Bu bölümde, yalnızca 2011 yılında elde edilen bulgular ışığında, ulaşılan sonuçlar belirtilmiş ve bu sonuçlara ilişkin geliştirilen öneriler sunulmuştur. Sonuçların fazla alt başlık içeriyor olması nedeniyle, her sonucun net görülebilmesi için maddeler halinde sunulması uygun görülmüştür. Araştırmanın sonuçlarının, göreli kavramların kazanılması ile ilgili Piaget’nin 1924 yılındaki ve Bacanlı’nın 1984 yılındaki çalışmalarının sonuçları ile karşılaştırması “Karşılaştırmalı sonuçlar” başlığı altında yer almaktadır.
Sonuçlar
1. Göreli kavramların kazanılması yaşla ilişkili görünmektedir ancak yaşanılan yere göre anlamlı bir ilişkiye rastlanmamıştır.
2. Türkiye’de çocuklarda, göreli kavramların kazanılması, 11 yaşında henüz tamamlanmamaktadır.
3. Çocuklar, ailesinde kaç kardeş olduğunu ve kendisinin kardeş olup olmadığını 9 yaşında kavrayabilmektedirler.
4. Kendi kardeşlerinin kaç kardeşi olduğunu ve bir ailedeki çocukların kaç kardeşleri olduğunu 11 yaşından itibaren kavrayabilmektedirler.
5. Başka bir çocuğun kaç kardeşi olduğunu ve bu ailedeki toplam kardeş sayısını 11 yaşında henüz kavrayamamaktadırlar.
6. Kendi bedeninde sağ-sol ayrımı yapabilme 9 yaşından itibaren gerçekleşebilmektedir.
7. Karşıdakinin sağ ve sol tarafı, önünde duran nesnelerin sağ ve solda oluşları, nesnelerin karşıdaki kişinin sağ elinde ve sol elinde oluşu 11 yaşından itibaren belirlenebilmektedir.
8. Çocuklar, resim üzerinde sağ-sol ayrımı yapabilme, aynı nesnelerin karşı tarafından bakarak sağda-solda oluşlarını ve nesnelerin üzeri kapalı iken
(hatırlamaya bağlı olarak) sağda ve solda oluşlarını 11 yaşında henüz kavrayamamaktadırlar.
9. Çocuklar memleket kavramını 11 yaşında büyük ölçüde kavrayabilmektedirler. Ancak parça-bütün ilişkisinin kavranması tamamlanmamaktadır.
10. Memleket kavramıyla ilgili 9 yaşında kavranmış görünen ilişki; bir insanın hem yaşadığı yerli (köy ve belde) hem de Türkiyeli olmasıdır. Bunun dışındaki “yaşadığı yerleşim yeri ve ilçe”, “yaşadığı yerleşim yeri ve il” ilişkileri ile çocuğun “köylü-beldeli mi yoksa Türkiyeli mi” olduğu noktaları 11 yaşında kavranmış görülmektedir.
11. Çocuklar aile kavramı ile ilgili, 9 yaşından itibaren aileyi akrabalıkla açıklayan tanımlar yapabilmektedirler.
12. Kardeş kavramı 11 yaşından itibaren doğru tanımlanabilmektedir. 13. Göreli kavramların kazanılmasında cinsiyete göre bir fark görülmemiştir.
Karşılaştırmalı Sonuçlar
Bu bölümde elde edilen bulgular ile Piaget’nin 1924 yılında İsviçre’de yaptığı araştırma ve Bacanlı’nın 1984 yılında Türkiye’de yaptığı araştırma sonuçları ile karşılaştırmalı olarak sunulmaktadır.
Piaget’nin 1924 yılında İsviçre’de yaptığı çalışma ile araştırma bulguları karşılaştırıldığında; kardeşler testi ve sağ-sol testinde farklılıklar olduğu görülmektedir. Piaget(2007), başka bir çocuğun kaç kardeşi olduğunun ve bu ailedeki toplam kardeş sayısının 10 yaşında çözülebildiğini belirtmektedir. Ancak araştırma bulgularında bu soruların 11 yaşındaki çocuklar tarafından çözülemediği görülmektedir. Yine sağ-sol testinde, çocuklar; karşısındaki kişinin sağ-solunu bulabilmeyi, resim üzerindeki nesnelerin sağ-solunu bulabilmeyi, karşısındaki kişinin elindeki nesnelerin yönünü tespit etmeyi, karşısındaki kişiyi referans alarak nesnelerin yönünü bulmayı ve hatırlamaya yönelik nesnelerin sağ-solunu bulabilmeyi Piaget’nin belirttiği yaşlarda başaramamışlardır. Bu sonuçlar Piaget’nin çalışması ile farklılık gösterirken Bacanlı(1984)’nın çalışması ile benzerlik göstermektedir. Aile ve memleket kavramlarının kazanılmasında ise Türkiye’ deki çocuklar Piaget’nin belirttiği sonuçlara ulaşmışlardır.
Türkiye’ de 27 yıl önce yapılan araştırmanın (Bacanlı, 1984) sonuçları ile araştırma bulguları karşılaştırıldığında genel olarak benzer sonuçların olduğu görülmektedir. Kardeş kavramının ve sağ-sol kavramının kazanılmasını ölçen sorular ile memleket kavramını inceleyen sorularda sonuçlar oldukça yakındır. Ancak kardeş kavramı ve aile kavramı ile ilgili sorularda fark olduğu görülmektedir. Araştırma bulgularına göre çocuklar, 27 yıl öncesine göre, kardeşi ve aileyi daha doğru tanımlayabilmektedir. Örneğin kardeş kavramı için Bacanlı (1984)’ün çalışmasına göre çok daha fazla çocuk ”aynı anne babadan olan” ya da “bir ailedeki çocuklardır” yanıtlarını vermişlerdir. Yine aile kavramının tanımlanmasında üçüncü basamak olan akrabalıkla ilişkili yapılan tanımlama 9 yaşındaki çocuklar için, Bacanlı (1984)’ün çalışmasında %41 iken, mevcut araştırmada %73’tür. 11 yaşındaki çocuklarda ise önemli bir fark görülmemiştir. Memleket kavramının kazanılmasında iki çalışmanın sonuçlarının oldukça benzer olduğu görülmektedir. Her iki çalışmada da 9 yaşındaki çocuklar memleket kavramına ilişkin sorularda başarılı olamazlarken 11 yaşındaki çocukların başarılı oldukları görülmektedir.
Öneriler
Aşağıda konu ile ilgili araştırma birikimine yönelik öneriler sunulmuştur
Araştırmada bilişsel gelişim ile ilgili zaman içersinde değişim olup olmadığına bakılmıştır. Bu çerçevede dil gelişimi içinde yer alabilecek sözel ifade ile ilgili bulgular da tartışılmıştır. Gelişimin diğer bir önemli yönü olan sosyal gelişimin de zaman içerisinde farklılaşıp farklılaşmadığının araştırılmasının önemli olduğu düşünülmektedir.
Araştırma bulgularında da ortaya çıkan kültürel farklılıkların; sosyoekonomik düzey, aile yaşantısı, eğitim olanakları açılarından ayrıntılı olarak incelenmesinin ve kültürel dezavantajların araştırılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
Zeka kavramı, bilişsel gelişim ile doğrudan ilgili olduğu için çalışmanın üstün yetenekliler ile tekrarlanmasının önemli olduğu düşünülmektedir.
Çalışmanın sosyoekonomik ve kültürel yönden farklı gruplarda tekrarlanmasının yararlı bilgiler sunabileceği düşünülmektedir.
Literatüre bakıldığında 9 yaşın altında başarıldığı varsayılan kavram ve bilişsel becerilerin olduğu görülmektedir. Bu nedenle yaş grubunun genişletilerek 5- 12 yaşlar ile çalışılmasının daha geniş bilgi sağlayacağı düşünülmektedir.
Aşağıda konu ile ilgili uygulamaya yönelik öneriler sunulmuştur
Çocukların ilkokula başlama yaşının 60 aya düşürülmesi ve 10 yaşında meslek okullarına yönlendirilebiliyor olmaları, çocukların bilişsel gelişiminin geçmişe göre daha fazla kazanıma sahip olduğu varsayımını içermektedir. Çalışmanın, çocukların giderek daha zeki, “akıllı” oldukları söylemine ilişkin bilgi sağlayacağı ve bu görüşün gerçekliğinin tartışılması konusunda katkı getireceği düşünülmektedir. Araştırma bulguları ve literatürdeki çalışmalar bilişsel gelişimdeki ilerlemenin gözle görülür olmadığını göstermekte ve bu söylemi doğrulamamaktadır. “Geçmişe göre farklılık gösteren çocukların sözel ifadelerindeki gelişme midir yoksa düşünce biçimleri mi farklılaşmıştır?” sorusunun yeniden sorulması ve kapsamlı araştırmalar yapılması gerektiği düşünülmektedir. Yapılacak eğitim uygulamaları bu şekilde sağlam bir zemine oturtulabilecektir.
Çalışmanın bulguları bilişsel gelişimde zaman içerisinde bir değişim olmadığını göstermektedir. Ancak sözel ifade yönünden çocuklar gelişim göstermiştir. Sözel gelişimin, çocukların bazı bilişsel becerileri daha erken kazanabilecekleri gibi bir yargı oluşturmasının dikkatle incelenmesi gerektiği düşünülmektedir. örneğin bir çocuk yirmiye kadar sayabildiği halde tane kavramı gelişmemiş olabilir ya da karmaşık ve soyut sözcükler kullanırken bunların içeriğinden farklı kullanılması yanıltıcı olabilmektedir. Yine sözel gelişmişliğin sonucu olarak çocukların eğitim uygulamalarında ve psikolojik danışma ve rehberlik kapsamında düzeylerinin üzerinde uygulamalara maruz kalmaları olasılığı düşünülmeli ve gelişim düzeylerine uygun uygulamalarda yer almaları sağlanmalıdır.
Çocuğun kavramı ifade edebilmesi bu kavramı kavrayabilmiş olduğunu göstermediğinden, düzeyinin üzerinde beklentilerle karşılaşması söz konusu olabilir. Bu konuda uzman, öğretmen ve ailelere rehberlik yapılması gerektiği düşünülmektedir. Çocukların bulundukları düzeyin belirlenmesinde, yüzeysel yöntemlerin sakınca doğuracağı düşünülmektedir. Çocuklar değerlendirilirken akıl yürütmelerinin düzeyini görebilmek amacıyla derinlemesine sorular sorulmalı ve sistematiği görmeyi sağlayacak yöntemler kullanılmalıdır.
Anne babaların yönlendirilmesinde; çocuklara uygun uyaranlar sağlanmasının ve teknolojiden (Televizyon, internet vb.) kontrollü ve uygun biçimde yararlanılmasının dil gelişimini destekleyeceğinin aktarılmasının önemli olduğu düşünülmektedir.
KAYNAKLAR
Aktaş, Y. (2009). Okulöncesi Dönemde Matematik Eğitimi (4. baskı). Adana: Nobel Tıp Kitabevi.
Anglin, J. (1985) Knowledge of Word Concepts. What Preschoolers Say About the Meanings of Some Nouns and Verbs. Children's language, 5,78- 128.
Arık, İ. A. ve Görüş, G. (1990). Farklı Ortamlarda Bilişsel Gelişim. İ.Ü. Tecrübi Psikoloji Çalışmaları, 18, 11-21.
Artar, M., Onur, B., Çelen, N. (2002). Çocuk Oyunlarında Üç Kuşakta Görülen Değişimler. Çocuk Forumu, 5(1), 35-39.
Ataman, I. ve Bayraktar, R. (1971). Çeşitli Yaş Gruplarındaki Çocuklarda Miktar ve Hacim Korunumu İlkesinin İncelenmesi. Hacettepe Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(2), 127-133.
Avcı, N. ve Dere, H. (2002). Okulöncesi Çocuğu ve Matematik (www.fedu.metu.edu.tr).
Bacanlı, H. (1984). Çocukta Göreli Kavramların Kazanılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Bacanlı, H. (2002). Psikolojik Kavram Analizleri. (1. Baskı) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Bandura, A. (2001). A Cognitive Theory: An Agentic Perspective. Annual Review of Psychology, 52, 1-26.
Bavin, E.L. (2010). The Acquisition of Warlpiri Kin Terms. International Pragmatics Association, 1: 3, 319-344.
Belmont, L. and Birch, H.G. (1963). Lateral Domiance and Right-left Awareness in Normal Children. Child Development, 34, 257-270.
Benson, N. J. and Anglin, J. M. (1987, February). The Child’ s Knowledge of English Kin Terms. First Language, 7, 41-66.
Benton, A., L. and Menefee, F., L. (1957). Handedness and Right- Left Discrimination. Child Development, 28(2), 237-242.
Brown, A. (2011). Media Use by Children Under Than 2 Years. Pediatrics, 128(5), 1040-1045.
Chambers, J.C. Jr. and Tavuchis, N. (1976). Kids and Kin: Children's Understanding of
American Kin Terms. Journal of Child Language, 3(1), 63-80.
Çelen, N. (1992). 4-6 Yaş Çocuklarının Sayı ve Mekan Korunumu Kazanmasında Sembolik Oyunun İşlevi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Danziger, K. (1957). The Child's Understanding of Kinship Terms: A Study in the Development of Relational Concepts. The Journal of Genetic Psychology: Research and Theory on Human Development, 91, 213-232.
Elkind, D.(1961). Childeren’ s Discovery of the Conservation of Mass, Weight and Volume: Piaget Replication Study II. Journal of Genetic Psychology, 98, 219-227.
Elkind, D. (1962). Children’ s Conceptions of Brother and Sister: Piaget Replication Study V. [Abstract]. The Journal of Genetic Psychology Research and Theory on
Human Development. 100, 129-136.
Web: http://psycnet.apa.org/?&fa=main.doiLanding&uid=1963-00835-001
Elkind, D. (1999). Çocuk ve Toplum.(Çev. D. Öngen). Ankara: Ankara Üniversitesi ÇOKAUM Yayınları No:3. (Eserin Orjinali 1993’ de yayımlandı).
Ergün, M. ve Özsüer, S. (2006). Vygotsky’nin Yeniden Değerlendirilmesi. Afyon Karahisar Sosyal Bilimler Dergisi. 2, 269-292.
Estes, B.W. (1956). Some Mathematical and Logical Consepts in Children. The Journal of Genetic Psychology, 88. 219-222.
Evra, J. V. (2009). Television and Child Development (first edition). New York: Routledge.
Friedman, W.J. and Seely, P.B. (1976). The Child’s Acquisition of Spatial and Temporal Word Meanings. Child Development, 47, 1103-1108.
Gautam, I.P. (1999). Development of Correct Use of Right and Left Orientation in Nepalese Young Children. Tribhuvan University Journal, 22(1), 91-98.
Gay,L.R., Mills,G.E. and Airasian,P. (2009). Educational Research: Compenticies for Analysis and Applications.(Nineth edition).USA: Pearson Publications.
Gökmen, S. (2007). Uzamsal Sözcükler-Konum Sözcükleri. Dil Dergisi, 138, 7-17.
Günalay, S. (1979). İlkokul Çocuklarında Korunum İlkesinin Kazanılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Günçe, G. (1973). Çocukta Zihin Gelişimi –Piaget Kuramına Toplu Bakış-. Ankara: Baylan Matbaası.
Günçe, G. (1971). Jean Piaget ve Temel Kuramsal Fikirleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(4), 19-32.
Güven, Y. (2005). Erken Çocuklukta Matematiksel Düşünme ve Matematiği Öğrenme. (1. baskı). İstanbul: Küçük Adımlar Yayınları.
Haktanır, G. (1994). 7-10 Yaslarındaki Çocuklarda Sayı, Madde, Uzunluk, Miktar, Ağırlık, Alan ve Hacim Korunumu İlkesinin İncelenmesi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Halford, G. S. (1997). Reflection on 25 years of Piagetian Cognitive Developmental Psychology, 1963-1988. Human Development, 32,325-357.
Haviland, S. and Clark, E. (1974) This Man's Father is My Father's Son: A Study of The Acquisition of the Acquisition of English Kin Terms. Journal of Child Language,1, 23- 41.
İrkin, A.Ç. (2012). Çocukların Gelişim Süreci ve Televizyonun Etkileri. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, RTÜK, Ankara.
Johnston, J. and Slobin, D. (1979). The Development of Locative Expressions in English, Italian, Serbo-Croation and Turkish.Journal of Child Language, 6, 529-545.
Jordan, V.B. (1980). Conserving Kinship Concepts: A Developmental Study in Social Cognition. Child Development, 51, 146-155.
Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Benlik, Aile ve İnsan Gelişimi. (1. baskı). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Kavsaoğlu, S. (1990). Kavram Gelişimi Aşamaları ve “Büyük-küçük, uzun-kısa” Kavramlarını İşlev ve Dil Düzeylerinde Oyun Yöntemi ile Değerlendiren Bir Araştırma. (www.dergiler.ankara.edu.tr 17.11.2011 tarihinde alınmıştır).
Kiminyo, D. M. (1977). A Cross-culturel Study of the Development of Conservation of Mass, Weight and Volume Among Kamba Children. In P.R. Dasen (Ed.), Piagetian Psychology, (64-88). New York: Gardner Press.
Kuczaj, S.A. II and Maratsos, M.P. (1975). On the Acquisition of Front, Back and Side. Child Development, 46, 202-210.
Levin, I. (1977). The Development of Time Concept in Young Children: Reasoning About Duration. Child Development, 48, 435-444.
Li, Y. S. (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları (1. Baskı). İstanbul: Simurg Yayınları.
Loung, H.V. (1986). Language, Cognition and Ontogenetic Development: A Reexamination of Piaget’s Premises. Ethos, 14 (1), 7-46.
Louv, R. (2010). Doğadaki Son Çocuk (3. Baskı) (çev: C. Temürcü). Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
Magnarella, P. J. (1976). Tradition and Change in a Turkish Town. Reviews in Anthropology. 3(1), 68-72.
Miller, P.H. (2008). Gelişim Psikolojisi Kuramları (1. Baskı) (çev: Z. Gültekin). Ankara: İmge Kitabevi.
Morgan, C.T. (2000). Psikolojiye Giriş (Yayın Sorumlusu S. Karakaş) (14. Basım). Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Yayınları No 1.
Morgan, L H. (1985). Ancient Society (Second edition). USA: University of Arizona Press.
Oktay, A. (2012). Okul Olgunluğu. MEB Uzaktan Eğitim Semineri. Eylül, Ankara
Onur, B. (2010). Oyuncaklı Dünya (3. baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
Piaget, J. (2007/1928). Çocukta Karar Verme ve Akıl Yürütme (Çev. S. E. Sivayuşgil). Ankara: Palme Yayıncılık.
Piaget, J. (2005/1947). Çocuğun Gözüyle Dünya (çev. İ. Yerguz). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Piaget, J. (2004/1934). Çocukta Zihinsel Gelişim (çev. H. Portakal). İstanbul: Cem Yayınevi.
Piaget, J. (1964). Development and Learning. In R. E. Ripple and V. N. Rockcastle (Eds.), Piaget Rediscovered, 7-20.
Price-Williams, D., Gordon, W. and Ramirez, M. (1969). Skill and Conservation: A Study of Pottery-making Children. Developmental Psychology.
(Web: http://psycnet.apa.org/psycinfo/1970-02184-001 10. 10.2011 tarihinde alınmıştır)
Rigal, R. (1994). Right-left Orientation: Development of Correct Use of Right and Left Terms. Perceptual and Motor Skills. 79, 1259-1278.
Smelser, N. J. (1973). “Toward a Theory of Modernization” Social Change: Sources, Patterns and Consequences. (ed: Amitai Etzioni and Eva Etzioni), New York: Basic Books.
Singer, D.G. and Singer, J.L. (1998). Developing Critical Viewing Skills and Media Literacy in Children. The Annals of the American Academy of Political and Social Sience. 557(1), 164-179.
Swanson, R. and Benton, A.L. (1955). Some Aspects of the Genetic Development of Right-Left Discrimination. Child Development, 26(2), 124-133.
Swart, K. and Hall, A.E. (1972). Development of Relational Concepts and Word Definition in Children Five Thtough Eleven. Child Development, 43, 239-244.
Tezcan, M. (1995). Toplumsal Değişme (3. baskı). Ankara: Feryal Matbaası.
Ülgen, G. (2001). Kavram Geliştirme. (3. baskı). Ankara: Pegem A Yayınevi.
Üstünoğlu, Ü. (1991). “Aile Eğitiminde Farklı Yaklaşımlar.” Aile Eğitimi. T.C.Başbakanlık. Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Ankara, 80-89.
Yazgan, Y. (2009). Düşe Kalka Büyümek. (5. baskı). İstanbul: Doğan Kitapçılık.
Yılmaz, Ş. . Şimdiki Çocuklar Bizden Daha mı Zeki?. Sabah Gazetesi Cumartesi Eki. 21.12.2011 tarihinde alınmıştır.
Yörükoğlu, A. (1992). Değişen Toplumda Aile ve Çocuk. (4. baskı). İstanbul: Özgür Yayınları.
Zhou, Z., Peverly, S.T., Boehm, A.E. and Chongde, L. (2000). American and Chinese Children’s Understanding of Distance, Time and Speed Interralations. Cognitive Development, 15(2), 215-240.
EK–1
BİREYSEL GÖRÜŞME FORMU