4.ARAÇ-GEREÇ VE YÖNTEM
6. SONUÇ ve ÖNERĠLER
Yaşam boyu sürdürülecek beslenme alışkanlıklarının kazanıldığı yer olan okulda; ilköğretim öğrencilerinin hazır gıda tüketimlerini ve bunu etkileyen etmenleri saptamak amacıyla Sakarya ilinde yürütülen bu araştırmada şu sonuçlar elde edilmiştir.
Öğrencilerin kiĢisel özelliklerine ait sonuçlar:
BKİ‟lerine göre öğrencilerin büyük bir kısmının normal (%77.2) değerlerde olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca yapılan çalışmada obezite oranının düşük olduğu da göze çarpmaktadır.
Öğrencilerin büyük çoğunluğunun ailelerinde yaşayan birey sayısının, 5,6 ve daha fazla (%68.3) olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumun gıdaya ulaşma yüzdesini düşürdüğü düşünülmektedir.
Öğrenci ailelerinin öğrenim durumlarına bakıldığında anne ve babaların büyük çoğunluğunun ilkokul ve ortaokul mezunu olduğu görülmüştür.
Anne ve babanın meslekleri incelendiğinde ise öğrenci annelerinin ev hanımı grubunda (%84.9), babalarının ise çiftçi (%59.3) grubunda yoğunlaştığı görülmektedir.
Öğrencilerin beslenme alıĢkanlıklarına ait sonuçlar:
Öğrenci ailelerinin aylık gıda harcamasına bakıldığında, büyük çoğunluğunun 101-200 TL (%41.4) arasında gıda harcaması yaptığı belirlenmiştir.
Öğrencilerin öğün atlama durumlarına bakıldığında öğrencilerin %20.5‟inin sabah öğününü %15.5‟inin ise öğle öğününü atladığı sonucuna varılmıştır. Erkeklerin kızlara oranla, anlamlı ölçüde öğle öğününü atlamadıkları belirlenmiştir. Ayrıca öğrencilerden %61.3‟ünün kahvaltısını, %49.8‟inin ise öğle öğününü evde yaptığı sonucuna ulaşılmıştır. Kızların erkeklere oranla, anlamlı ölçüde öğle yemeklerini evde yedikleri belirlenmiştir (p<0,05).
Öğrencilerin %64.6‟sı TV, radyo ve gazetedeki reklamlarda gördüğü yiyecek ve içecekleri müsait bir zamanda alıp tükettiğini, %27.6‟sı ise bu tür reklamları izlediğini fakat bu tür reklamların kendisini etkilemediğini belirtmiştir.
Öğrencilerin hazır gıda tüketimleri ve düĢüncelerine ait sonuçlar:
Öğrencilerin %47.2‟sinin hazır gıdalara (cips, tost, meşrubat v.s) günlük 1tl ve altında bir harcama yaptığı sonucuna ulaşılmıştır.
Öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun günde birkaç defa (%64.2) kantin ve okul önlerinden alışveriş yaptığı, en çok da patates cipsi (%33.7) ve asitli içecekler (%24.7) satın aldığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca çikolata gofret gibi şekerli besinleri (%45.5) nadiren tüketen öğrencilerin büyük çoğunluğu lezzetli (%58.8) ve ucuz (%20.2) oldukları için bu tür gıdaları tükettiğini belirtmiştir.
Öğrencilerin büyük çoğunluğu beslenme bilgisine sahip olduğunu düşünürken, %77.0‟ı kantin ve okul önlerinde satılan yiyeceklerin sağlıklı olmadığını belirtmiştir. Yapılan araştırmada öğrenci ailelerinin bu tür gıda alımına olumsuz tepki vermediği (%89.0) sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu hazır gıdaların güvenliği ile ilgili bir eğitim almadığını (%94.0) ve cips kola tost v.b. gibi gıdaların tüketiminde bir sakınca görmediğini (%74.0)belirtmiştir.
Ailesinden bu tür gıdalar için harçlık alan öğrencilerin oranının yüksek olduğu görülmektedir (%85.0). Arkadaşlarının kendisi gibi bu tür gıdaları satın aldığını düşünen öğrencilerin oranı da yüksektir (%77.0). Ayrıca kahvaltı yapmış olmasına rağmen yine de kantinden kahvaltı yapan öğrencilerin olduğu sonucuna da varılmıştır (%54.0).
Araştırmaya katılan öğrencilerin %56.0‟ı öğretmenlerinin beslenme konusunda bilgili olduğunu düşünürken, %66.0‟ı arkadaşlarının beslenme bilgisi yönünden yoksun olduğunu belirtmiştir. Yine bu çalışmada öğrencilerin büyük bir bölümü, okulda beslenme eğitiminin yetersiz olduğunu (%67.0) ve daha fazla eğitim verilmesi gerektiğini (%74.0) ifade etmiştir.
Öğrencilerin besin tüketim sıklıklarına bakıldığında öğrencilerin büyük bir kısmının sıklıkla (haftada 4-6 kez)çay (%53.2), sebze (%35.8), meyve (%36.1), cips (%51.8), tost(%41.1) gibi gıdaları tükettiği sonucuna ulaşılmıştır. Büyük bir çoğunluğu nadiren (haftada 1-3 kez) tavuk (%68.5), balık (%81.8), bisküvi, kek, asitli içecekler, meyve suyu ve ayran tüketmektedir. Yine öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun süt, kahve, salam sosis gibi gıdaları hemen hemen hiç tüketmediği de görülmüştür.
Bu çalışmada öğrencilerin hazır gıda tüketimi ve bu konudaki tutumları üzerinde durulmuştur. Hazır gıda tüketimi ve hazır gıdaların olumsuz sonuçları üzerine yapılan çalışmalar bulunmasına rağmen, ülkemizde henüz bize ait yeterli sayıda araştırma mevcut değildir. Bu gıdaların tüketimindeki artış ve sağlığımızın tehlikeye girmesi bu konuyu araştırmaya değer hale getirmektedir.
Elde edilen bulgular incelendiğinde öğrencilerin; demir ve kalsiyum gibi mineral tüketimlerinin yetersiz; yağ, şeker ve tuz alımlarının fazla olduğu görülmektedir. Bu problem okullarda sağlıklı beslenme ve okul sütü programlarının geliştirilip uygulanmasıyla halledilebilir. Halen ülkemizde düzenli bir beslenme ve okul sütü programı uygulanmamaktadır. Zaman zaman pilot uygulamalar şeklinde okullarda süt ve süt ürünleri dağıtımı yapılmaktadır. Bu programların gereksinimi karşılamak açısından yeterli olmadığı açıktır.
Okul çocuklarında sıklıkla atlanan kahvaltı öğününün ihmal edilmemesi gerekmektedir. Bu öğünleri atlayan öğrencilerin hazır gıdalara yöneldiği bilinmektedir. Öğün aralarında yapılan “atıştırmaların” kontrol edilmesi, yüksek kalorili gıdalar içeren “fast-food” tarzı yiyeceklerden uzak durulması adına alınabilecek en basit önlemler arasındadır. Alınan kalorinin harcanması için çok önemli olan fiziksel aktivite ihmal edilmemesi gereken diğer bir noktadır. Çocukların aldıkları kalorileri yakmaları ve bedensel gelişimleri için bu çok önemlidir. Ayrıca her yıl öğrencilerin boy ve kilo ölçümleri yapılarak risk grubundaki öğrencilerin (veli) uyarılması da alınabilecek önlemler arasında düşünülebilir.
Okul kantinleri ise kar amacı gütmekte olup, sağlıklı beslenme ve sağlıklı beslenme alışkanlığı kazandırmak gibi işlevleri dikkate almamaktadır. Bu durumun yasal düzenlemelerle denetim altına alınması, yine aynı şekilde okul önlerinde satılan bu tür yiyeceklerin de denetlenmeye tabi tutulması alınabilecek önlemler arasındadır. Ayrıca kantinlerde süt, yoğurt, taze sıkılmış meyve, sebze suyu satışının yapılması da bu tür gıdaların tüketiminde azalma sağlayacaktır.
Aile ve okul yönetimleri dışında toplumun da bir takım sorumlulukları mevcuttur. Televizyonlarda sıklıkla yayınlanan çikolata, cips gibi zararlı gıdalara özendirici reklamları denetlemek de bu savaşta önemli bir nokta olacaktır. Sonuçta aile, okul ve toplum el ele vererek giderek bir halk sağlığı sorununa dönüşen sağlıksız hazır gıda tüketimine karşı savaşmalıdır.
Sonuç olarak yapılmış olan bu çalışma ışığında, öğrencilerin tutumuna bakılarak içinde bulunduğumuz konum hakkında fikir elde edilebilir ve gerekli önlemler alınabilir.