Tez kapsamında ekolojik bilinçlenmenin dünyadaki ve Türkiye’deki gelişimi incelenmiş, yeşil bina değerlendirme sistemlerinin oluşum süreci ortaya konmuştur. Dünyada yaygın olarak kullanılan BREEAM ve LEED sertifika sistemleri ayrıntılı olarak incelenmiş ve iki sistemin genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Türkiye’de sürdürülebilir tasarım, enerji verimliliği ile ilgili yasal çerçeve ve bağımsız çalışmalar incelenmiştir. Tüm bu bilgiler eşliğinde Türkiye’de uygulanabilecek bir yeşil bina değerlendirme sistemi ile ilgili öneriler ve değerlendirmeler yapılmıştır. Tez kapsamında sertifika sistemleri bir tasarım rehberi olarak algılanmış, sertifika sistemlerini destekleyen sürdürülebilir standartların kullanımının arttırılması ve yerel koşullara göre çeşitlendirilmesi gerekliliği üzerinde durulmuştur.
Sertifika süreci Yeşil Bina üretiminin koşutu değil bu üretimi destekleyen bir sistem olarak değerlendirilmeli amaç değil araç olmalıdır. Bu anlamda bakıldığında yerel adaptasyonları kolaylaşır.
Türkiye için yeni bir değerlendirme modeli oluşturmak ve uygulanabilir kılmak veya uluslararası bir sitemi Türkiye’ye adapte etmek, yeşil bina kavramını tabana yayılan bir uygulamaya haline getirmek amacıyla yapılması gereken birçok çalışma vardır. Son yıllarda özellikle AB uyum süreci çerçevesinde gerek devlet gerek bağımsız kuruluşlar tarafından bir çok çalışma yapıldığını gördük.
Yeşil Bina üretimini destekleyen bir sistem olarak değerlendirilen sertifika sistemlerinin yerel kod ve yönetmeliklerle uyuşması ve mutlaka sürdürülebilir devlet politikaları ile desteklenmesi gerekmektedir. Devlet politikası olarak benimsenen bu yaklaşımın kamu ve özel sektörün tüm aktörleri ile birlikte oluşturulması ve sürekli geliştirilmesi gerekliliği vardır. Yeşil bina sektörü devlet tarafından verilen teşvikler, krediler ve vergi indirimleri ile desteklenmelidir. Teşvik süreci gerekli alt yapıların devlet tarafından sağlanması sonrası gerçekçi ve piyasayı geliştirici nitelikte olmalıdır.
Kanun ve yönetmeliklerle desteklenen çeşitli uzmanlarla Türkiye’ye adapte edilmiş uluslararası bir sertifika sistemi ya da Türkiye için oluşturulmuş yeni bir sistem yaratılabilir. Asıl amacın çevre dostu bina üretimini ve bilincini arttırmak olduğunu unutmamak gerekir. Bu nedenle tez çalışması, dünyada kullanılan sürdürülebilir bina teknik standartlarının uygulanabilirliğinin arttırılması ya da adapte edilmiş yerel sürdürülebilir standartların oluşturulması gerekliliğini, sertifika sürecine bağlı kalmaksızın, bir zorunluluk olarak değerlendirmektedir.
Yerel bir yeşil bina değerlendirme modelinin yerel kod-yönetmeliklerle koordine edilmesi ve disiplinler arası bir organizasyonla oluşturulması gereklidir. Bu çalışmada katılım şarttır; devlet, sivil toplum örgütleri ve akademi ortaklığıyla oluşturulacak; mimarlık ve mühendislik odalarının, malzeme üreticilerinin, standart belirleyicilerin, karar alma mekanizmalarının, yatırımcıların katılımıyla oluşturulacak bir platformda sektörün tüm paydaşlarının hedefleri gözetilerek hazırlanan bir model üretmek gereklidir. Böylece modelin tüm sektörler tarafından benimsenmesi ve devlet desteği ile tabana yayılması sağlanabilir.
Yeşil Bina sektörünün Türkiye’de yeni gelişmekte olduğu düşünüldüğünde inşaat sektörünün tüm aktörlerinin bu konulardaki bilgi ve donanım düzeyinin yeterli olmadığını söyleyebiliriz. Bununla birlikte bu konunun gündemdeki popüler yeri ve tüm dünyada ekonomik krizden çıkışın yeşil yatırımla olabileceğine dair yönlenmeler Türkiye’deki ilginin ve çalışmaların artmasına neden olmaktadır. Yeşil tasarım ve üretim ile ilgili konular artan bir trend olarak Türkiye gündemine girmiştir. Burada mimarlara ve mühendislere önemli bir rol düşmektedir. Tasarıma zamanında ve doğru entegre edilmiş ekolojik kriterlerin mimar ve mühendislerce bilinmesi ve bu kriterlerin uygulanabilmesi için yatırımcının doğru yönlendirilmesi gereklidir. Henüz Türkiye’de yeşil bina üretimi için gerekli kriterler oluşturulup, yaptırım düzeyine taşınmadığı için mimarların tasarımı bu yönde geliştirmesi sektörü yönlendirmek adına büyük önem taşımaktadır. Ayrıca mühendislerin enerji etkin sistemlerle ilgili gelişmeleri takip etmeleri ve yatırımcı ile mimarı yönlendirmeleri gerekmektedir. Enerji verimli sistemlerin ekonomik olarak zorlayıcı olmadan uygulanabilirliklerini sağlamak yerel üreticiler kadar iyi mühendislerin de sorumluluğudur.
Enerji modellemesi ve enerji yönetimi ile ilgili uzmanların sayısının artması bunun sonucunda bu hizmetlerin karşılanabilir maliyetlerle yerel uzmanlar tarafından verilebilmesi gereklidir. Bu sistemler standart üstü tasarım nitelikleri olarak
düşünülmemeli en temel gereklilik olarak algılanmalıdır. Bunu yapabilmek için Türkiye olarak yapı üretim alışkanlıklarımızı işverenden, müteahite; mimardan, teknisyene kadar değiştirmemiz gerekmektedir. Bina üretiminin tüm genç paydaşları yeni nesil, çevreye duyarlı teknolojilerin uygulanabilirliği adına eğitilmeli ve bilinçlendirilmelidir.
Ekolojik yapı malzeme üretiminin desteklenmesi, yenilenebilir enerji teknolojilerinin yaygınlaştırılması ve uygulanabilirliğinin arttırılması, geri dönüşüm sisteminin canlandırılması ile yeşil bina üretimi desteklenmelidir. Türkiye’nin özel potansiyellerinin farkında olup bunu çevreye duyarlı üretim adına değerlendirmeliyiz. Türkiye’de TOKİ gibi bir sistemin varolması bir avantaja dönüştürülebilir. TOKİ gibi çok büyük miktarda üretim yapma imkanı olan kurumların ekolojik yapı esaslarını benimsemeleri, yerel ekolojik malzeme üretim sektörünün hareketlendirmek bu konudaki rekabeti arttırmak ve bunun sonucunda malzeme ve teknik konusunda arz oluşması adına çok önemlidir. Toplu konut projelerinde optimum ve ekonomik çevreye duyarlı yapı üretim teknikleri denenebilir ve bu konuların tabana yayılması sağlanabilir. Kamu kurum ve kuruluşlarının yapı üretiminde çevreye duyarlı standartları benimsemeleri örnek teşkil etmesi adına oldukça önemlidir.
Atıkların toplanması ve değerlendirilmesi ile ilgili çalışmaların belediyelerce desteklenmesi ve atık yönetimi politikalarının geliştirilmesi gereklidir. Toplumun bu konuda bilinçlenmesi sağlanmalı geri dönüşüm prensipleri şehirlerin alt yapısına yansıtılmalıdır.
Büyük ölçekli projelerin yanında, farklı iklim ve yerel özellikleri olan bölgelerde üretilecek butik yapılar AR-GE çalışmalarına veri oluşturması ve o bölgede yaşayan insanları bilinçlendirme faaliyetleri açısından önemlidir. Bu tarz çalışmaların sayısı artmalı, uygulama bölgeleri çeşitlenmelidir. Bu uygulamalardan elde edilen veriler mutlaka nitelikli olarak ölçülmeli ve araştırmalar için yayınlanmalıdır.
Kurumsal firmaların yeşil bina sektörüne öncülük etmeleri bu konuda büyük yatırımlar oluşmasına neden olmaktadır ve yeşil bina sektöründeki rekabeti arttırmak, yeni teknolojileri yaygınlaştırmak adına önemlidir. Bu nedenle uluslar arası sertifikaların uygulamaları yaygınlaşmalı böylece konunun piyasadaki gündemi
korunmalı, hem gerekli kriterleri sağlayan hem de mimari anlamda daha nitelikli yeşil yapılar üretebilmeliyiz.
Üniversiteler ve her türlü özel veya kamusal kurumlar tarafından gerçekleştirilen bilgilendirme faaliyetleri son derece önem taşır. Sektöre yeşil bina konusunda eğitimli uzmanların yetiştirilmesi, kullanıcıların bilinçlendirilmesi sonucu bu konuya olan talep artacaktır.
Türkiye’deki kanun ve yönetmeliklerin eksiklikleri olmakla birlikte özellikle AB uyum sürecinde oluşturulmuş yasal çerçevenin detaylı ve teşvik edici olduğu söylenebilir. Bununla birlikte Türkiye’de yasal standartların uygulamasında çok büyük sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu kanunların uygulanabilirliğinin arttırılması, bina sektörünün tüm aktörlerince sahiplenmeleri ve başarılı bir denetim mekanizmasıyla gerçekleşecektir.
Tez kapsamında incelenen tüm kavramlar Türkiye için oldukça yenidir. Fakat bunu avantajımıza dönüştürmek de bizim elimizdedir. Yeşil binalar ile ilgili yapılan tüm araştırmalar ve deneyler bu konu ile ilgili geniş bir bilgi edinmemizi sağlamaktadır. Türkiye’de yapı sektöründe; kayıtsız yapılaşmalar, niteliksiz inşaatlar, deprem tehlikesi gibi bir çok sorun henüz aşılamamıştır. Bu nedenle yeşil bina kavramı geri plana atılabilmektadir. Mimarlık gündemimizin yeşil tasarım haline gelebilmesi için tüm yapılmış çevremizin iyileştirilmesi gibi ideal bir yaklaşımda bulunma lüksümüz maalesef yoktur. Türkiye iç dinamikleri gereği bir yandan prestijli yatırımlarla karbon sıfır binaların yapılabildiği, diğer yandan %60 kayıtsız yapıya sahip bir ülke olabilmektedir. Bu özel durumumuzu özümseyip yeşil bina stratejilerimizi özgün ve gerçekçi olarak belirlememiz gerekmektedir.
KAYNAKLAR
[1] IPCC, 2007. Climate Change 2007 Synthesis Report: An Assessment of the Intergovernmental Panel on Climate Change, İspanya, 12-17.Kasım. [2] Sev, A., 2009. Sürdürülebilir Mimarlık, Yem Yayın, İstanbul
[3] Global Ecolabelling Network, 2004. Introduction to Ecolabelling, 20.Nisan.2009, http//www.gen.gr.jp
[4] Terrachoice, 2009. The Seven Sins of Greenwashing, Environmental Claims in Consumer Markets Summary Report: North America. Nisan.2009, http://sinsofgreenwashing.org/findings/greenwashing-report-2009/ [5] URL < http://www.globalecolabelling.net/whatis.html> Ocak.2009
[6] Moore, M., 2008. Konutlara Yönelik LEED Girişimi Hakkında Michelle Moore ile Soru ve Cevap. Şubat.2009, http://www.arkitera.com/h32207- konutlara-yonelik-leed-girisimi-hakkinda-michelle-moore-ile-soru-ve- cevap.html
[7] Cassidy, R., ve Wright. G., 2003. A Report on the Green Building Movement, Building Design & Construction, Mart 2009, http://www.bdcnetwork.com/university/community/934/White+Papers /47492.html
[8] URL < http://www.undp.org.tr/Gozlem3.aspx?WebSayfaNo=325> Mart.2009 [9] URL <http://www.un.org/esa/sustdev/documents/agenda21/index.html>
Mart.2009
[10] Gething. B., 2009. EKOdesign Konferansı Bildirisi, Nisan.2009, İstanbul
[11] Yapı Dergisi, 2009. Yapıda Ekoloji Haberleri, Yapı Dergisi Yapıda Ekoloj Eki, sayı 329, s.12, Yem Yayın, İstanbul
[12] URL < http://www.ashrae.org/> Şubat.2009
[13] URL < http://www.cen.eu/CENORM/aboutus/strategy/index.asp/> Şubat.2009 [14] URL < http://www.iso.org/iso/home.htm> Şubat.2009
[15] Hogan, J. ve Ferguson, H., 2007. ASHRAE/USGBC/IESNA Standard 189 on High-Performance Green Buildings, Building Safety Journal, Nisan 2009, http://www.iccsafe.org/news/green/pdf/0807BSJ36.pdf
[16] Julien, A., 2009, Assesing The Assesor: Breeam vs Leed, Sustain Magazine, sayı 6, s. 33, Mart 2009, http://www.breeam.org/filelibrary/BREEAM _v_LEED_Sustain_Magazine.pdf
[17] URL < http://www.arkitera.com/g152-leed.html > Ocak.2009
[18] Erten, D., 2008. Kazanca Dönüşen Maliyet, Bölgesel Çevre Merkezi Dergisi, 2008. sayı 4, s.18-19
[19] URL < http://www.breeam.org/ > Ocak-Nisan.2009
[20] URL < http://www.usgbc.org/DisplayPage.aspx?CategoryID=19> Şubat.2009 [21] Ding, G.K.C., 2008. Sustainable construction—The role of environmental
assessment tools, Journal of Environmental Management, sayı 86, s. 451–464
[22] Larsson, N.K., Cole, R.J., 2001. Green Building Challenge: The Development of An Idea, Building Research and Information, sayı 29 (5), s. 336– 345
[23] Sev, A. ve Canbay, N., 2009. Dünya Genelinde Uygulanan Yeşil Bina Değerlendirme ve Sertifika Sistemleri, Yapı Dergisi Yapıda Ekoloji Eki, sayı 329, s.42-47, Yem Yayın, İstanbul
[24] Crawley, D., Aho, I., 1999. Building Environmental Assessment Methods: Application and Development Trends. Building Research and Information, sayı 27 (4/5), s. 300–308.
[25] URL < http://www.bre.co.uk/ > Ocak-Nisan.2009
[26] Erten, D., 2009. Türkiye İçin Yeşil Bina Sertifikası ve Çözüm Önerileri. Yapı Dergisi Yapıda Ekoloji Eki, sayı 329, s.50-55, Yem Yayın, İstanbul [27] BreGlobal, 2008. BREEAM Offices 2008 Assessor Manual, BreGlobal,
İngiltere
[28] BreGlobal, 2007. BREEAM International Rev.02, BreGlobal, İngiltere
[29] BreGlobal, 2008. BREEAM Retail 2008 Assessor Manual, BreGlobal, İngiltere
[30] BreGlobal, 2008. BREEAM Multi-Residential 2008 Assessor Manual, BreGlobal, İngiltere
[31] URL < http://www.usgbc.org/> Ocak-Nisan.2009
[32] URL < http://www.usgbc.org/DisplayPage.aspx?CMSPageID=1971> Nisan. 2009
[33] U.S. Green Building Council, 2007. Leed Core and Shell Development V.2 Reference Guide, Leed, Washington
[34] USGBC, 2006. LEED Green Building Rating System For Core & Shell
Development V.2, USGBC, Amerika
[35] USGBC, 2005. LEED for New Construction & Major Renovations V.2.2, USGBC, Amerika
[36] Curwell, S., 1996. Specifying For Greener Buildings. The Architects’ Journal, sayı. Ocak, s. 38–40.
[37] Cole, R.J., 1999. Building Environmental Assessment Methods: Clarifying Intentions. Building Research & Information, sayı 27(4/5), s.230–246. [38] Cole, R.J., 2005. Building Environmental Assessment Methods: Redefining Intentions and Roles, Building Research & Information, sayı 35(5), s.455–467.
[39] Erten, D., Henderson K. ve Kobas, B., 2009. Uluslararasi Yesil Bina Sertifikalarina Bir Bakis: Turkiye icin bir Yesil Bina Sertifikasi Olusturmak icin Yol Haritasi, Fifth International Conference on Construction in the 21st Century (CITC-V) “Collaboration and Integration in Engineering, Management and Technology” İstanbul, 22.Mayıs
[40] URL < http://www.eie.gov.tr/ > Nisan.2009
[41] URL <http://www.enerji.gov.tr/index.php?dil=tr&sf=webpages&b=mevzuat& bn=240&hn=240&id=400> Nisan.2009
[42] Başbakanlık, 2008. 2008 Enerji Verimliliği Yılı Genelgesi, Resmi Gazete Sayısı: 26966, Resmi Gazete Tarihi: 13.Ağustos.2008
[43] URL <http://www.arkitera.com/h30385-kyoto-protokolu-turkiyeyi-soz-sahibi yapacak.html> Nisan.2009 [44] URL <http://www.ortadogugazetesi.net/makale.php?yid=&makale=Karbon+Tic areti&id=1598> Nisan.2009 [45] URL <http://www.enerji.gov.tr/index.php?dil=tr&sf=webpages&b=enerjiverim liligi&bn=217&hn=&id=587> Nisan.2009 [46] URL <http://www.enerji.gov.tr/index.php?dil=tr&sf=webpages&b=enerji_cev re_ iklim&bn=218&hn=&nm=4303&id=4303> Nisan.2009
[47] URL < www.kojenerasyon.com> Nisan.2009
[48] Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 2007. 5627 No’lu Enerji Verimliliği Kanunu, Resmi Gazete Sayısı: 26510, Resmi Gazete Tarihi:
2.Mayıs.2007
[49] Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı, 2008. Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik,
Resmi Gazete Sayısı: 27035, Resmi Gazete Tarihi: 25.Ekim.2008
[50] Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı, 2005. 5346 No’lu Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun, Resmi Gazete Sayısı: 25819, Resmi Gazete Tarihi:
18.Mayıs.2005
[51] Çevre ve Orman Bakanlığı, 1983. 2872 No’lu Çevre Kanunu, Resmi Gazete Sayısı: 18132, Resmi Gazete Tarihi: 11.Ağustos.1983
[52] Çevre ve Orman Bakanlığı, 2009. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete Sayısı: 27134, Resmi Gazete Tarihi: 7.Şubat.2009
[53] Çevre ve Orman Bakanlığı, 2008. Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi, Resmi Gazete Sayısı: 26809, Resmi Gazete Tarihi: 7.Mart.2008
[54] Çevre ve Orman Bakanlığı, 2008. Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelik,
Resmi Gazete Sayısı: 27051, Resmi Gazete Tarihi: 11.Kasım.2008 [55] Çevre ve Orman Bakanlığı, 2008. Çevre Denetimi Yönetmeliği, Resmi Gazete
[56] URL <http://www.kultur.gov.tr/tr/BelgeGoster.aspx? 6E10F8892433CFF3DF 828A179298319FD3F4F8A07CDF7468> Nisan.2009
[57] Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2008. Turizm İşletmesi Belgeli Konaklama Tesislerine Çevreye Duyarlı Konaklama Tesisi Belgesi Verilmesine Dair 2008/3 no’lu Tebliğ, Resmi Gazete Sayısı: 27005, Resmi Gazete Tarihi: 22.Eylül.2008
[58] Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 2008. Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği,
Resmi Gazete Sayısı: 27019, Resmi Gazete Tarihi: 9. Ekim.2008
[59] TS 825, 1998. Binalarda Isı Yalıtım Kuralları, Türk Standartları Enstitüsü,
Ankara
[60] Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 2008. Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği, Resmi Gazete Sayısı: 27075, Resmi Gazete Tarihi: 05.Aralık.2008
[61] URL < http://www.bayindirlik.gov.tr/turkce/yonetmeliklistesi.php > Nisan. 2009
[62] URL < http:// http://www.istac.com.tr/> Nisan.2009
[63] Avcı,S., 2009. EKOdesign Konferansı Panel Konuşması, Nisan.2009, İstanbul [64] Keskin, T., 2007. Enerji Verimliliği Kanunu ve Uygulama Süreci, Mühendis ve
Makina, sayı 569, s.106-112, Mart.2009, http://www.mmo.org.tr/ resimler/ekler/b6fdc36b281b7d5_ek.pdf?dergi=99
[65] TMMOB Mimarlar Odası, 2006. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımı'na İlişkin Yasa Tasarısı Üzerine TMMOB Görüşü, Mart 2009, http://www.emo.org.tr/genel/bizden_ detay.php?kod =47022 &tipi=4&sube=14
[66] URL < http://acikarsiv.ankara.edu.tr/fulltext/2046.pdf > Nisan.2009
[67] URL < http://www.communities.gov.uk/news/corporate/705107> Mart.2009 [68]TTMD Türk Tesisat Mühendisleri Derneği, 2009. Teknolojisinde
Yenilenebilir Enerjiler ve Alternatif Sistemler Çalıştayı Sonuç Bildirisi, 6-8. Şubat.2009, Eskişehir
[69] URL < http://www.cevredostubinalardernegi.org/> Şubat-Nisan.2009 [70] URL < http://www.serg.itu.edu.tr/zoldy/index.htm> Nisan.2009 [71 ] URL < http://matpum.metu.edu.tr/> Nisan.2009
[72] Künar,A., 2009. EKOdesign Konferansı Panel Konuşması, Nisan.2009, İstanbul
[73] Akpınar, P., 2008. Türkiye’de yeşil bina girişimleri, Bölgesel Çevre Merkezi Dergisi, 2008. sayı 4, s.19
[74] Erengezgin, Ç., 2009. Diyarbakır Güneş Evinin Hedefleri ve Gerçekleşen Sonuçlar. Yapı Dergisi Yapıda Ekoloji Eki, sayı 329, s.60-65, Yem Yayın, İstanbul
[75] Erktin,A.H., 2009. Yeşil Tasarım ve Mimarlık, Yapı Dergisi Yapıda Ekoloji Eki, sayı 329, s.38-41, Yem Yayın, İstanbul
[76] URL < http://www.arkitera.com/h18228-ankara-nin-en-buyuk-projesi- redevco- nun.html> Nisan.2009
[77] Yaman, C., 2009. Siemens Gebze Tesisleri. Yapı Dergisi Yapıda Ekoloji, Eki, sayı 329, s.66-69, Yem Yayın, İstanbul
[78] Erten, D., 2009. Financial Incentives to Accelerate the Construction of Green Buildings in Turkey and Global Best Practices, Ulusal Enerji Verimliliği Forumu, İstanbul, 15-16.Ocak
[77] Yaman, C., 2009. Siemens Gebze Tesisleri. Yapı Dergisi Yapıda Ekoloji, Eki, sayı 329, s.66-69, Yem Yayın, İstanbul
[78] Erten, D., 2009. Financial Incentives to Accelerate the Construction of Green Buildings in Turkey and Global Best Practices, Ulusal Enerji Verimliliği Forumu, İstanbul, 15-16.Ocak
ÖZGEÇMİŞ
Ad Soyad: ELİF ÇELİK
Doğum Yeri ve Tarihi: Bursa 04.07.1979
Adres: Kuloğlu Mh. Turnacıbaşı Sk. 24/12 Galatasaray/ İstanbul