Sosyal Ağları Benimseme Ölçeği (SABÖ)

Araştırmada kullanılan ölçeklerden bir diğeri olan Sosyal Ağları Benimseme Ölçeğinin orijinali Mazman (2009) tarafından geliştirilmiştir. Ölçek toplamda 22 madde ve beş alt boyuttan (yarar, kullanım kolaylığı, sosyal etki, kolaylaştırıcı faktörler ve topluluk kimliği) oluşmaktadır.

Ölçeğin geliştirilme amacı, sosyal ağların benimsenmesi sürecine etki eden faktörleri ortaya koymak olarak belirtilmiştir. Bu bağlamda, ölçeğin geliştirilmesi sürecinde, ölçeğe ilişkin alt faktörlerin belirlenmesi amacıyla, oluşturulan ölçek formundan elde edilen veriler için açımlayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizlerinden yararlanılmıştır. Ölçek 10‟lu likert tipi bir ölçektir. Araştırma sonunda, sosyal ağların benimsenmesine ilişkin ölçeğin açımlayıcı faktör analizi ile elde edilen yarar, kullanım kolaylığı, sosyal etki, kolaylaştırıcı faktörler ve topluluk kimliği boyutlarının kuramsal olarak ileri sürülen benimseme faktörünü temsil ettiğini göstermek amacıyla birinci düzey faktör analizi yapılmıştır. Sonrasında ise bu beş boyutun bir üst boyutu olan benimseme üst düzey değişkeni ile olan yapısal ilişkilerini veren ikinci düzey doğrulayıcı faktör modeli oluşturulmuştur. Böylece üst düzey (ikinci düzey) benimseme değişkeninin birinci düzey değişkenlerde açıkladığı varyanslar da ortaya konulmuştur. Buna göre, birinci düzey doğrulayıcı faktör analizi sonuçları: (χ2(184,n=606)=533.41 p<.000, RMSEA=.05, SRMR=.05, GFI=.93, AGFI=.90, CFI=.98, IFI=.98, NNFI=.97 iken ikinci düzey doğrulayıcı faktör analizi sonuçları ise [(χ2(188,n=606)=558.07, p<.000, RMSEA=.05, SRMR=.05, GFI=.92, AGFI=.90, CFI=.98, IFI=.98, NNFI=.97] olarak ortaya çıkmıştır. Bu sonuçlara dâhilinde ölçeğin kabul edilebilir uyum ve/veya mükemmel uyum gösterdiği söylenebilir. Ölçeğin orijinal formundaki güvenirlik düzeyi α=.90 olarak bulunmuştur. Buna göre, ölçeğin geçerli ve güvenilir bir yapıda olduğu ifade edilebilir (Mazman, 2009).

Ayrıca ölçekte yer alan boyutlara ilişkin alanyazında yer alan tanımlar şu şekildedir: Yarar, bireyin bir yeniyi/yeniliği kullanarak performansının artacağına inanması (Davis, 1989); kullanım kolaylığı, kişinin, bir yeninin göreli olarak

102

anlaşılmasına ve kullanımının zorluğuna, karmaşıklığına ilişkin algısı (Rogers 2003; Thompson et al., 1991); sosyal etki, kişinin kendi için önemli bulduğu ve diğer kişilerin onun bu davranışı sergilemesini istediğini düşünmesi (Fishbein ve Ajzen, 1975; Venkatesh ve diğ., 2003); kolaylaştırıcı faktörler, kişinin yardıma ihtiyaç duyduğunda ya da bir zorlukla karşılaştığında gerekli desteği alabilmesi, ortamı kolaylıkla kendine göre yönlendirebilmesi (Venkatesh ve diğ., 2003) ve son olarak, topluluk kimliği ise kişinin kendini bir topluluğun üyesi olarak görmesi, kendini o gruba ait hissetmesi ile gerçekleşen, kendini o grup içinde tanımlayabilmesi (Dholakia, Bagozzi ve Pearo, 2004) sürecidir (Mazman, 2009). Böylece Mazman tarafından geliştirilmiş olan ölçek, sonrasında başka çalışmalar dâhilinde de kullanılmıştır. Buna göre ölçeğin kullanıldığı bir başka çalışmada (Deniz, 2012) ise ölçeğe ait Cronbach‟s Alpha güvenirlik düzeyi değerinin ölçeğin bütünü için α=.89 olduğu tespit edilmiştir.

Bu tez çalışması kapsamında ise ölçeğin bütünü ve diğer alt boyutlarına ilişkin güvenirlik düzeylerinin sırasıyla; yarar alt boyutu için .91, kullanım kolaylığı için .94, sosyal etki için .88, kolaylaştırıcı faktörler için .94, topluluk kimliği için .92 ve ölçeğin bütünü için ise .96 olduğu bulunmuştur. Ayrıca sosyal ağları benimseme ölçeğinin bu tez araştırması sonunda ulaşılan ve beş faktörlü olarak açıkladığı toplam varyans değeri ise %80.16‟dır. Ancak asıl formunda 10‟lu likert tipinde olan ölçek, bu araştırma kapsamında katılımcıların ölçek maddelerini yanıtlamalarını kolaylaştırmak açısından 5‟li likert tipinde (1=Hiç Katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3=Kararsızım, 4=Katılıyorum, 5=Tamamen Katılıyorum) düzenlenerek derecelendirilmiştir. Bu açıdan ölçekten alınabilecek en yüksek puan 110, en düşük puan ise 22‟dir. Buna göre, ölçeğin puan aralıkları; (1.00-1.79) oldukça düşük, (1.80-2.59) düşük, (2.60-3.39) orta düzeyde, (3.40-4.19) yüksek ve (4.20-5.00) oldukça yüksek düzeyde sosyal ağların benimsendiğini ifade etmektedirler.

Bununla birlikte, bu araştırma kapsamında sosyal ağları benimseme ölçeği için hedef kitlenin değişen özellikleri nedeniyle yeniden bir yapı geçerliği çalışması da ayrıca yapılmıştır. Buna göre, ölçeğin yapı geçerliğini incelemek amacıyla faktör analizine uygunluğu için Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsayısına (örneklem büyüklüğü ön şartı), Barlett küresellik testinin (normallik şartı) aldığı değere ve anlamlılık düzeyine yeniden bakılmıştır. Burada ölçeğin KMO değerinin .90‟nın üzerinde olması (KMO=.95=mükemmel) ve Barlett küresellik testinin anlamlı çıkması (X2=14462.039

103

ve ki-kare düzeyinin .001 düzeyinde anlamlı çıkması, p=0.000) sonucu, verilerin faktör analizi için uygun olduğuna (Çokluk, Şekercioğlu ve Büyüköztürk, 2010: 207) karar verilmiştir. Sonuçta sosyal ağları benimseme ölçeğine araştırma dâhilinde yeniden bir doğrulayıcı faktör analizi (DFA) uygulanmıştır. Buna göre, ölçeğe ait ve ulaşılan DFA sonucu model uyumuna ilişkin uyum modeli Şekil 13‟te; uyum değerleri ise Tablo 13‟te sunulmuştur.

ġekil 13. Sosyal Ağları Benimseme Ölçeği DFA Modeli

Sosyal ağları benimseme ölçeğine ait DFA sonucunda ulaşılan uyum değerlerine ilişkin uyum değerleri ise Tablo 14‟te verilmiştir.

Tablo 14. Sosyal Ağları Benimseme Ölçeğinin Uyum Değerleri

Model X2 X2/sd RMSEA RMR CFI NNFI GFI

BeĢ Faktörlü Model Birinci Düzey

(K=22) 666.66 3.47 .062 .069 .99 .99 .91

Tablo 14 incelendiğinde, sosyal ağları benimseme ölçeği ve alt ölçeklerine yönelik olarak yapılan ve beş faktörlü model için ulaşılan doğrulayıcı faktör analizi

104

uyum iyiliği değerlerinin; X2/sd=3.47, GFI=.91, CFI=.99, NNFI=.99, RMSEA=.06, RMR değerinin ise .06 olduğu görülmektedir. Bu sonuçlara göre, 22 değişken ve beş alt faktörden oluşan sosyal ağları benimseme ölçeği ve alt ölçeklerine ait yapı geçerliği modelinin kabul edilebilir ve iyi bir uyuma sahip; geçerli bir model oluşturduğu bu araştırma kapsamında söylenebilir.