Sonuç bölümünün özellikleri:

a) Bu bölümdeki cümle veya cümleler dil ve düşünce yönünden kendinden önceki cümleye bağlıdır.

b) Düşüncelerin tümevarım (özelden genele) yöntemiyle ele alındığı paragrafta bu bölümdeki cümle ana düşünce cümlesi özelliği taşır. Tümdengelim (genelden özele) yöntemiyle kurulmuş paragraflarda, kimi kez, giriş cümlesinin başka cümlelerle yinelenmiş biçimi gibidir.

“Demek ki, bu sebeple, bu nedenle, kısaca, özetlersek, özetlemek gerekirse, sonuç

olarak, yani… vb.” başlayan cümleler sonuç cümlesi olmaya uygundur.

Her eserin olduğu gibi her paragrafın da konusu vardır. Konu, üzerinde söylenen durum, olay, düşünce ya da duygudur. Paragrafta ana düşünce ise “Yazarın bu metni yazmadaki amacı nedir?” sorusunun cevabıdır.

7.1.1. Paragrafta Anlatım Biçimleri

İyi bir paragraf analizi için öncelikle paragrafın ne tür bir anlatım tarzıyla yazıldığını bilmek oldukça önemlidir.

1. Açıklama:

 Okuyucuyu bilgilendirme amacıyla yapılan anlatımlardır.

 Örnekleme, tanımlama, sayısal verilerden yararlanma, tanık gösterme gibi yöntem ve tekniklerle desteklenir.

 Ders kitaplarında, konferanslarda, röportaj, anı ve benzeri edebiyat türlerinde kullanılır.

2. Betimleme:

 Betimlemede amaç, okuyucuya kişilerin fiziksel ve psikolojik tasvirleri ile ilgili izlenimleri aktarmak; canlı ve cansız diğer varlıkları, yerleri tanıtmaktır.

 Betimlemede yakından uzağa, uzaktan yakına, genelden özele, özelden genele gidiş biçimlerde bir anlatım sırası uygulanır.

 “ Nasıldır ?” sorusuna yanıt veren anlatımda betimleme özelliği vardır.  Betimlemede sıfatlardan, zarflardan, benzetme ve karşılaştırmalardan

yararlanılır. 3. Öyküleme:

 Amacı olayları anlatmak, okuyucuyu belli bir olayın ya da olaylar dizisinin içinde yaşatmak olan anlatımdır. Öykü, roman, tiyatro gibi türlerin iskeletini olay anlatımı oluşturur.

 İki türdür: Açıklayıcı öyküleme, bilgilendirme amaçlıdır. Tarih kitaplarında bir savaşın anlatımı yahut cinayetin anlatılması bu türe girer. Sanatsal öyküleme, duygu, düşünce ve izlenimleri olaylardan yararlanarak anlatmayı amaçlar. Edebiyat eserlerindeki öyküleme bu türe örnektir.

4. Tartışma:

 Bir karşıt düşünce öne süren varmış da ona cevap veriliyormuş gibi düzenlenen anlatımlardır.

 Yazar karşıt düşünceyi çürütmek, kendi görüşünün doğruluğunu kanıtlamak amacındadır.

 Kanıtlayıcı örnekler verme, belgelere başvurma, tanık gösterme; konuşma havasında cümleler, soru yöneltme, tartışmanın ikinci dereceden özellikleridir.

 Karşıt düşünce varmış izlenimi uyandırmadıkça bu özellikler anlatımı “tartışma” saymak için yeterli olmaz.

7.1.2. Paragrafta Düşünceyi Geliştirme Yolları

Ele aldığımız dört ana anlatım biçiminin yanında anlatımın başka bazı yöntemleri vardır. Bu yollar açıklama, tartışma, betimleme, öyküleme anlatım biçimleriyle iç içe, onların yardımcısı olarak kullanılır. Bazen birkaçına birden paragrafta yer verilebilir.

1. Tanımlama: “…nedir?” sorusuna cevap olan bir anlatım tanımlama örneğidir. 2. Örneklendirme:

 Bir genel yargının ardından, o yargıyı desteklemek, somutlaştırmak için kişi, eser, varlık isimlerinin yer alması ya da aynı amaçla bir olgudan-olaydan söz edilmesidir.

 Çoğu kez örneklere, “örneğin, sözgelimi, mesela…” gibi bağlantı sözcükleriyle geçilir.

3. Tanık gösterme:

 Öne sürülen düşünceyi güçlendirmek, benimsetmek, kanıtlamak amacıyla o konuda söz sahibi kişilerin görüşlerinden yararlanılmasıdır.

 Genellikle o kişilerin sözlerinden alıntı yapma biçiminde uygulanır. 4. Karşılaştırma:

 İki veya daha çok nesne, kavram, durum, olgu veya olayı aralarındaki benzerlikler ya da karşıtlıklar açısından birbiriyle kıyaslamaktır.

 Karşılaştırmada “-e göre, -e bakarak, -e kıyasla,-den…, daha, en, …ise” gibi sözler, araç olarak kullanılabilir.

5. İlişki kurma:

 Karşılaşılan, yaşanan bir durum veya olay ile daha önce yaşanmış ya da toplumun zaten haberdar olduğu bir başka durum arasında bağlantı kurmaktır.

 Bu bağlantı aradaki paralellik-benzerlik yönünden olduğu gibi bazen karşıtlık-farklılık açısından da olabilir.

 Düşünceyi, araştırmalara, istatistiklere dayalı sayısal verilerle destekleyerek açıklamaktır.

 Bu teknikte, tesadüfen kullanılmış bir iki sayıya değil, amaçlı olarak paragraf boyunca istatistiksel verilere yer verilir.

Artık çözümleme tekniğimizi anlatmaya başlayabiliriz.

7.2. Çözümleme Tekniği

7.2.1. Okuma Soruları

Sınavlarda verilen bir paragrafı anlamak demek verilen bütün kelimeleri kusursuz bir şekilde anlamak demek değildir. Önemli olan anlam bütünlüğünü fark etmek ve basit bir paragraf analizi yapabilmektir. Paragraf analizinin nasıl yapılacağı bu bölümde detaylı bir şekilde gösterilmiştir.

ALES-Türkçe Okuma Soruları

1. Anlam bütünlüğünü bozan cümleyi atma

2. Verilen cümlelerle anlamlı bir bütün (paragraf) oluşturma 3. Paragraf tamamlama

4. Okuma parçasıyla verilen bileşke sorular

Okuduğunu anlama soru türleri dört farklı şekilde verildiğinden her biri kendi kategorisinde örneklerle değerlendirilecektir. Kesin yargıyı buldurmaya yönelik olarak hazırlanan soru kategorileri ise her ne kadar okuma sorularıyla aynı yöntemle çözülse de içerikleri bakımından gösterdikleri farklılık sebebiyle ayrı bir bağlamda ele alınacaktır. Değerlendirmemize mantık soruları dâhil edilmemiştir. Çünkü bu tür sorular bireyin yorumlamasına yöneliktir.

7.2.1.1. Okuma Parçalarının Anlam Bütünlüğü

Okuma metinlerinde karşımıza çıkan her kelimeyi, terimi anlayabilirsiniz ancak verilen metni anlamak demek “ana fikri”, “konuyu”, “limiti”, “yorumu” ve verilen “yan anlamları” fark etmek demektir.

7.2.1.1.1.Ana Fikri Bulmak

Ana fikir, bir okuma parçasında verilen anlamın tamamını yöneten cümledir. Metinde verilen diğer tüm cümle ve fikirler ana fikri destekleyen ve orada verilmek istenen mesajı daha anlaşılır hâle getiren cümlelerdir. Bundan dolayı okuma parçalarını iki temel bölüme ayırabiliriz.

A. Ana fikir

B. Destek cümleler, sonuç cümlesi

Ana fikir cümleleri kendi içinde şu ögelere sahiptir: a) Bir konuya (parçanın kahramanı)

b) Bir fikre (sıfatlar, zarflar)

c) Bir limite10 (zaman, şahıs, belli bir yaş grubu vs.) Ana fikir cümlelerinin özellikleri: