Bu araĢtırmada, Isparta yöresinde gül üretimi yapan tarımsal iĢletmelerin yapıları, mekanizasyon uygulamaları ve mekanizasyon özellikleri çalıĢmanın ilk bölümünü oluĢturmuĢtur. Bu bölümde elde edilen veriler ıĢığında ileriye dönük doğru bir mekanizasyon planlamasının yapılabilmesi için veri tabanı oluĢturulmuĢtur. Bu amaçla 121 iĢletme ile yüz yüze görüĢülerek anket çalıĢması yapılmıĢtır.
AraĢtırmanın ikinci bölümünde ise bölgedeki gül ve gülyağı üretimindeki enerji bilançoları belirlenmiĢtir. Enerji bilançoları bilindiği gibi tarımsal üretim yöntemlerinin değerlendirilmesinde ve karĢılaĢtırılmasında kullanılmaktadır. Bu nedenle gül ve gülyağı üretimindeki enerji girdileri ve çıktıları belirlenerek değerlendirmeler yapılmıĢtır.
AraĢtırma alanındaki tarım arazilerinin 24.25 ha’lık bölümünde meyvecilik, 74.25 ha’lık bölümünde tarla tarımı yapılmaktadır ve 21.10 ha’lık bölümü ise nadas alanı olarak değerlendirilmektedir. Bölge, meyvecilikte sıkça pazarlama problemleri yaĢamaktadır. Bu nedenle gül ürünlerinin ve gül yağının pazarlama problemleri uzun vadede çözülmelidir. Tarla tarım arazilerinin ve nadas alanlarının gül tarımına açılması düĢünülmelidir. Burada alternatif tarım ürünlerinin de bölgeye kazandırılması gereklidir. Özellikle yem bitkileri ekim alanlarının artırılması ve hayvancılıkta mekanizasyonunun geliĢtirilmesi gündeme alınmalıdır.
AraĢtırma alanındaki iĢletmelerin ortalama arazi büyüklüğü 1.10 ha olarak, parsel sayısı 363 adet ve iĢletme baĢına düĢen parsel sayısı 3 olarak belirlenmiĢtir. Miras yoluyla arazilerin parçalanarak bölünmesi önlenmelidir ve bölge için arazi toplulaĢtırılması mutlaka gündeme alınmalıdır. Ortalama alan büyüklüğü, gül tarımının yapıldığı iĢletmelerde 0.45 ha olarak belirlenmiĢtir. Bu alanın büyültülmesi, gerek mekanizasyon uygulamalarının gerekse modern yetiĢtirme tekniklerinin devreye girmesini sağlayacaktır. Böylece gül ve gülyağı üretim değerleri yükselecek ve ürün kalitesi artacaktır.
Gül üreticilerinin belirlenen problemlerinin %28.10’u hastalık ve zararlılar, %20.66’sı pazarlama, %17.36’sı hasat, %13.22’si toprak ve bitki tahlili yapılmaması, %8.26’sı gübreleme, %6.61’i budama ve %5.79’unun sulama konularından oluĢtuğu anket yoluyla saptanmıĢtır. ĠĢletme sahiplerinin %2.48’inin ön lisans ve lisans mezunu, %53.72’sinin ilkokul ve %2.78’lik oranının okur-yazar olmadığı dikkate alınırsa, gül üretimi konusundaki yeni üretim tekniklerinin uygulamaya aktarılmasına, kapalı olduklarını söyleyebiliriz. Bununla iliĢkili olarak hastalık ve zararlılar, toprak ve bitki
tahlili ve gübreleme konularındaki problemlerin bu hususla iliĢkili olduğunu belirtebiliriz. Gül tarımıyla uğraĢan üreticilerin örgütlenmesi tamamlanmalıdır.
Gül üreticilerine, modern yağ gülü yetiĢtiriciliği konularında uygulamalı eğitim kursları ve konferanslar düzenlenmeli, broĢürler basılmalı, gezici kurslar açılmalıdır. Ayrıca çapalama, budama, gübreleme, verimden düĢmüĢ bozuk kültürlerin ıslahı konularında pratik bilgileri artırılmalıdır.
Bulgaristan’da gül çiçeği üreticisine yapılan devlet desteği sonucu dünya pazarında rekabet gücü arttırılmıĢtır (Kazaz, 1996). Türkiye’de gül çiçeği Isparta ve çevresinde yetiĢtirildiğinden gül üreticisine doğrudan destek, girdi desteği, prim ödemesi ve ihracat desteği yapılması önemlidir. Bu konuda harekete geçerek, acil adımlar atılması gereklidir.
Mekanizasyon düzeyini belirten bazı kriterler dikkate alındığında, Türkiye ortalamasında hektara düĢen traktör gücü 1.68 kW ve 1,000 hektara düĢen traktör sayısı 40’tır. Bu değerler araĢtırma alanında 30.18 kW ha-1
ve 869.56 traktör/1,000 ha olarak bulunmuĢtur. Bu değerlerin yüksek olması Isparta bölgesindeki arazilerin çok parselli ve küçük alanlara sahip olmasından kaynaklanmaktadır.
Yörede ortalama traktör gücü 34.71 kW, traktör baĢına düĢen makine sayısı 4.53, traktör baĢına düĢen makine kütlesi 2.61 ton ve traktör baĢına düĢen birim alan 1.15 ha olarak belirlenmiĢtir. Ülkemizde ise bu değerlerin 2010 yılı ortalamaları sırasıyla 44.16 kW, 5.20 makine/traktör, 4.20 ton/traktör ve 24.80 ha/traktör’dür. Yörenin bu değerlerinin mekanizasyon derecesi açısından, Türkiye ortalamalarının altında bulunduğunu söyleyebiliriz. Bu durum Evcim ve ark. (2005)’in iĢaret ettiği gibi yüksek üretim teknolojilerinin kullanılmasını sınırlandırmaktadır. Tarımsal iĢletme yapısının elveriĢsizliği bu geliĢmenin önünde en büyük engel olarak durmaktadır. Ayrıca bu veriler, bölgede entansif tarım uygulamalarının olmadığını iĢaret etmektedir.
Bölgede yapılan anket çalıĢmasına göre, traktör baĢına, 0.91 adet kulaklı pulluk, 0.88 adet tarım arabası, 0.79 adet tarla pülverizatörü, 0.74 adet toprak frezesi ve 0.26 adet santrifüjlü kimyevi gübre makinesi düĢmektedir. Türkiye genelinde ise makineleĢme düzeyi olarak traktör baĢına henüz bir kulaklı pulluk ve bir tarım arabası düĢtüğü, bunu 0.25 adet ile tarla pülverizatörü, 0.04 adet ile toprak frezesi, ve 0.33 adet ile santrifüjlü kimyevi gübre makinesinin izlediği, 2010 yılı verilerine göre belirlenmiĢtir. Genel olarak değerlendirildiğinde, bu değerlerin birbirine yakın olduğu ve makineleĢmenin ne kadar yetersiz olduğu açıkça görülmektedir. Ayrıca yeteri kadar
tarım iĢ makinesi içermeyen bir traktör parkının, potansiyel kapasitesinin altında çalıĢtığının da bir göstergesidir.
Gül çiçeği üretim girdileri içerisinde, gübre enerjisi 9,549.06 MJ ha-1
(%57.72), insan iĢgücü 4,161.97 MJ ha-1
(%25.15), yakıt-yağ enerjisi 1,085.52 MJ ha-1 (%6.56), ilaç girdi enerjisi 747.36 MJ ha-1
(%4.51), çiftlik gübresi enerjisi 500 MJ ha-1 (%3.02), makine yapım enerjisi 183.36 MJ ha-1
(%1.08), traktör yapım enerjisi 183.22 (%1.08), taĢıma enerjisi 85.22 MJ ha-1
(%0.51) ve sulama suyu enerjisi 63.48 MJ ha-1 (%0.38) olarak bulunmuĢtur.
Gübre girdi enerjisinin yüksek olması, üreticilerin toprak ihtiyacını belirlemeden yaptıkları bilinçsiz gübrelemeye dayanmaktadır. Yüksek gül çiçeği ve yağ verimi için yaprak ve toprak analiz sonuçlarına göre gübreleme yapılmalıdır. Böylece toprak kirliliği önlenecek ve sürdürülebilir tarımın önü açılacaktır.
Girdi enerjileri içerisinde insan iĢgücünün yüksekliği, gül hasadında mekanizasyon uygulamalarının olmamasından kaynaklanmaktadır. Gülün hasat mekanizasyonu üzerine çalıĢmalar yapılarak hasat makineleri geliĢtirilmelidir.
Sulama enerji girdisinin düĢük olmasının nedeni, deneme yapılan iĢletmelerden, sadece üç iĢletmenin sulama yapmasından kaynaklanmaktadır. Gül verim oranını artırmak için sulama imkanı olan bölgelerde ve yeni tesis edilen tarlalarda, sulama sistemleri kurulmalıdır. Küresel ısınmanın olumsuz etkilerini en aza indirmek için damla sulamaya geçilmesinin yanında, su kaybının önlenmesi amacıyla gül posasından, pomza, diatomit gibi malzemelerden malçlama yapılmalıdır. Böylece yabancı ot, hastalık ve zararlılar ile mücadele ile birlikte mevcut su buharlaĢmayacak ve toprakta meydana gelecek su kaybı önlenecektir, ayrıca ilaçlama girdileri azaltılabilecektir.
AraĢtırma yapılan iĢletmelerde çıktı/girdi oranı 1.42 olarak bulunmuĢtur. Değerlendirilen sonuçlara göre enerji kullanımı açısından gül üretiminin karlı bir üretim olduğunu söylemek mümkündür. Ancak yaklaĢık hektar baĢına 6.81 ton gül çiçeği hasat edilmesine rağmen, gül üreticilerinin çoğunu tatmin etmemektedir. Bu nedenle gül ve gülyağının katma değerini artırıcı çalıĢmalara ağırlık verilmelidir. Ek 6’daki ek çizelgeler incelendiğinde, iĢletmelerin 1. ve 2. yıl verimlilik değerleri arasında farklılıklar görülmektedir. Yıllar itibari ile üretim girdilerindeki ve gül çiçeği üretimindeki verim farklılıkları buna neden olarak gösterilebilir.
Geleneksel gülyağı üretiminde ortalama çıktı/girdi oranının değeri 7.58, modern gülyağı üretiminde ise 5.76-6.55 arasında bir değiĢim göstermiĢtir. Her iki üretim metodunda girdi enerjileri birbirine yakın bulunmuĢtur. Farklılığı kullanılan enerji
kaynakları oluĢturmaktadır. Geleneksel gülyağı üretiminde girdiler açısından karlı olarak görülmekle birlikte, fabrikasyon gülyağı üretiminin, seri üretime geçilince daha karlı olacağı açıktır.
Anket çalıĢmalarına, yapılan gözlemlere ve araĢtırma sonuçlarına göre yağlık gül üretimini ve iĢlenmesini genel olarak değerlendirdiğimizde;
Gül çiçeklerinin bazı tarlalarda toplanılmayarak diğer güne bırakıldığı görülmüĢtür. AçılmıĢ olarak ertesi güne terk edilen gül çiçeklerinin, güneĢin tesiriyle yağının önemli bir kısmını kaybedeceğinden, yağ verimi ve kalitesi bozulmaktadır.
Üretim fazlası gül çiçeklerinden alternatif faydalanma yolları araĢtırılmalıdır. Örneğin; kuru gül, gül çayı vb. üretimler planlanıp, desteklenmektedir.
Gül posasının tarımsal amaçlı hayvan yem katkısı ve altlık olarak kullanımı yanında, gül posasından posa konkreti, posa absolütü, metan gazı, kompost, cilt kürü, antioksidan gibi alternatif yararlanma yolları araĢtırılmalıdır.
Gül ürünlerinde de (gülyağı ve gülsuyu) pestisit kalıntısı olmaması ve gül ürünlerinin ihracatında sorunlar yaĢanmaması için organik gülcülüğe doğru gerekli adımlar atılmalıdır.
Özellikle gül hasadının mekanizasyonu üzerinde üniversite-özel sektör iĢbirliği yapılmalıdır.
Tarım Bakanlığı ve üniversite kanalı ile gül yetiĢtiriciliği konusunda (Toprak iĢleme, gübreleme, sulama, mücadele, budama gibi) bilgilendirme çalıĢmaları yapılmalıdır.
Mevcut gül arazilerinin çoğu ekonomik verim yaĢını aĢmıĢtır. Gül arazilerinde 10 yılda bir gençleĢtirme budaması yapılarak yenilenmesi gerekmektedir.
Gül tarlalarında, çapalama iĢçiliğini azaltmak için gezer çapanın kullanılması yaygınlaĢtırılmalıdır.
Kasım ve Aralık aylarında yapılması gereken kuru ayıklamanın yapılmadığı gözlenmiĢtir. Bu ayıklamada dökülen yapraklar ve yabancı otlar toplanıp imha edilmelidir.
Gülyağı fabrikalarında damıtma teknolojilerine yönelik AR-GE birimleri kurulmalıdır.
ĠĢletmelerde kullanılan gül kazanlarının, ısı ve uçucu yağ kayıplarını önlemek için izole edilmesi gereklidir.
Gül yağı elde etmek için kazanlarda kullanılan suyun ısıtılmasında odun ve fuel-oil yerine, güneĢ enerjisinden faydalanılma olanakları araĢtırılmalıdır.
Gülyağı fabrikalarının gül toplama sezonu (Mayıs-Haziran) dıĢında atıl kalmasını önlemek için, yağ gülü iĢlenmesinin yanı sıra diğer tıbbi ve aromatik bitkilerin üretimine önem verilmelidir.
Gülyağının iyi olması için kullanılacak çiçeklerin tabii rengini ve hoĢ kokusunu kaybetmemiĢ olması, sıcaklığının 25 0C’nin üstünde olmaması ve çiçeklerin yabancı
maddeleri ihtiva etmemesi önemlidir. Gül çiçekleri fabrikada bu maksatla inĢa edilen depolarda muhafaza edilmelidir. Depoların mümkün olduğunca serin ve az pencereli olması, temizlenmesinin kolay ve zemininin beton olması gereklidir. Gözlemlerde gül çiçeklerinin çuvallara doldurmak suretiyle depolandığı yerde ölçme sıcaklığının 38 0C olduğu görülmüĢtür. Bu durumda yağ oranının azalması
kaçınılmazdır.
Toplanan gül çiçeklerinin yüksek hava sıcaklıklarında, gül iĢleme tesislerinde suda bekletilerek, uçucu yağlarının kaybı önlenmelidir.
Gül üretiminde mekanizasyon zinciri çalıĢmalarına dönük AR-GE çalıĢmalarına hız verilmelidir.
KAYNAKLAR
Acaroğlu, M., 1998, Energy from biomass and applications, University of Selcuk
Graduate of Natural and Applied Sciences, Textbook, Konya.
Acaroğlu, M., 2004, Miscanthus X Giganteus’un Orta Anadolu-Konya Ģartlarında yetiĢtirilmesi ve enerji bilançosunun belirlenmesi, II. Ulusal Ege Enerji
Sempozyumu ve Sergisi, Dumlupınar Üniversitesi, 26-27-28 Mayıs, Kütahya,
358-362.
Acatay, A., 1968, Gül ve Gülyağı, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Orman Entolomojisi ve Koruma Kürsüsü Profesörü, Ġstanbul, 1-51.
Akbolat, D., Ekinci, K., Demircan, V., Gökdoğan, O., 2004, Isparta yöresinde gül tarımında uygulanan mekanizasyon iĢlemlerinin belirlenmesine yönelik bir çalıĢma, Tarımsal Mekanizasyon 22. Ulusal Kongresi, 08-10 Eylül 2004, Aydın, 223-227.
Akgül, M., BaĢayiğit, L., 2005, Süleyman Demirel Üniversitesi çiftlik arazisinin detaylı toprak etüdü ve haritalaması, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 3, 54-63.
Akıncı, Ġ., Topakcı, M., Çanakcı, M., 1997. Antalya bölgesi tarım iĢletmelerinin tarımsal yapı ve mekanizasyon özellikleri, Tarımsal Mekanizasyon 17. Ulusal Kongresi, Tokat, 45-58.
Aktan, S., Sağdıç, O., 2004, Dried rose (Rosa damascena Mill.) dreg: An alternative litter material in broiler production, South African Journal of Animal Science, 34 (2): 75-79.
AltuntaĢ, E., Öğüt, H., TaĢer, Ö. F., 1997, Türkiye’nin coğrafik bölgelerine göre tarımsal mekanizasyon durumu, Tarımsal Mekanizasyon 17. Ulusal Kongresi, Tokat, 68-75.
Anonim, 1987, Gülcülük, Gülyağı ve yağlı tohumlar tarım satıĢ kooperatifler birliği yayını, Isparta, 1-9.
Anonim, 2003, Türkiye Ġhracatı GeliĢtirme Etüt Merkezi, Ankara,
http://www.igeme.gov.tr [Ziyaret Tarihi: 26 Kasım 2007].
Anonim, 2006, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Ankara,
http://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem22/yil2/ham/b09601h.htm [Ziyaret Tarihi:
Anonim, 2007, Isparta Ġli Haritası, http://img1.loadtr.com/b-396106-
4%B1sparta_haritas%C4%B1_2.jpg [Ziyaret Tarihi: 06 Temmuz 2007].
Anonim, 2008, T.C. Isparta Valiliği, Isparta Ġli,
http://www.isparta.gov.tr/index3.php?b1=1 [Ziyaret Tarihi: 19 Ağustos 2008].
Anonim, 2010a, Türkiye Ġstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr [Ziyaret Tarihi: 30 Aralık 2010].
Anonim, 2010b, Isparta Gülyağı ve Yağlı Tohumlar Tarım SatıĢ Kooperatifler Birliği,
http://www.gulbirlik.com.tr [Ziyaret Tarihi: 29 Ağustos 2010].
Anonim,2010c,Haberx,http://www.haberx.com/elektrik_fiyatlari_konutta_yuzde_968_a
rtti(17,n,10271798,084).aspx Ziyaret Tarihi: 24 Mart 2011].
Anonim, 2010d, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Döviz Kurları, Ankara,
http://www.tcmb.gov.tr/kurlar/201011/01112010.html [Ziyaret Tarihi:
06 Nisan 2011].
Anonim, 2011a, Dünder Makine, Isparta, http://www.dundermakine.com [Ziyaret Tarihi: 22 Mart 2011].
Anonim, 2011b, T.C. Ziraat Bankası, Tarımsal bankacılık faiz oranları, Ankara,
http://www.ziraat.com.tr/tr/tarimsal/tarimsal-kredi-faiz-oranlari/tarimsal-kredi-
faiz-oranlarimiz.aspx [Ziyaret Tarihi: 23 Mart 2011].
Anonim, 2011c, Isparta Akpınar Emlak Ofisi,
http://ispartaakpinar.emlak.net/index.php?action=unterrubrik&art=1&sort=fiyat
[Ziyaret Tarihi: 24 Mart 2011].
Anonim, 2011d, T.C. Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı, Birim fiyat, Ankara,
http://www.bayındırlık.gov.tr/birimfiyat [Ziyaret Tarihi: 23 Mart 2011].
Anonim, 2011e, T.C. Meteoroloji Genel Müdürlüğü
Kayıtları,http://www.dmi.gov.tr/veridegerlendirme/yillik-toplam-yagis
verileri.aspx?m=isparta [Ziyaret Tarihi: 10 Mayıs 2011].
Anonymous, 1999, Official Methods of Analysis of AOAC International, 16th ed., 5th rev. Method 930, 15, The Association, Gaithersburg, MD.
Anonymous, 2000, Energy use in organic farming systems, Ministry of Agriculture,
Fisheries and Food, Research and Development Final Project Report.
Anonymous, 2011a, Energy Units Conversion Table,
http://www.energystar.gov/ia/business/tools_resources/target_finder/help/Energy_
Anonymous, 2011b, http://www.quinessence.com/bulgarian_rose_oil.htm [Ziyaret Tarihi: 19 Nisan 2011].
Atay, S., IĢık, A., 1997, KahramanmaraĢ ilinde tarım iĢletmelerinin tarımsal yapı ve mekanizasyon özellikleri, Tarımsal Mekanizasyon 17. Ulusal Kongresi, Tokat, 59-67.
BaĢ, Ġ., 1996, Altınova tarım iĢletmesinde bitkisel üretimde mekanizasyon özelliklerinin belirlenmesi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makineleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
BaĢer, 1990, Türk gülyağının üretimi ve özellikleri, Anadolu Üniversitesi Tıbbi Bitkiler
Araştırma Merkezi (TAB) Bülteni, EskiĢehir, (4): 13-15.
Baydar, S., Yumak, H., 2000, Van ve Bitlis illerinin tarımsal mekanizasyon durumu ve sorunları üzerine bir araĢtırma, Tarımsal Mekanizasyon 19. Ulusal Kongresi, Konya, 62-68.
Baydar, H., Baydar G. N., 2005. The effects of harvest date, fermentation duration and Tween 20 treatment on essential oil content and composition of industrial oil rose (Rosa damascena Mill.), Industrial crops and products, 21: 251-255.
Baydar, H., Kazaz, S., ErbaĢ, S., Örücü, Ö. K., 2008, Soğukta muhafaza ve kurutmanın yağ gülü çiçeklerinin uçucu yağ içeriği ve bileĢimine etkileri, Süleyman Demirel
Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(1): 42-48, ISSN: 1304-9984.
Baydar, H., 2009, Gülcülük, Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Isparta, 1-10.
Baytop, T., 1963, Türkiye’nin tıbbi ve zehirli bitkileri, İstanbul.
Cankurt, M., Miran, B., 2010, Aydın yöresindeki tarımsal iĢletmelerin mekanizasyon durumu, Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2010: 7(2), Aydın, 93-101.
Coelli T., 1996, A guide to DEAP version 2.1. A data envelopment analysis (computer) program, CEPA working paper 96/08, Dept Econometrics, Univ. New England, Arm dale, Australia.
Coelli, T., Rahman, S., Thirtle, C., 2002, Technical, Allocative, Cost and Scale Efficiencies in Bangladesh Rice Cultivation: A Non-parametric Approach,
Journal of Agricultural Economics, 53 (3): 607-626.
ÇalıĢır, S., 2004, The evaluation of performance and energy usage in submersible deep well irrigation pumping plants, AMAA-Agricultural Mechanization in Asia, Africa and Latin America.
Çelik, Y., Peker, K., Oğuz, C., 2010, Comparative analysis of energy efficiency in organic and conventional farming systems: a case study of black carrot (Daucus
carota l.) production in Turkey, Philipp Agric Scientist, Vol. 93 No: 2, 224-231.
Çiçek, A., Erkan, O., 1996. Tarım ekonomisinde araĢtırma ve örnekleme yöntemi,
Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 12, Ders Notları
Serisi No: 6, Tokat.
Çiçek, G., Özpınar, S., 2007, Gönen (Balıkesir) ilçesindeki çeltik iĢletmelerinin tarımsal yapısı ve mekanizasyon durumu, Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi,
Kahramanmaraş, 5-6 Eylül, 72-78.
Demircan, V., Soysal, A., 2002, Ceyhan ilçesi tarım iĢletmelerinin mekanizasyon düzeyi ve makine alımını etkileyen faktörler, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Dergisi, Adana, 17(1): 55-62.
Demircan, V., Hatırlı, S. A., AktaĢ, A. R., 2004, Isparta ilinde kirazın üretim girdileri ve maliyetinin belirlenmesi üzerine bir araĢtırma, Çukurova Üniversitesi Ziraat
Fakültesi Dergisi, 19 (2), Adana, 55-64.
Demirözer, 2008, Isparta ili yağ gülü (Rosa damascena Mill.) üretim alanlarında bulunan zararlılar, yayılıĢları, doğal düĢmanları ve önemlilerinin populasyon değiĢimleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Isparta, 2-8.
Dinçer, H., 1976, Tarım iĢletmelerinde makine kullanma masrafları, Ankara
Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Zirai Kuvvet Makineleri Kürsüsü, Ankara, 69-85.
Durgut, M. R., 2005, Trakya yöresi bağcılığının mekanizasyon düzeyi, sorunları ve mekanizasyon girdisinin optimum kullanımı üzerine araĢtırma, Trakya
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makineleri Anabilim Dalı, Doktora
Tezi, Tekirdağ, 1-2.
Ekinci, K., Akbolat, D., Demircan, V., Ekinci, Ç, 2005, Isparta ili elma üretiminde enerji kullanım etkinliğinin belirlenmesi, 3. Yenilenebilir Enerji Kaynakları
Sempozyumu ve Sergisi, Mersin, 1-5.
El Saleh, Y., 2000, Suriye ve Türkiye’de mercimek ve nohut hasadında mekanizasyon olanaklarının belirlenmesi üzerine bir araĢtırma, Çukurova Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makineleri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Adana, 1-35.
Erdal, Ġ., Aydemir, O., 2003, Gül posasının doğrudan ve zenginleĢtirilmiĢ formunun tarımda kullanılabilme olanakları, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri
Erdal, G., Esengün, K., Gündüz, O., 2007, Energy use and economical analysis of sugar beet production in Tokat province of Turkey, Energy, Volume: 32, Issue: 1, 35-41. Eroğlu, M. C., Konak, M., 2000, Mardin ili tarım iĢletmelerinin tarımsal yapı ve mekanizasyon durumunun belirlenmesi, Tarımsal Mekanizasyon 19. Ulusal
Kongresi, Erzurum, 56-61.
Evcim, H. Ü., E. Ulusoy, E. Gülsoylu, K. O. Sındır, Ġçsöz, E., 2005, Türkiye tarımı makineleĢme durumu, Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, Ankara, 869- 892.
Evcim, H. Ü., 2009, Türkiye yaĢlı traktör parkı, yenilenme ihtiyacı ve çözüm önerisi, (Hizmete Özel Rapor ve Sunum).
Farrell, M. J., 1957, The Measurement of Productive Efficiency, Journal of Royal
Statistical Society, 120 (3): 253-281.
Garnero, J., Guichard, G., Buil, P., 1976, Sur la composition des huiles essentielles et absolutes de rose Bulgare (Rosa damascena Mill.), Revue De La Litterature, Riv. Ital, Eppos, 548-552.
Garnero 1982, La rose et son parfum, Parf. Cosm. Aromes, Bulgaria, 31-46.
Gezer, Ġ., Acaroğlu, M., Hacıseferoğulları, H., 2003, Use of energy and labor in apricot agriculture in Turkey, Biomass Bioenergy, 24: 215-219.
Gökdoğan, 2005, Eğirdir ilçesi tarım iĢletmelerinin mekanizasyon düzeyi, Süleyman
Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makineleri Anabilim Dalı,
Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 1-12.
Göktürk, B., 1999, Kuru soğanın hasada yönelik bazı özelliklerinin saptanması, kazıcı bıçaklı tip hasat makinesinin geliĢtirilmesi ve diğer hasat yöntemleri ile karĢılaĢtırılması üzerinde bir araĢtırma, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, Tarım Makineleri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Tekirdağ, 1-15.
Guenter, E., 1975, The essential oils, Commun. Fac. Sci. Univ., Ankara, Seri B. Chim, Ankara, 14 (1), 1-21.
Güzel, E., 1986, Çukurova bölgesinde yerfıstığının söküm ve harmanlanmasının mekanizasyonu ve bitkinin mekanizasyona yönelik özelliklerinin saptanması üzerinde bir araĢtırma, Türkiye Zirai Donatım Kurumu Mesleki Yayınları, Yayın No: 47, Ankara, 1-18.
Hacıseferoğulları, H., Acaroğlu, M., Gezer, Ġ., 2003, Determination of the energy balance of the sugar beet plant, Energy Sources, Taylor & Francis, Part 25:15-22.
Hamedani, S. R., Sahabani, R. ve Rafiee, S., 2010, Energy inputs and crop yield relationship in potato production in Hamadan province of Iran, Energy, 36, 2367-2371.
Heyland, K. U., Solansky, S., 1979, Energieeinsatz und Energieumsetzung im Bereich der Pflanzenproduktion, Ber. Landw., 195, 15-30.
Ġleri, M. S., 2010, Tarımsal Mekanizasyon Sektör Raporu, TARMAKBĠR, Ankara. Kaltschmitt, M., Reinhardt, A., 1997, Nachwachsende Energieträger Grundlagen,
Verfahren Ökologische Bilanzierung, Vieweg Verlag Braunschweig, Wiesbaden. Kasap, A., Demir, A., Dilmaç, M., 1997. Tokat ilinde tarımda makineleĢmenin genel
yapısı ve sorunları üzerine bir araĢtırma, Tarımsal Mekanizasyon 17. Ulusal
Kongresi, Tokat, 35-44.
Kazaz, S., 1996, Hasat zamanı ve sonrası sürenin yağ gülünde yağ miktarı ve kalitesine etkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 1-35.
Kızılaslan, H., 2008, Input-output energy analysis of cherries production in Tokat province of Turkey, Biomass and Energy.
Kıneci, S., 2005, Gülyağı eldesinde verim arttırıcı yeni tekniklerin araĢtırılması,
Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı,
Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 1-32.
Koçtürk, O. M. and Engindeniz, S., 2009, Energy and cost analysis of sultana grape growing: A case study of Manisa, west Turkey, African Journal of Agricultural
Research Vol., October, 4(10), 938-943.
Koynov, G., 1983, Rasteniye-Vodstvo, Zemizdat, Sofya, 256-268 (Çeviren: Uz. Dr. Necdet Akgün, Bulgaristan’da yağ gülü (Rosa damascena Mill.) yetiĢtiriciliğinde uygulanan kültürel iĢlemler).
Kumar, A., Nadda, G., Adarsh, S., 2004, Determination of chlorpyrifos 20% EC (Dursban 20 EC) in scented rose and its products, Journal of Chromatography A, 1050, 193-199.
Kürkçüoğlu, M., 1995, Türk gülyağı konkreti ve absolütünün üretimi ve özellikleri,
Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, EskiĢehir, 1-15.
Mandal, K. G., Saha, K. P., Ghosh, P. K., Hati, K. M., Bandyopadhyay, K. K., 2002, Bioenergy and economic analysis of soybean-based crop production systems in central India, Biomass and Bioenergy, 23: 337-345.
Mobtaker, G. H., Keyhani, A., Mohammadi, A., Rafiee, S., Arkam, A., 2010, Sensitivity analysis of energy inputs for barley production in Hamedan province of Iran,
Agriculture Ecosystems and Enviroment, 137, 367-372.
Mohammadi, A., Tabatabaeefar, A., Shahin, S., Shahin, Rafiee, Keyhani, A., 2008, Energy use and economical analysis of potato production in Iran a case study: Ardabil province, Energy conversion and management, 3566-3570.
Mohammedi, A., Omit, M., 2010, Economical analysis and relation between Energy inputs and yield of greenhouse cucumber production in Iran, Energy conversion
and management, 87: 191-196.
Omata, A., Yomogida, K., Ohta, T., Nakamura, S., Tayoda, T., Amano, A. and Muraki, S., 1991, “New sulphur components of Bulgarian rose oil”, In flavors and fragrances, A World Perspective, Edits., Lawrence B. M., Mookherjee B. D. and Willis, B. J., Elsevier Sci. Publ. Bv, Amsterdam, 707-714.
Önal, Ġ., Tozan, M., 1986, Sanayi tipi domates yetiĢtiriciliğinde alternatif üretim sistemlerinin iĢgücü gereksinmeleri ve enerji bilançosu, Tarımsal Mekanizasyon