Etkinlikte bir kavram belirlenir (Örnek: demokrasi) ve kâğıdın ortasına yazılır. Kavramdan oklar çıkarılarak dört kutu çizilir. Kutuların her birine kavramın tanımı yapılır, örnekler verilir, özellikleri söylenir, cümle içinde kullanılır ve yazılır.
Grafik düzenleyiciler: Grafik düzenleyiciler bilgileri Ģekillerle betimler. Konu, alt-konu, detaylar zincirleme olarak kutuların içinde birbiriyle bağlantılı verilir. Grafik düzenleyicilerle farklı bölümler arasındaki iliĢkiler, iki ya da daha fazla kavram arasında benzerlik ve farklılıklar, bir metnin analizi görsel olarak ifade edilir. Grafik düzenleyicilerle bilgiler görsel olarak ifade edildiğinden öğrenme düzeyi artar.
Öykü haritası: Öykü haritası sosyal bilgiler dersinin yanı sıra tarih dersinde de kullanılabilen stratejilerden biridir. Öğrenciler bu etkinlikle roman ya da öyküyü öğelerine (öykünün geçtiği yer, zaman, öykünün ana ve yardımcı karakterleri, olayın örgüsü, öykünün teması vb.) ayırırlar. Öğeleri tablo olarak gösterirler.
Bildiklerim-Bilmek istediklerim-Öğrendiklerim (K-W-L, D. Ogle: 1986): Türkçeye B-B-Ö olarak çevrilen bu strateji, ders kitabını okumadan önce, okuma sırasında ve okuduktan sonra kullanılır. Üç sütundan oluĢan tablonun ilk sütununun üst kısmına “bildiklerim” (B), ikinci sütunun üst kısmına “bilmek istediklerim” (B) ve üçüncü sütunun üst kısmına “öğrendiklerim” (Ö) yazılır. Bilmek istediklerim sütununa daha önceden konu hakkında bilinenler, bilmek istediklerim kısmına konu hakkında öğrenilecek bilgiler ya da öğrenmek istenilenler, üçüncü sütuna konu hakkında öğrenilenler yazılır. Avcı (2009: 291)‟ya göre B-B-Ö stratejisi “öğrencilerin üst biliĢlerini kullanmasını, kendi öğrenme sürecini izlemesini ve kalıcı öğrenmeyi sağlar.” Yazıcı (2006: 101) yaptığı araĢtırmada “öğrencilerin, sosyal bilgiler öğretiminde kullanılan B-B-Ö stratejisi ile akademik baĢarılarının ve derse karĢı tutumlarının arttığını” bulmuĢtur.
Düşünmeyi güçlendirme: “DüĢünmeyi güçlendirme” bilgileri hiyerarĢik olarak ana ve yardımcı hatlar Ģeklinde göstermektir. Metindeki üst, orta ve alt düzey konuları üsttekiler baĢta olmak üzere sıralamaktır. AĢağıda bu stratejiye örnek gösterilmiĢtir.
1. KurtuluĢ SavaĢı 1.1. Kongreler 1.1.1. Erzurum Kongresi 1.1.2. Sivas Kongresi 1.2. SavaĢlar 1.2.1. Birinci Ġnönü SavaĢı
1.2.2. Ġkinci Ġnönü SavaĢı 1.2.3. …
Görüş-kanıt: Öğrenciler bu stratejide konu hakkında görüĢlerini iki sütunlu tablonun sol kısmına yazarlar. GörüĢleriyle ilgili kanıtları ise sağ sütuna yazarlar. Buradaki amaç; herhangi bir konudaki görüĢlerin kanıtlarla desteklenmesini sağlamak ve böylece öğrencileri araĢtırmaya yönlendirmektir. GörüĢler yazıldıktan sonra kanıtlar için yazılı ve görsel kaynaklar araĢtırılır. Gerektiğinde kaynaklardan alıntılar yapılarak kanıt bölümü doldurulur.
Soru-cevap ilişkileri (QAR, Raphael: 1982, 1984): Öğrenciler metinle ilgili dört soruyu cevaplarlar. Bu aĢamalar ve açıklamaları aĢağıda gösterilmiĢtir:
Ġlk aĢamada sorunun cevabı ders kitabındaki metindedir. “Orada bir yerde” ismiyle bilinen bu aĢamada öğrenciler metni okuyarak sorunun cevabını bulurlar.
Ġkinci olan “düĢün ve araĢtır” aĢamasında sorunun cevabı ders kitabındadır. Ancak cevap farklı sayfa ya da paragraflarda olabilir. Öğrenci soruyu cevaplayabilmek için ders kitabının farklı bölümlerini araĢtırır.
“Yazar ve siz” aĢamasındaki sorunun cevabı ders kitabında değildir. Ancak soruyu cevaplamak için hâlâ yazarın verdiği bilgilere ihtiyaç vardır. Yazarın verdiği bilgiler ve öğrencinin kendi bilgileri birleĢtirilerek soruya cevap verilir.
“Kendi düĢüncem” bölümündeki sorunun cevabı, metinde ya da ders kitabının farklı bölümünde değildir. Öğrenci soruya kendi düĢünce ve bilgilerinden yararlanarak cevap verir.
Problem çözme: Sosyal bilgiler dersinde etkili bir Ģekilde kullanılan “problem çözme” stratejisinde öğrenciler ilk olarak problemi tanımlarlar. Ardından problemin etkilerini ifade ederler. Üçüncü olarak problemin nedenlerini ve son olarak çözüm yollarını belirtirler. Bütün bu aĢamalar Tablo 2.2‟de görüldüğü gibi solda soruların, sağda cevapların olduğu bir çizelgeyle gösterilir.
Tablo 2.2
Problem Çözme Tablosu
Problem nedir?
Problemin etkileri nelerdir?
Problemi doğuran nedenler nelerdir? Problemin çözümleri nelerdir?
Yazarı sorgulama (Mckeown, Beck, Worthy: 1993): Yazarı sorgulama stratejisi eleĢtirel okuma ve düĢünmenin önemli bir unsurudur. Öğrenciler bu stratejide yazarın amacını, becerisini, anlaĢılırlığını, metni nasıl organize ettiğini araĢtırırlar. Öğrenciler ders kitabında bir bölümü okuduktan sonra aĢağıdaki sorulara cevap verirler.
Yazar ne anlatmaya çalıĢıyor? Yazar neden bu konuyu anlatıyor? Yazar anlaĢılır bir Ģekilde mi anlatıyor?
Yazarın anlattıkları daha anlaĢılır bir Ģekilde nasıl ifade edilebilir? Yazar olsaydın konuyu nasıl anlatırdın?
Örnek yap-boz: Etkinlik için konuyla ilgili önemli kavram ve ifadeler küçük kâğıtlara yazılarak bir zarfın içine konur. Öğrenciler zarfın içindeki kavram ve ifadeleri hiyerarĢik Ģekilde en önemlilerden daha alt basamaklara doğru ya da kategorilere ayırarak düzenler. Zaman ve tarihle ilgili olay ve kavramlar kronolojik olarak düzenlenir. Ayrıca kavramlar arasındaki benzerlik ve farklılıklar bulanabilir. Bu etkinlikle öğrenciler bilgiyi organize etme, mantıksal sonuçlara ulaĢma gibi kazanımları elde eder.
RAFT kâğıtları (Adler: 1982): “RAFT”, etkinlikte kullanılan Ġngilizce dört kavramın baĢ harflerinin bir araya getirilmesiyle oluĢmuĢtur.
Role of the writer (yazarın rolü) Audience (izleyici)
Format (yazı türü) Topic (konu)
Öğrenciler dört unsurla ilgili bazı soruları cevaplayarak etkinliği yaparlar. Ġlk unsurda yazarın ismi, kim olduğu, mesleği gibi bilgilere, ikinci unsurda metnin kimler için yazıldığına (Türklere, bir arkadaĢa, öğretmene, gazete okuyucularına, belediyeye vb.), üçüncü unsurda yazı türüne (makale, mektup, dilekçe, Ģiir, nutuk, resmî evrak vb.) ve son olarak konuya yer verilir. Bu etkinlikle öğrenciler metinle ilgili düĢüncelerini ayrıntılı ve tutarlı bir Ģekilde organize ederler. AĢağıda bu etkinliğin Atatürk‟ün “Söylev” isimli eseriyle ilgili bir uygulamasına yer verilmiĢtir.
Role of writer: Türkiye Cumhuriyeti Devleti‟nin kurucusu ve ilk cumhurbaĢkanı Mustafa Kemal ATATÜRK
Audince: Türkiye Cumhuriyeti vatandaĢları ve bütün dünya insanları için yazılmıĢtır.
Format: Yazının formatı söylevdir (nutuk).
Topic: KurtuluĢ SavaĢı ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti‟nin kuruluĢ sürecini belgelerle anlatmak.
Seçilen vurgular: Bu etkinlikte öğrenciler okunan metnin anahtar kavramlarının, tanımlarının, önemli ifade ve düĢüncelerinin altını metni daha iyi anlamak için çizerler. Etkinliğin kullanılması için ders kitaplarının her yıl değiĢtirilmesi gerekir. Hazırlık amacıyla önce ders kitabının birkaç sayfasının fotokopiyle çoğaltarak öğrencilere dağıtılması, gazete ve dergi yazılarından alıĢtırma yapılması gerekir. Ardından farklı kategoriler için farklı renkli kalemler kullanılır. Örneğin anahtar kavramların altı kırmızıyla, tanımların altı maviyle, önemli ifadelerin altı sarıyla, ikincil önemdeki ifadelerin altı kahverengiyle vb. çizilebilir. Bunun yanında metindeki olgu ve görüĢleri ayırmak amacıyla bu ifadeler de farklı renkteki kalemlerle çizilebilir.
Karşılıklı öğretme (Palincsar ve arkadaşları: 1984, 1986 ): KarĢılıklı öğretim, özetleme, sorgulama, açıklığa kavuĢturma, tahmin etme stratejilerinin bir araya getirilmesiyle oluĢur. Öğrenciler dörderli gruplara ayrılır ve gruptaki her öğrenciye
“özetleme, sorgulama, açıklığa kavuĢturma, tahmin etme” rolü verilir. Daha sonra metin ya da öykü okutulur ve öğretmen belli bir yerde okutma iĢlemini durdurur. Ardından gruptaki her öğrenci aĢağıdaki iĢlemleri yapar:
Özetleyenler: Bu roldeki öğrenciler metnin anahtar kavramlarının ve önemli noktalarının altını renkli kalemlerle çizerler.
Sorgulayanlar: Bu roldeki öğrenciler metinde açık olmayan kısımları, karıĢık verilmiĢ ifadeleri, yeni öğrenilen kavramları ve kavramların diğer kavramlarla bağlantılarını sorularla ortaya çıkarırlar.
Açıklığa kavuĢturanlar: Bu roldeki öğrenciler anlaĢılmayan bölümleri açıklığa kavuĢtururlar ve sorgulayanların sorularını cevaplarlar.
Tahmin edenler: Bu roldeki öğrenciler metnin nasıl devam edeceğini, geliĢecek olayları tahmin ederler.
Öğretmen bir sonraki aĢamada gruptaki öğrencileri bir ileri kaydırarak okutmaya devam eder. Böylece gruptaki öğrencilerin her biri bütün rollerde etkinliğe katılmıĢ olur.
Anlam çözümleme tablosu (Johnson ve Pearson: 1984): Bu etkinlikte kavramlar bağlantılı olduğu ölçütlere göre iliĢki tablosunda gösterilir. Kavramlar iliĢki tablosunun sol tarafına, anlamlar, isimler ya da ölçütler üst tarafına listelenir. Kavramın ölçüt, anlam ve isimle iliĢkisi varsa kesiĢen gözeneğe artı (+), iliĢkisi yoksa eksi (-) iĢareti konur. Tablo 2.3‟de anlam çözümleme tablosuna bir örnek gösterilmiĢtir:
Tablo 2.3
Yönetim Şekilleri Anlam Çözümleme Tablosu
Yönetim ġekilleri
Devlet baĢkanı seçimle iĢbaĢına gelir.
Demokratik Yönetime katılım vardır. Siyasi partiler vardır. OligarĢi - - - - MeĢrutiyet - - / + - / + + Diktatörlük Cumhuriyet - + - + - + - +
Özetleme: Özetleme ders kitabındaki bölümlerin özünü, anahtar kavramlarını, önemli noktalarını yazılı ve sözlü ifade etmedir. Özetlemede konunun özü verildiği için ders daha anlaĢılabilir ve akılda kalabilir. Özetleme için aĢağıdaki iĢlemler yapılabilir:
Önemli noktalara dikkat çekme Önemli ayrıntılara odaklanma
Anahtar kavramları ve ifadeleri kullanma Konunun özünü veren ifadeleri yazma
Konuyu bütününü kapsayacak Ģekilde özetleme
Özetleme, eleĢtirel okuma için önemli bir stratejidir. Ġlk baĢlarda özetlemeyi öğretmek zor gelse de yeterli pratiklerle öğrencilere özetlemeyi öğretmek gerekir.
Tez-kanıt: Metindeki bir tezin destekleyen ve desteklemeyen kanıtlarla birlikte verildiği, tezin değerlendirildiği bir etkinliktir. Etkinlik için boĢ bir kâğıda iki sütunlu bir tablo çizilir. Tablonun üst kısmına soru ya da tez yazılır. Konuyla ilgili ders kitabı incelenir ya da gerektiğinde diğer kaynaklardan araĢtırma yapılır. Sol sütuna tezi/soruyu destekleyen kanıtlar, sağ sütuna tezin/sorunun karĢıt kanıtları yazılır. Tablonun alt kısmına kanıtlardan yola çıkarak tezle/soruyla ilgili bir özet yazılır. Tablo 2.4‟de “tez- kanıt” etkinliğine bir örnek gösterilmiĢtir:
Tablo 2.4
Tez-Kanıt Tablosu
Tez ya da soru cümlesi:
Tezi/soruyu destekleyen kanıtlar: Tezin/sorunun karĢıtı kanıtlar: Özet:
Sözlük kelime haritası: Sözlük kelime haritası, öğrencilerin yeni terim ve kavramlar hakkında düĢünmelerini sağlayan görsel bir etkinliktir. Bu etkinlikte
öğrenilecek kavram ya da terim yazılır. Kavram ya da terimin tanımı yapılır, eĢ anlamlı ve karĢıt anlamlı sözcükleri bulunur, cümle içinde kullanımı yapılır ya da bir resimle çizdirilir. ġekil 2.1‟de “sözlük kelime haritası” etkinliğine bir örnek gösterilmiĢtir.
Şekil 2.1
Sözlük Kelime Haritası
Tanımı Eş anlamlı sözcükleri
Zıt anlamlı sözcükleri
3 - 2 - 1 (Penny Juggins): Bu etkinlik için üç satırdan oluĢan bir tablo hazırlanır. Ders kitabı ya da diğer yazılı materyallerdeki metin okunduktan sonra tablonun ilk satırına öğrencilerin konuyla ilgili buldukları yazdırılır. Tablonun ikinci satırına ilgisini çeken unsurlar ve son satırına akıllarındaki konuyla ilgili soruyu yazmaları istenir. Bunun yanında eğer iki kavram ya da konu varsa ilk satıra ikisi arasındaki benzerlikler, ikinci satıra farklılıklar ve üçüncü satıra kavramla/konuyla ilgili soru yazdırılır. Öğrenciler sorunun cevabını araĢtırarak bulurlar ve son satıra yazarlar. Bu etkinlikle öğrenciler konuyu özetlerler, önemli noktalar hakkında yeniden düĢünürler. Bunun yanında anlaĢılmamıĢ noktalar tekrar gözden geçirilir. Tablo 2.5‟de “3 - 2 - 1” etkinliğine bir örnek gösterilmiĢtir:
Yeni kavram ya da terim
Yeni kavram ya da terimin cümle içinde kullanımı ya da bir resimle gösterimi
Tablo 2.5
3 - 2 - 1 Yöntemi
Cumhuriyetle meĢrutiyet arasındaki benzerlikler: 3
Cumhuriyetle meĢrutiyet arasındaki farklılıklar: 2
MeĢrutiyetle yönetilen ülkeler günümüzde var mı? (Cevabı bilinmeyen soru) 1
Venn şeması (John Venn): Çok uzun bir süredir matematikte kullanılan venn Ģeması, sosyal bilgilerde birden fazla kavram arasındaki benzerlik ve farklılıkları Ģemayla gösterir. Oval ya da daire biçiminde birden fazla Ģekil iç içe geçecek tarzda çizilir. ġekillerin ortak alanına benzerlikler, sadece kendi alanlarına da kavramın kendi özellikleri yazılır. Bilgiyi görselleĢtirerek veren bu etkinlikte öğrenciler kavramlar arasında benzerlik ve farklılıklar üzerinde düĢünürler ve görsel olarak konu hakkında bilgi sahibi olurlar.
Düşün-eşini bul-paylaş (Lyman: 1981): ĠĢbirliğine dayalı bir tartıĢma stratejisi olan düĢün-eĢini bul-paylaĢ üç aĢamalı bir etkinliktir. Bu aĢamalardan ilki “düĢün” bölümünde, öğretmen konuyla ilgili bir soru sorarak ya da gözlemini söyleyerek öğrencileri düĢünmeye sevk eder. Ardından ikinci aĢamada öğrenciler sıra arkadaĢına ya da yakınındaki baĢka bir öğrenciye düĢündüklerini ifade ederler. Son aĢamada öğretmen öğrencilerden düĢündüklerini bütün sınıfla paylaĢmalarını ister. Öğretmen öğrencilerin görüĢlerini tahtaya yazar. Daha sonra görüĢlerle ilgili sınıfta bir tartıĢma açılabilir.
Jones‟in önerdikleri dıĢında sosyal bilgiler dersinde etkili Ģekilde kullanılabilecek üç okuma stratejisi vardır. Bunlardan ilki 1961 yılında Francis P. Robinson tarafından ortaya konulan “SQ3R”, ikincisi 1972 yılında E. L. Thomas ve H. A. Robinson‟ca SQ3R modelinden uyarlanan “PQ4R”, üçüncüsü Avery ve Graves tarafından 1997 yılında önerilen “SRE” modelleridir.
SQ3R: BeĢ adımdan oluĢan bu model bir amaç dâhilinde okumada, okuma sırasında soruların cevaplarına odaklanmada ve anlayarak okumayı sağlamada öğrencileri aktif kılar.
Survey (inceleme): Bu adımda baĢlıklar, anahtar kavramlar, italik ya da bold
yazılar ve özet okunur ve resim, tablo, grafik gibi görsel öğeler incelenir.
Qestion (soru sorma): Okuma sırasında cevabı aranacak soru ya da sorular
oluĢturulur.
Read (okuma): OluĢturulan soruların cevabını aramak için yazılı metin aktif
Ģekilde ve derinlemesine okunur.
Recite (özetleme): Okunan yazılı materyalin özeti yazılı ya da sözlü ifade edilir. Review (yeniden inceleme): Anlamayı pekiĢtirmek için yeniden okunur (Brown,
1992: 8,9).
PQ4R: Altı adımdan oluĢan bu model, önemli oranda “SQ3R” modeline bir adım eklenmiĢ hâlidir.
Preview (ön inceleme): Bu adımda baĢlıklar, ilk ve son paragraf okunur, resim,
tablo, grafik gibi görsel öğeler incelenir.
Qestion (soru sorma): Okuma sırasında cevabı aranacak soru ya da sorular
oluĢturulur.
Read (okuma): OluĢturulan soruların cevabını aramak için yazılı metnin tamamı
dikkatli bir Ģekilde okunur. Sayfa kenarlarına notlar alınır, önemli noktaların altı çizilir.
Reflect (yansıtmak): Okuma sırasında önemli noktalar arasında bağlantı kurulur
ve konunun anlamı geliĢtirilmeye çalıĢılır.
Recite (özetleme): Okunan yazılı materyalin önemli noktaları ve ayrıntıları
özetlenir.
Review (yeniden inceleme): Altı çizili önemli noktalar tekrar okunur. Soru ya da
soruların cevabı verilir. Yazarın amacı tamamen anlaĢılır (Thomas ve Robinson, 1972).
SRE (Scaffolded Reading Experience): Avery ve Graves (1997)‟e göre bu model öğrencilerin amaçlarına ulaĢmada, pozitif düĢünceleri inĢa etmede baĢarılı bir okuma etkinliği sağlar. SRE planlama ve uygulama olmak üzere iki aĢamadan oluĢur. Planlama aĢamasında öğretmen okumanın amacını, okunan materyalin seçimini ve öğrencileri göz önüne alır. Okuma öncesi ve sonrası etkinlikleri belirler. Uygulama aĢaması okuma
öncesi, okuma sırası ve okuma sonrası etkinlikler olmak üzere üç bölümden meydana gelir (Avery ve Graves, 1997):
Okuma öncesi etkinlikler Motive etme
Önceki bilgileri inĢa etme ve aktif duruma getirme Okuma materyaliyle ilgili bilgileri sağlanma
Öğrenme öncesi kavram ve sözlük çalıĢması Ön sorgulama, tahmin etme ve yön belirleme Strateji önerme
Okuma sırasındaki etkinlikler Sessiz okuma
Öğrencilere sesli okuma Güdümlü okuma
Öğrenciler tarafından sesli okuma
Okuma materyalini değiĢtirme (CD ya da kasetten dinleme) Okuma sonrası etkinlikler
Soru sorma TartıĢma Yazma Drama
Artistik, grafik ve sözlü olmayan etkinlikler (resim, müzik, dans, grafik, gazete, dergiyle vb. gösterme)
Uygulamalı ve sosyal yardım etkinlikleri (yemekle ilgili bir metin okunduktan sonra yemek yapma ya da sanatla ilgili bir metin okuduktan sonra müzeye, tiyatroya gitme)
Bağlantıları inĢa etme (öğrenilen bilgilerin hayatla bağlarının kurulması gibi)
Tekrar öğretme
Ders kitaplarının yanında gazete, dergi, makale, broĢür, kitap, ansiklopedi gibi yazılı materyallerin okuma stratejileri kullanılarak okunması, metnin kavranması, anlaĢılması, analiz edilmesi ve aktif bir Ģekilde bilgi öğrenilmesinde yardımcı olur.
Okuma stratejileri aynı zamanda kısaca metnin sorgulanarak, değerlendirilerek okunmasını içeren eleĢtirel okunmasında da büyük kolaylıklar sağlar.