Bütünleşik tedarik zinciri ağına yönelik geliştirilen modellerin hangisinin daha iyi olduğuna karar vermek oldukça güçtür. Günümüze kadar önerilen modellerin performanslarının kullanılan model kısıtlarına bağlı olarak değiştiği görülmektedir. Ayrıca, bütünleşik yapıda üretim-envanter ve üretim-dağıtımı ele alan modellerin yanı sıra üretim-envanter ve dağıtımı birlikte dikkate alan model sayısı azdır. Bu nedenle, çok sayıda aşamadan meydana gelen tedarik zinciri ağında üretim – envanter ve dağıtımı birlikte ele alan modellere gereksinim vardır.
Literatürde mevcut olan modeller deterministik ve stokastik modelleme yaklaşımları üzerine odaklanılmış ve deterministik modellerde amaç fonksiyonu en iyilenmeye çalışılmıştır. Fakat stokastik modelleme ve benzetim modelinin birlikte kullanıldığı çalışma yok denecek kadar azdır. Bu nedenle melez modellere gereksinim duyulmaktadır.
Gerçekte bütünleşik tedarik zinciri ağı birçok elemandan meydana gelerek oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Literatürde geliştirilen modellerin tümü, tedarik zinciri ağının temel elemanları ele alınarak tasarlanmıştır. Bu şekilde geliştirilen modellerin ağ yapısını basitleştirdiği görülmüştür. Ayrıca, geliştirilen modellerin çoğunda kapasite kısıtının ihmal edilmesi nedeniyle bütünleşik tedarik zinciri ağ etkinliğinin ve verimliliğinin ölçümü göz ardı edilmektedir. Bu ölçüme olanak sağlayacak bir ağ
tasarım modeline ihtiyaç duyulmaktadır. Bunu başarmak için ise ağ tasarım modelinin süreç temelli olarak ele alınması ve tasarlanması uygun olacaktır.
Bugüne kadar tedarik zinciri modellemesi ile ilgili yapılan çalışmalarda sınırlı sayıda ağ elemanı üzerine yoğunlaşıldığı, bütünleşik tedarik zinciri ağının etkinliği ve verimliliğinin ihmal edildiği görülmüştür. Bu amaçla etkinliği ve verimliliği artırabilecek üretim kontrol mekanizmalarının da göz önüne alınması gerekir. Ağda meydana gelen belirsizliklerin tespiti amacıyla üretim kontrol mekanizmaları, kapasite kısıtları, sipariş büyüklüğü belirleme yöntemlerini ele alan bir bütünleşik tedarik zinciri ağ modeline gereksinim vardır.
Varolan modeller genellikle tedarik zinciri ağının genel modelleri üzerine odaklanarak gerçek imalat ortamlarına yönelik olarak bütünleşik şekilde ele alınarak tasarlanmamıştır. Literatürde bütünleşik bir tasarım gerçekleştirebilmek için tedarik zinciri ağının süreç temelli olarak düşünülmesi gerektiği önerilmektedir. Pratikte bu modelleme yaklaşımının uygulanması zor görünse de, araştırmacılar tarafından mümkün olduğu savunulmaktadır. Örneğin, bütünleşik tedarik zincir ağının imalat aşamasındaki süreçlerinin tanımlanmasıyla bu bakış açısının kolaylaşabileceği savunulmaktadır.
Geliştirilmiş olan bu modellerin uygulanabilirlikleri ve pratikliklerine göre değerlendirilmesi ve karşılaştırılması gerekir. Ayrıca, bu modellerin başarılarını ölçmek için gerçek problemleri içeren endüstri ortamlarında test edilmeleri gerekmektedir. Çünkü; modelleme yaklaşımlarında kullanılan verilerin çoğu endüstri ortamındaki veriler olmayıp rasgele üretilmiş verilerdir. Bu verilere bağlı olarak geliştirilen modellerin, gerçek ve pratik problemleri göz önüne almadıkları düşünülmektedir.
Tüm bu tespitler neticesinde, üçüncü bölümde bütünleşik tedarik zincir ağında üretim kontrol mekanizmalarının karşılaştırılmasına, ağ etkinliği ve verimliliğinin ölçülmesine olanak sağlayan bir model geliştirilmiş ve önerilmiştir.
BÖLÜM 3. TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİNDE ÜRETİM
KONTROL MEKANİZMALARI KARŞILAŞTIRMA MODELİ
Bu bölümde, tedarik zinciri yönetiminde üretim kontrolü mekanizmalarının karşılaştırılabilmesi için bir model geliştirilmiştir. Geliştirilen modelin tanımı yapılmış ve çalışması bir örnekle açıklanmıştır.
3.1. Giriş
Tedarik zinciri yönetimi, müşteri ihtiyaçlarını zamanında ve doğru miktarlarda karşılamayı amaçlar. İşletmelerin rekabet edebilmesi için etkin bir tedarik zinciri ağ yapısına ihtiyaçları vardır. Sağlam bir tedarik zinciri yönetimi kurmak için üretim, dağıtım ve envanter aşamalarının bütünleşik olarak göz önüne alınması gerekir. Ayrıca, üretim kontrol mekanizmalarının kullanılması ile bir tedarik zinciri yönetiminin daha etkin bir hale geldiği savunulmaktadır. Tedarik zincirindeki belirsizliklerin ana kaynağı; ürün talebinin stokastik olması, üretim, taşıma ve tedarik zamanlarıdır. Tedarik zinciri yönetimi sayesinde bu belirsizliklerin kaynakları tespit edilerek azaltılabilir [17, 94, 95, 96].
Tedarik zinciri yönetiminde deterministik ve stokastik yöntemler kullanılarak gerçek imalat ortamları modellenebilir. Bu amaçla geliştirilmiş çok sayıda model vardır [97, 98, 99, 100]. Bu modellerin çoğu amaç fonksiyonunu en iyileyen deterministik yöntemlere dayanmaktadır. Birçok belirsiz etmene sahip olan tedarik zinciri yönetimini deterministik yöntemlerle modellemek oldukça zordur. Bu sebeple kontrol mekanizmalarının da göz önüne alındığı daha melez sistemlere ihtiyaç vardır. Bu çalışmada düşük tedarik zamanlı ve düşük envanter seviyeli, çok periyotlu, çok aşamalı bir bütünleşik üretim-dağıtım-envanter modeli tasarlanmıştır [101, 102]. Model, eldeki envanteri en azlayan stokastik modelleme araçları kullanılarak formüle edilmiştir [103].
Tedarik zinciri modelleri çalışmaları daha çok bütünleşik envanter ve dağıtım konularında yapılmıştır [21, 25, 104]. Aynı yazarlar bütünleşik üretim-envanter-dağıtım konularında çalışmaların ise az olduğunu belirtmişlerdir.
Tedarik zinciri sisteminde süreç ve envanter istasyonu sayısı arttıkça belirsiz elemanların sayısı da artmaktadır [101, 105]. Bu belirsiz elemanları azaltmak için üretim süreci, envanter istasyonu ve taşına süreçlerinden oluşan bütünleşik bir model tasarlanmıştır.
İtme ve çekme kontrolü birlikte göz önüne alan farklı çalışmalar yapılmıştır [29, 75, 106, 107, 110]. Bu çalışmaların çoğu seri üretim sistemleri üzerine yoğunlaşmıştır. Takahashi ve Nakamura, itme ve çekme kontrol mekanizmalarının tedarik zinciri yönetiminde birlikte kullanılabileceğini göstermişlerdir. Çalışmalarında itme, çekme ve melez kontrol mekanizmalarını matematiksel olarak formüle etmişlerdir. Ayrıca
bu kontrol mekanizmalarının performans analizini yaparak birbirleriyle
karşılaştırmışlardır [101].
Gerçekleştirilen çalışmada, bütünleşik tedarik zinciri ağı modellenmiştir. Tasarlanan tedarik zinciri ağı dört kontrol mekanizmasına sahip olup, bu kontrol mekanizmaları stokastik modelleme araçları yardımıyla formüle edilmiştir. Bu sayede, üretim kontrol mekanizmaları analiz edilerek ve iki farklı performans kriterine göre karşılaştırılmıştır. Daha iyi performans sağlamak için uygun üretim kontrol mekanizmalarına parti büyüklüğü yöntemleri uyarlanmıştır. Çok aşamalı bir tedarik zinciri sisteminde üretim ve taşıma zamanları, parti büyüklüğü etkileri, kapasite kısıtları sayısal olarak incelenmiştir.