Ürün pazarlama ağları, reklam ve tanıtım faaliyetleri

İncelenen işletmeler ürettikleri ürünleri toptan ya da perakende satmaktadırlar. İşletmelerin %74,47’si ürettikleri ürünü toptan satarken, %25,53’ü perakende satış gerçekleştirmektedir (Çizelge 6.59). Satışların %74,47’si peşin olarak gerçekleşmiş, %25,53’lük satış 3 ya da 6 aylık vadeli satış şeklinde gerçekleşmiştir. İncelenen işletmelerin pazarlama işleyişlerini incelediğimizde arıcı birliklerinin satış ve pazarlama ağı içerisinde etkin rol oynadığı tespit edilmiştir. Fakat, birlikler satış sırasında yan ürünlerin pazarlama problemlerini atlamış oldukları saptanmıştır. Bu kapsamda arı ürünlerinin tamamı için birlikler gerekirse birbirleri ve birlik merkezleri ile koordineli çalışarak pazarlama konusunda yaşadıkları problemleri aşmalıdırlar.

Türkiye’de farkındalığı gün geçtikçe artan bilinçli gıda tüketim alışkanlıklarına eşdeğer olarak ürünlerin standardizasyonu gerçekleştirilmelidir. Tüketici talepleri doğrultusunda

117

ürünlerin işlenip nihai tüketiciye ulaştırılması sonrasında, birlikler tüketici geri dönüşleri doğrultusunda gerek bölgesel gerekse ülke boyutunda gerekli önlemleri almalıdır. Pazara hâkim üretici örgütleri alınacak önlemler neticesinde düşük maliyetli ürünün yanında kaliteli ürünü de beraberinde getirecektir. Bu sayede tüketiciler bal piyasası içerisinde oluşmuş sahte ve kalitesiz bal algısını yıkacaklardır.

Üretici; birliklerin oluşturacağı pazarlama süreçleri içerisinde üye oldukları birlikler vasıtası ile yer alacağından, işletmelerin perakende satışlarında da artış olacaktır. İşletme sahipleri ürettiği ürünün tüketiciye, tüketici taleplerini karşılayarak ulaştırmaya çalışacağından tüketici ürünü perakende almayı da tercih edecektir.

Şekil 6.14. İncelenen işletmelerde pazarlama şeması

Perakende dışında toptan ürün satışlarında işletmelerin %7,44’ü firmalara satış yaparken, geri kalanlar satışlarını tüccarlara yapmaktadırlar. Firmalara satış yapan işletmelerden sadece bir tanesi kışlık bakım için firmalardan avans olarak şeker temininde bulunmuştur.

Çizelge 6.61. Toptan ürün satan işletmelerin firmalara satış yapma durumu

İşletme Grupları Adet %

Firmalara Satış Yapan İşletmeler 7,00 7,44

Firmalara Satış Yapmayan İşletmeler 87,00 92,56

118

Şekil 6.15. Toptan Ürün Satan İşletmelerin Firmalara Satış Yapma Durumu (%)

İşletmelerin %30,86’sı il dışına da satış yaparken, %69,14’ü satışlarının tamamını il içine gerçekleştirmektedir (Çizelge 6.62; Şekil 6.16).

Çizelge 6.62. İncelenen İşletmelerin il içi ve il dışına satış yapma durumu

İşletme Grupları Adet %

İl İçine Satış Yapan İşletmeler 65,00 69,14

İl Dışına Satış Yapan İşletmeler 29,00 30,86

TOPLAM 94,00 100,00

Şekil 6.16. İncelenen işletmelerin il içi ve il dışına satış yapma durumu 7,44 92,56 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Firmalara Satış Yapan İşletmeler Firmalara Satış Yapmayan İşletmeler % İşletmeler 69,14 30,86 0 10 20 30 40 50 60 70 80

İl İçine Satış Yapan İşletmeler İl Dışına Satış Yapan İşletmeler %

119

Satışları sırasında işletmelerin %80,86’sı depolama yapmazken, geriye kalan %19,14’lük orana sahip işletmeler depolama yapmaktadır (Çizelge 6.63). Depolama koşulları sorulduğunda kendi oluşturdukları amatör depolar olduğunu belirtmişlerdir. Arıcılar, depolamadaki yaşanan bu eksiklik hakkında herhangi bir görüşe sahip değiller. Üreticiler pazarlama konusundaki eksiklikleri nedeniyle depolama konusunun üstünde durmamaktadır. Fakat yan ürünlerin üretimi artırdığında bu konu önemli bir başlık olarak gündeme gelecektir. Çünkü özellikle arı sütü ve arı zehrinin depolama koşulları bal ile ciddi farklılıklar göstermektedir. Bu nedenle arıcılık işletmelerinde depolama faaliyetlerinin geliştirilmesi önem arz etmektedir.

Çizelge 6.63. İncelenen işletmelerin ürün depolama gerçekleştirme durumu

İşletme Grupları Adet %

Ürün Depolaması Gerçekleştiren İşletmeler 18,00 19,14

Ürün Depolaması Gerçekleştirmeyen İşletmeler 76,00 80,86

TOPLAM 94,00 100,00

Şekil 6.17. İncelenen işletmelerin ürün depolama gerçekleştirme durumu (%)

Arıcılık işletmelerinin %88,29’u balın kristalleşmesinin hakiki bal ve kalite göstergesi olduğunu; geriye kalanlar konu hakkında fikir belirtmemişlerdir. Balın donması hakkındaki yorumları sonucu satış öncesi işletmelerin %77,65’i ısıtma uygulamaktadır. Arıcılık işletmelerinin %97,87’si televizyon reklamları ile satılan balların bal satışlarını olumsuz etkilediğini ve tüketicide şüphe duygusunu tetiklediğini belirtmiştir. Olumlu bulanlar ise, balın reklamının yapılması ile güncelliğinin sağlandığını ve kendi kalitelerini daha rahatlıkla ifade imkânına kavuştuklarını belirtmişlerdir.

19,14 80,86 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Ürün Depolaması Gerçekleştiren İşletmeler Ürün Depolaması Gerçekleştirmeyen İşletmeler %

120

Toptan satış payının yüksek olduğu arıcılık işletmeleri ballarını konakladıkları yerde satmaktadırlar. Toptan satış, 27 kg’lık tenekelerde bal pazarlayan işletmelere doğrudan veya işletmelerden teneke başına komisyon alan tacirlerle dolaylı olarak yapılmaktadır. Perakende satış, petek balda 1,5 kg’lık tenekelerde tüketiciye doğrudan yapılmaktadır. Bu durum süzme balda 1 kg’lık kavanozlarda yapılmaktadır. İşletmelerinin %41,49’u bal satışında peşin ödeme unsurunu dikkate alırken, %29,79’u alıcıya güven duymayı, %17,02’si üründe kaliteyi, %11,70’i iyi fiyat sağlamayı dikkate almıştır (Çizelge 6.64; Şekil 6.18).

Çizelge 6.64. İncelenen işletmelerin pazarlama esnasında dikkat ettiği faktörler

İşletme Grupları Adet %

Peşin Ödeme 39,00 41,49

Alıcıya Güven Duyma 28,00 29,79

Üründe Kalite 16,00 17,02

İyi Fiyat Sağlama 11,00 11,70

TOPLAM 94,00 100,00

Şekil 6.18. İncelenen işletmelerin pazarlama esnasında dikkat ettiği faktörler (%)

Bal üretiminde işletmelerin %36’sı bal üretim miktarını önemserken, %64’ü kaliteli bal üretimini amaç edinmektedir (Çizelge 6.65; Şekil 6.19). Üreticiler bal satışı sırasında alıcıların öncelikli olarak balın kalitesini dikkate alırken, alıcıların kalite faktöründen sonra balın satış fiyatını dikkate aldığını belirtmektedirler.

Çizelge 6.65. İncelenen işletmelerin kalite ve miktar beklentileri

İşletme Grupları Adet %

Bal Üretim Miktarını Arttırmayı Amaçlayan İşletmeler 34 36,17

Kaliteli Bal Üretimini Amaçlayan İşletmeler 60 63,83

TOPLAM 94,00 100,00% 41,49 29,79 17,02 11,7 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Peşin Ödeme Alıcıya Güven Duyma Üründe Kalite İyi Fiyat Sağlama %

121

Şekil 6.19. İncelenen işletmelerin kalite ve miktar beklentileri

Üreticiler bal satışında peşin ödemeyi öncelik olarak belirlerken, iyi fiyat sağlamayı da ikincil hedef olarak belirlemişlerdir. Vadeli satışlarda öncelik sırasını avans alma devralmaktadır.

İşletmelerin pazarlama sorunlarını incelendiğinde en önemli sorun Van bölgesine giriş yapan kaçak bal olduğu tespit edilmiştir. Ülkeye özellikle İran’dan giren kaçak balın Van’da üretilen balın fiyatını düşürmekte ve bu balların televizyonlardan yapılan satışı Van balının piyasadaki yerini olumsuz etkilemektedir. Ayrıca mevzu olan kaçak balın televizyon reklamları ile Türkiye geneline yayılması, olumsuzlukları arttırmaktadır. İşletmelerin tamamı televizyon yolu ile bal satışını çok yararsız bulmakta ve bu satış kanalını sektörün baş düşmanı olarak nitelendirmektedirler.

Pazarlama sırasında örgütlenme düzeyinin düşüklüğü nedeni ile arıcılık işletmelerinin piyasadaki rekabet gücü düşmekte ve bir kilogram balın satış değeri keskin düşüşler sergilemektedir. Her ne kadar incelenen tüm işletmeler birliklere üye olsalar da üretici birliklerinin etkinliği konusunda tam bir fikre varabilmiş değillerdir. Örgütlülüğü sağlayıp pazarda etkin rolü belirleyecek olan oluşumlar üretici örgütleridir. Bununla beraber balların karışık sağılması kaliteli ve düşük kaliteli balın ayrımını zorlaştırmakta, bu nedenle üretilen ballar değerinden daha düşük fiyatlara satılmaktadır. Toptan satış işlemleri sonrasında, firmalar ya da birliklerce birbirleri ile karıştırılan ballar kalite ayrımında güçlüklere neden olmaktadır.

36,17 63,83 0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00

Bal Üretim Miktarını Arttırmayı Amaçlayan

İşletmeler Kaliteli Bal Üretimini Amaçlayan İşletmeler %

122

6.4. İncelenen İşletmelerde Asgari Üretim Kapasitesi ve En Düşük Masraflı Üretim