SONUÇ

Çalışmamızın neticesinde elde ettiğimiz bulguları şu şekilde maddelendirebiliriz.

1. Metnin istinsah tarihi 1558’ dir. Ancak tezin Giriş bölümünde verilen

‘Metinde Geçen Eski Türkçe Özellikler’ e dayanarak metnin telif tarihinin 1558’ den daha erken bir dönemde yazılmış olabileceği ihtimali kuvvetlenmektedir ( Eski Türkçe özellikler için bakınız s. 3). Bu ET özellikleri şu şekilde özetleyebiliriz:

● Kelime başı t / ù lerin korunması: Konuyla ilgili birçok örneğin olması metnin daha erken döneme ait olması ihtimalini düşünmemize neden olmuştur.

● ET’de öz ve kentü kelimelerinin birlikte kullanılması: ET’ de dönüşlülük zamiri öz ve kentü birlikte kullanılmıştır. Doğu Türkçesi öz ve Batı Türkçesi ise kendü kelimesini kullanmıştır. Metnimizde ise kendü ve kendü + öz kelimelerinin ekleşmiş hali olan kendüz kelimesi dönüşlülük zamiri olarak kullanılmıştır. Kendüz kelimesine metnimizde her ne kadar bir yerde geçiyor olsa da bu kelime bizi farklı düşüncelere sevk etti. Müstensihin ağız özelliğinin metne yansımış olma ihtimalinin yanında başından beri düşündüğümüz metnin daha erken dönemlere ait olma ihtimalini de kuvvetlendirdi.

● ET’de Teklik 1. Şahıs zamiri ben, min ve meñ’ dir. Metinde bir yerde maña kelimesi geçmektedir.

● ET’ de n ve y ağzı birlikte kullanılmıştır. Metnimizde de bu birliktelik söz konusudur. Metinde ağırlıklı olarak n ağzı kullanılırken birkaç yerde y ağzı kullanılmıştır. Metinde tespit edilen bu ET özellik metnin daha erken dönemlere ait olabileceği kuşkusunu arttırmaktadır.

80

2- Metnin yazılış yeri hakkında elimizde somut bir bilgi yoktur. Ancak

yukarıdaki özelliklerden yola çıkarak metnin İstanbul dışında yazılmış olabileceğini düşünüyoruz. Özellikle Anadolu’nun doğusunda yazılmış olabilir.

3- Eski Anadolu Türkçesinde bir imla birliğinden söz edemeyiz. Aynı

kelimeler farkllı yazılabilir. Bu farklı yazımın örnekleri metnimizde de vardır. EAT’nin oturmamış imlası metnimizde de aynı kelimelerin farklı yazımıyla karşımıza çıkmaktadır.

4- EAT kelime hazinesi bakımından Türkçe kelimelerin ağırlıkta olduğu bir

dönemdir. Yer yer Arapça ve Farsça kelimeler kullanılmıştır. İncelemiş olduğumuz metinde şahıs ve yer isimleri hariç tutulduğunda 13235 Türkçe, 3986 Arapça, 1314 Farsça kelime yer almaktadır. Ayrıca metinde 7 tane de İbranice kelime geçmektedir. Metinde geçen kelimelerin yüzdelik dağılımı % 71, 3’ ü Türkçe, %21, 4’ ü Arapça, % 7’ si Farsça, % 0, 03’ ü ise İbranicedir. Arapça kelimenin fazla olmasının sebebi metnimizin Kur’Àn kıssası olmasının doğal bir tezahürüdür. İbranice kelimelere yer verilmesinin sebebi ise Hz. Musa kavminin anlatılması olabilir. Görüldüğü gibi Türkçe kelimelerin % 71, 3 olması dilimizin hÀla duru olduğunun göstergesidir.

5- Metinde kapalı e kullanımı belli bir düzen içerisinde gitmemektedir. Aynı

kelimelerin hem ‘kapalı e’ hem de ‘e’ ile yazıldığını gördük. Biz bunu EAT’ nin oturmamış imlasının tezahürü olarak görebiliriz. Belki de müstensihin ağız özelliklerinin metne yansıması olabilir. Ya da kapalı e yerini yavaş yavaş e’ ye bırakmaktadır. Kapalı e’ den e’ ye bir geçiş olabilir. Bu konuda bilgi kirliliğinin olmasının yegane sebebi kapalı e’ yi gösteren özel bir işaretin olmayışıdır. (Konuyla ilgili bkz. s. 16)

6. Eserde büyük ünlü uyumuna riayet edilmiştir. Hatta Türkiye Türkçesinde

aitlik eki –ki uyuma bozarken metnimizde aynı ek büyük ünlü uyumuna tabi olmuştur. (Bkz. s. 18) Örneğin:

şol úarşuñdaàı ùaġa (13-a/6), yaúınındaàı ùÀyifeye (20-b/12), ol ùamarındaġı úan (25-a/11) …

7. EAT’ de düzlük yuvarlaklık uyumuna riayet edildiği söylenemez.

81

kelimede yuvarlaklaşma vardır. Bu yuvarlaklaşma metnimizde devam etmektedir. Bu yuvarlaklaşma g ve ġ’lerin düşmesi neticesinde ya da dudak ünsüzü olan ‘b, m, p, v’ gibi seslerin yuvarlaklaştırıcı etkisiyle meydana gelmiştir58

. úapu < úapıġ (37-a/4) çevür- (62-b/9),

8. Kısas-ı Kur’Ànda görülen ünsüz değişmeleri şunlardır:

ú > ò değişmesi: uyòuda (29-b/1)

t / ù > d değişmesi: degin (2-b/12)

ú > g değişmesi: gerek (18-a/10)

k > t değişmesi: etmek > ekmek

b > v değişmesi: bir- > vir- (24-a/11) (Ayrıntılı bilgi için bkz. s.21)

9. Metinde en çok kullanılan yapım eki +lU ve +lıú, +lik; +luú, +lük, +lA,

+dUr, +Il, +UI, +mA, +maú, +mek, +n ekleridir. Bunların harici kullanılan yapım ekleri:

+cI; +caú, +cek, +daş, +süz, +düz, +sul, +acuú, +an, +raú, +rek, +l, +A, +et, +irge, +t, +ıú, +ik,+ãa, +dAr, +ş, +r, +t, +an, +z, +mur, +u, +ucı

10- Eserde çokluk eki +lAr’ dır. Ancak birkaç kelimede kalıplaşmış olarak devam eden +an eki de kullanılmıştır.

birúaç saġırlar ve cahiller (12-b/4)

Metinde olağandışı bir kullanıma rastlanılmaktadır. Türkçede sayı sıfatlarından sonra gelen isimde çokluk eki kullanılmaz ancak metnimizde böyle bir kullanım söz konusudur.

yüz biñ kişiler (4-b/3), ol on iki naúìbler (40-b/11), biñ kişiler (62-b/5)

Bu kullanım metnin genel özelliği olmayıp üç yerde geçmektedir. Müstensihin yanlış yazımı olabilir.

11- İyelik eklerinde bugünkü şekillerden farklı olarak 1. ve 2. şahıslarda aradaki vokalin daima yuvarlak olması 3. şahıs vokalinin ise daima düz vokal taşımasıdır 59

. Metnimizde 1. şahıslarda birkaç yerde düz şekline raslanılmıştır.

58

Faruk Kadri Timurtaş, Eski Türkiye Türkçesi, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1994, s. 335.

59

82

Ben aña dìõarımı göstereyin (11-a/3).

12- Belirtme hali eki +ı’ nın yazımı metnimizde hemze ile gösterilmiştir.

iki kişiéi (2-b/6)

13- Metinde yüzden büyük sayılar için kez kelimesi kullanılmıştır.

beş kez yüz biñ ãavaş eri (35-a/2), beş kez yüz biñ erle (73-b/13) Kez kelimesinin kullanılmadığı yüzden büyük sayılar da vardır.

beş yüz biñ erdür (36-a/4), üç biñ altıyüz seksen yedi kişi (74-a/9)

Görüldüğü gibi beş yüz sayısı hem kere ile yazılmıştır hem de kere kullanılmadan yazılmıştır.

14- Eserde Teklik 1. Şahıs zamirinin yönelme hali baña’dır. Ancak bir yerde

maña zamiri geçmektedir.

Maña müşerref eyledüñ (10-b/12).

15- Bildirmenin şimdiki zamanı teklik 1. şahıs eki nadir kullanılan –In’dır.

Sizüñ ulu TaÆruñuz benin didi (2-b/9).

16- Gelecek zaman eki –IsAr’ dır. Bir yerde –ecek kullanılmıştır.

Bu ùÀyifeéi helaú idiserdür (36-b/1). Siz àÀlip olısarsız (37-a/6). Gelmiyecek (8-a/1).

17- EAT döneminde şimdiki zaman için hususi bir ek yoktur⁶⁰. Ancak metnimizde bir yerde –yor kullanılmaktadır.

Benüm ardumca geliyordular (10-a/1).

60

1.5. METİN