SOR Analizi

Strateji Oryantasyon Modeli (SOR) veya formülasyon stratejisi olarak ta adlandırılan genellikle stratejik yöntemler bütünü veya uzun vadeli planlama olarak değerlendirilir. Kullanılan terimden bağımsız olarak, işlem temel olarak eyleme yönelik değil analitiktir. Formülasyon süreci, bir şirketin misyonunu, hedeflerini, stratejilerini ve politikalarını geliştirmekle ilgilidir. Bunun için, strateji yapıcılar mevcut durumun ışığında, şirketin stratejik faktörlerini (kilit güçler, zayıf yönler, fırsatlar ve tehditler) analiz etmelidir.

Strateji, belirlenen hedeflere ulaşmak amacıyla planlar ve politikalar bütünüdür. Strateji gelecekle ilgilidir. İşletmenin en iyi konuma ulaşmaları için belirlemiş olduğu kararlar dizinidir. İşletmeler stratejileri hakkında karar verirken hali hazırdaki durumlarını analiz etmenin beraberinde, iç ve dış çevresel dinamiklerini de kapsamlı şekilde inceleyerek bu dinamiklerde gerçekleşen değişimlere uyum sağlayabilecek esnek bir işleyiş yapısı geliştirmelidirler. Bu yüzden işletmelerin işleyiş ve örgüt yapılarına en ideal stratejileri belirlemeleri gerekmektedir.

133

Günümüzde değişim ortamı ve yoğun rekabet içerisindeki işletmeler, rekabet avantajı sağlayabilmek ve pazarda varlıklarını sürdürebilmek için temel üstünlüklerini en iyi şekilde belirlemek ve incelemek şartı ile bu üstünlüklerini geliştirmelidirler. İşletmelerin ürettiği hizmet düzeyi, ürünleri ve faaliyetleri büyük ölçüde ortakların beklentilerini karşılayabilmelidir.

Bununla beraber Stratejik Yönlendirme başlamadan önce stratejik oryantasyon matrisi doğrultusunda katılımcıların her birine SWOT tablolarını ve SOR matrisleri verilerek, üstteki şekilde oluşan SOR yöntemi uygulanmıştır (Vermeire ve Gellycnk, 2009). Katılımcılardan, SOR matrisindeki her hücreyi, arıcılık sektörünün önceliklerini gözeterek değerlendirmeleri (“en önemlisi 3”, “en önemsizi 0” olacak şekilde) istenerek puanlatılmış ve SOR matrisine son şekli verilmiştir. Sor matrisinin son şekli aşağıda şekil 6.26’da belirtilmiştir.

134

Şekil 6.26. Van ili arıcılık sektörü stratejik oryantasyon matrisi

F1 F2 F3 F4 F5 T1 T2 T3 T4 T5

Arı ürünlerinin değerli olması

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde arıcılık araştırma ve uygulama merkezinin bulunması ve arıcılık eğitiminin uygulamalı olarak verilmesi Devlet tarafından arıcılığın teşvik edilmesi ve devlet desteklerinin bulunması Marka geliştirilmesiyle ilgili çabaların artması Organik bal üretiminin artırılması ve bu doğrultuda üretim alanlarının oluşturulması Sahte bal ya da sentetik bal sorununun devam etmesi Araştırma bölgesine sınır ticareti ile yasal olmayan yollardan kalitesiz bal girişi nedeniyle haksız rekabetin doğması ve Türk arıcısının mağdur olması Arı ürünlerine yönelik AR-GE çalışmalarının yetersizliği

Terör nedeni ile il içi göçer arıcılığın yapılamaması Üreticilerin rekabet gücünün düşüklüğü G1

Van ilinin bal verimi açısından uygun çayır ve mera statüsünde ki arazilere sahip olması ve

geniş flora alanlarına sahip olması

50 44 45 20 14 42 47 22 54 36 374

G2 Kirlenememiş toprak-su ve çevre 26 39 30 26 19 24 28 20 40 18 270

G3 Bölge ballarının tercih ediliyor olması 45 29 35 35 25 32 47 26 52 43 369

G4 Arıcılığın eski bir geçmişe sahip olmasının _{getirmiş olduğu tecrübe birikimi} 13 23 19 33 21 22 18 31 26 16 222

G5

Mevcut Birlikler tarafından arıcılara işletme ve üretici numarası verilerek veri tabanının

oluşturulması

14 14 26 35 15 19 16 13 23 18 193

Z1 Terör nedeni ile yaylaların üretime _{açılmaması} 48 24 43 12 33 49 51 27 52 37 376

Z2

Laboratuvar analiz sürecinin benimsenmemesi ve analiz ücretlerinin

yüksek oluşu

39 44 26 40 14 51 46 35 48 34 377

Z3 Piyasadaki dengesizlik-Pazarlamadaki _yetersizlik 16 8 21 18 17 53 35 18 47 22 255

Z4 Arıların koloni halinde yaşamasından dolayı _{salgın hastalıkların hızlı yayılabilir olması} 15 43 28 14 16 14 19 26 13 23 211

Z5 Ana arı üretiminin yeterli olmaması ve _{damızlık sorunu yaşanması} 13 44 41 16 19 53 45 46 29 42 348

279 312 314 249 193 359 352 264 384 289 2995 TOPLAM G Ü Ç LÜ Y Ö N LER PUANLAMA FIRSATLAR TEHDİTLER ZA Y IF Y Ö N LER TOPLAM 695 652 733 915

135

SOR Analizi ile ortaya çıkarılan güçlü- zayıf yanların stratejilerin, , tehditlerin ve fırsatların muhatapları olan arıcılık sektör temsilcilerinin katıldığı ikinci bir anket çalışması düzenlenerek ele alınmıştır. Çalışmada yer alan katılımcıların, farklı sektör temsilcilerinden olmalarına dikkat edilmiştir. Her bir katılımcıdan kendilerine verilen stratejileri inceleyip tartışmaları, bu stratejiler kapsamında gerçekleştirilmesi gereken eylemleri ve bu eylemleri gerçekleştirmek amacıyla yapılması gereken faaliyetler bütününü, bu faaliyetlerin kimler tarafından, kimlerle iş birliği yapılarak, ne zaman yürütüleceğini belirlemeleri istenmiştir. Sonrasında objektif bir yaklaşımla, gruplardan gelen önerilere sadık kalınarak tüm grupların çalışmaları bir araya getirilerek Van İli arıcılık sektörü SWOT matrisi, geliştirilmesi ve uygulanması gereken stratejiler belirlenmiştir (Çizelge 6.70).

136

Çizelge 6.70. Van İli arıcılık sektörü SWOT matrisi, geliştirilmesi ve uygulanması gereken stratejiler

Güçlü Yönler- G Zayıf Yönler- Z

1-Van ilinin bal verimi açısından uygun çayır ve mera statüsünde ki

arazilere sahip olması ve geniş flora alanlarına sahip olması 2-Kirlenememiş toprak-su ve çevre

3-Bölge ballarının tercih ediliyor olması

4-Arıcılığın eski bir geçmişe sahip olmasının getirmiş olduğu tecrübe

birikimi

5-Mevcut Birlikler tarafından arıcılara işletme ve üretici numarası verilerek veri tabanının

oluşturulması

1-Terör nedeni ile yaylaların üretime açılmaması

2-Laboratuvar analiz sürecinin benimsenmemesi ve analiz ücretlerinin

yüksek oluşu

3-Piyasadaki dengesizlik-Pazarlamadaki yetersizlik

4-Arıların koloni halinde yaşamasından dolayı salgın hastalıkların hızlı yayılabilir

olması

5-Ana arı üretiminin yeterli olmaması ve damızlık sorunu yaşanması

Fırsatlar- F Strateji- GF Strateji- ZF

1-Arı ürünlerinin değerli olması

2-Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde arıcılık araştırma ve uygulama merkezinin bulunması ve arıcılık eğitiminin uygulamalı olarak verilmesi 3-Devlet tarafından arıcılığın teşvik edilmesi

ve devlet desteklerinin bulunması 4-Marka geliştirilmesiyle

ilgili çabaların artması 5-Organik bal üretiminin

artırılması ve bu doğrultuda üretim alanlarının oluşturulması

1-Van ilinin bal verimi açısından geniş flora özelliklerini bünyesinde

barındıran uygun çayır ve mera statüsünde ki arazilere sahip olması

ve bu alanlarda üretilen arı ürünlerinin değerli olması fırsatından yararlanılması. 2-Devlet tarafından arıcılığın

teşvik edilmesi, devlet desteklerinin bulunması ve bu desteklerin Van ilinin bal verimi açısından geniş flora özelliklerini bünyesinde barındıran uygun çayır

ve mera statüsünde ki arazilere yönlendirilmesi.

1-Laboratuvar analiz sürecinin benimsenmemesi ve analiz ücretlerinin yüksek oluşu zayıflığının Van Yüzüncü Yıl

Üniversitesi’nde arıcılık araştırma ve uygulama merkezinin bulunması ve arıcılık

eğitiminin uygulamalı olarak verilmesi ile giderilmesi.

2-Ana arı üretiminin yeterli olmaması ve damızlık sorunu yaşanması sorununun

devlet destekleri ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde arıcılık araştırma ve uygulama merkezinin çalışmaları yanında uygulamalı arıcılık eğitimi ile giderilmesi.

Tehditler- T Strateji –GT Strateji –ZT

1-Sahte bal ya da sentetik bal sorununun devam

etmesi 2-Araştırma bölgesine

sınır ticareti ile yasal olmayan yollardan

kalitesiz bal girişi nedeniyle haksız rekabetin doğması ve Türk arıcısının mağdur

olması

3-Arı ürünlerine yönelik AR-GE çalışmalarının

yetersizliği 4-Terör nedeni ile il içi

göçer arıcılığın yapılamaması 5-Üreticilerin rekabet

gücünün düşüklüğü

1-Bölge ballarının tercih ediliyor olmasının yanı sıra bölgede ki ciddi terör olaylarının varlığına

karşı arıcılık işletmelerinin korunması.

2-Bölge ballarının tercih ediliyor olmasına rağmen araştırma bölgesine sınır ticareti ile yasal olmayan yollardan kalitesiz bal girişi nedeniyle haksız rekabetin doğması ve Türk arıcısının mağdur

olması.

1-Terör nedeni ile yaylaların üretime açılmaması sonucu il içi göçer arıcılığın

yapılamaması. 2-Laboratuvar analiz sürecinin benimsenmemesi ve analiz ücretlerinin yüksek oluşu nedeniyle Sahte bal ya da sentetik bal sorununun devam etmesi. 3-Ana arı üretiminin yeterli olmaması ve

damızlık sorunu yaşanması nedeniyle koloni başına verimin düşmesi sonucu bal

arzının düşmesi ve araştırma bölgesine sınır ticareti ile yasal olmayan yollardan kalitesiz bal girişi sonucu haksız rekabetin doğması ve Türk arıcısının mağdur olması.

137

SOR Analizi ile ortaya çıkarılan stratejiler aşağıda sıralanmıştır.

1-Van ilinin bal verimi açısından geniş flora özelliklerini bünyesinde barındıran uygun çayır ve mera statüsünde ki arazilere sahip olması ve bu alanlarda üretilen arı ürünlerinin değerli olması fırsatından yararlanılması.

2-Devlet tarafından arıcılığın teşvik edilmesi, devlet desteklerinin bulunması ve bu desteklerin Van ilinin bal verimi açısından geniş flora özelliklerini bünyesinde barındıran uygun çayır ve mera statüsünde ki arazilere yönlendirilmesi.

3-Laboratuvar analiz sürecinin benimsenmemesi ve analiz ücretlerinin yüksek oluşu zayıflığının Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde arıcılık araştırma ve uygulama merkezinin bulunması ve arıcılık eğitiminin uygulamalı olarak verilmesi ile giderilmesi.

4-Ana arı üretiminin yeterli olmaması ve damızlık sorunu yaşanması sorununun devlet destekleri ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde arıcılık araştırma ve uygulama merkezinin çalışmaları yanında uygulamalı arıcılık eğitimi ile giderilmesi ve ana arı üreten işletme sayısının arttırılması.

5-Bölge ballarının tercih ediliyor olmasının yanı sıra bölgede ki ciddi terör olaylarının varlığına karşı arıcılık işletmelerinin korunması, devletin bu konu hakkında önlemleri alması.

6-Bölge ballarının tercih ediliyor olmasına rağmen araştırma bölgesine sınır ticareti ile yasal olmayan yollardan kalitesiz bal girişi nedeniyle haksız rekabetin doğması ve Türk arıcısının mağdur olması durumunun devlet ve özel sektör iştirakleri ile bertaraf edilmesi.

7-Terör nedeni ile yaylaların üretime açılmaması sonucu il içi göçer arıcılığın yapılamaması. 8-Laboratuvar analiz sürecinin benimsenmemesi ve analiz ücretlerinin yüksek oluşu nedeniyle Sahte bal ya da sentetik bal sorununun devam etmesi.

9-Ana arı üretiminin yeterli olmaması ve damızlık sorunu yaşanması nedeniyle koloni başına verimin düşmesi sonucu bal arzının düşmesi ve araştırma bölgesine sınır ticareti ile yasal olmayan yollardan kalitesiz bal girişi sonucu haksız rekabetin doğması ve Türk arıcısının mağdur olması.

6.6. İncelenen İşletmelerde İşletme Sahiplerinin IPARD Programına Yaklaşımı