Özellikle küreselleĢen dünya ve küreselleĢmenin toplumdaki etkileri göz önüne alındığında tatil faaliyetleri de kiĢiler için uluslararası bir boyut kazanmıĢtır. Tatil yapan kiĢilerin bulundukları bölgeler ve gitmek istedikleri bölgeler arasındaki uzaklıklar önemini yitirmiĢ, ulaĢım seçenekleri geniĢlemiĢ, daha konforlu ve ucuz bir hale gelmiĢtir. Turistik iĢletmeler de geniĢleyen pazara uyum sağlamıĢ ve pazarlama faaliyetlerini bu doğrultuda Ģekillendirmeye baĢlamıĢlardır.
UlaĢım olanaklarında meydana gelen geliĢmeler, tatil için seyahat eden kiĢilerin deneyimlerinin artmasına, klasik deniz, kum, güneĢ anlayıĢından uzaklaĢmalarına ve daha özellikli planlar yapmalarına neden olmuĢtur. KiĢilerin zevk ve tercihleri ilgi alanları dâhilinde değiĢmiĢ ve kiĢilere tatillerini bu doğrultuda planlama ihtiyacı doğurmuĢtur. Dolayısıyla farklı özelliklere sahip kitleler için gerçekleĢtirilen odaklanmıĢ bir pazarlama anlayıĢı oluĢmuĢtur. Farklı kiĢiler için, farklı zevklere ve ihtiyaçlara yönelik, değiĢik faaliyet alanları turizm endüstrisini de geliĢtirmiĢ ve sürekli bir devinim içine çekmiĢtir. Rekabet Ģartlarının ağırlaĢtığı, iĢletmelerin pazardan pay almak için sürekli kendilerini yenileyerek kiĢilere ulaĢma çabası beklentileri yükseltmiĢ ve hizmet sektörünü daha standart bir noktaya getirmiĢtir. Bu konuyu Gotham, (2005), bölgesel olarak turizm sektöründe yer alan kiĢilerin içinde bulunduğu küresel firmalar tarafından yapılan standart olma baskısı ile açıklamıĢtır.
Hizmet sektörünün önemli kalemlerinden biri olan turizm de geliĢmelerden etkilenerek kendi çeĢitleri içinde bu değiĢimleri geçirmektedir. Bu çalıĢmada yiyecek turizmi açısından bu değiĢimler incelenmiĢ ve Türkiye‟de ki turizm sektörü göz önüne alınarak yorumlanmıĢtır. Yiyecek turizminin Türkiye‟de ki turistik ürünlerinin zenginliğini oluĢturan Türk mutfak kültürü konuya sağlıklı bir bakıĢ açısıyla yaklaĢmayı kolaylaĢtırmaktadır.
Türk mutfağının, yıllarca birçok kültürün iç içe geçmesiyle oluĢan ve Ģekillenen yapısı, turistik ürün olarak her geçen gün kendini geliĢtirmekte ve Türk turizminin farklı noktalarda tanıtılmasına imkân vermektedir. Türkiye gibi zengin yemek kültürüne sahip bir ülkenin bu potansiyeli tam olarak değerlendirmek için konu ile ilgili çalıĢmalara ağırlık vermesi gerekmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığının Türkiye Turizm Stratejisi 2023, Eylem Planı bu çerçevede oluĢturulmuĢ ve uygulamaya koyulmuĢtur (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2007:22). ÇalıĢmada bilgi üreterek akademik çalıĢmalarla konunun desteklenmesi özel sektör, kamu ve de eğitim kurumları gibi tüm taraflar için önemli olduğu vurgulanmıĢtır.
ÇalıĢma içerisinde detaylı bir Ģekilde üzerinde durulduğu üzere sahip olunan yiyecek turizmi ürünlerinin tanıtımlarının etkili bir Ģekilde yapılması, destinasyonun farklılaĢtırılarak benzerlerinden ayrılmasını sağlar. Aynı zamanda yemek kültürü her destinasyonun sadece kendi ürünü olup, destinasyonun farklılaĢtırılmasında baĢka destinasyonlara karĢı avantaj sağlar. Dolayısıyla destinasyon ile özdeĢleĢmiĢ bir ürüne sahip olmak destinasyona gerçekleĢtirilecek tekrarlı ziyaretlere de imkân verir. Yemek kursu aktivitesine katılan kiĢiler üzerinde yapılan araĢtırmada, kiĢilerin tatil davranıĢlarında da yemek ile bağlantılı aktivitelere sebepleri farklı olsa bile katıldıkları tespit edilmiĢtir. Türkiye 1980‟li yıllardan beri konu ile ilgili çalıĢmalar yürütse de, Türk mutfağı ulusal baĢarıların ötesine geçememektedir. Uluslararası alanda etkinliğini arttırmak için mutfak kültürünün sahip olduğu değerler, standart ürünlere dönüĢtürülmeli ve tanıtımları yapılmalıdır. Sadece Türkiye içinde değil, yurt dıĢında da yemek kültürünü tanıtan faaliyetler desteklenmelidir. Yemek kursu aktivitesine katılım nedenleri ve sonrasındaki tatil davranıĢlarının kapsamlı bir Ģekilde incelenmiĢ olması, iĢletmeler için, konuyla ilgi devlet kurumları için ve ilgili literatür için önemli katkı ve kaynak sağlayacaktır.
ÇalıĢmada yemek kursu katılımcıların yüksek eğitim seviyesine sahip olduğu ve yemekle ilgili aktiviteler için bütçelerinden para ayırdıkları tespit edilmiĢtir. Yüksek eğitim seviyesinin kiĢilere kazandırdığı vizyon Türkiye‟de bulunan tatil destinasyonlarının farklılaĢtırılması için bir fırsata çevrilebilir. Özellikle Türkiye‟de turizm gelirleri ve turist sayılarındaki artıĢ karĢılaĢtırıldığında, 2002-2010 döneminde ziyaretçi sayısında %116,7‟lik bir artıĢ gerçekleĢirken, turizm gelirlerinde %76,5‟lık bir
artıĢ gerçekleĢmiĢtir (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2011:9-10). Turist sayısının gelire göre daha çok artması, gelen kiĢilerin daha az para harcamaya baĢladıklarını göstermektedir. Yemek turizmi ürünleri gibi özellikli ürünleri daha iyi tanıtmak, Türkiye‟ye gelen nitelikli ve daha çok para harcamaya eğilimli turist sayısını da arttıracaktır. Yiyecek turisti olarak ayrılan grubun, daha yüksek eğitim ve gelir seviyesine sahip olduğu, daha çok kültürle ve destinasyonda kazanılan deneyimlerle ilgilenen bir özellikte olduğu bulunmuĢtur (TAMS, 2001:7). Bu veriler göz önüne alındığında tatilleri boyunca maliyet odaklı düĢünen turistlerden ziyade, maliyet seçiciliği olmayan, kazanılan deneyim ve kültürle ilgilenen turistler, turistik ürünlerin ve bu ürünlerin sunulmasında sarf edilen kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlayacaktır.
ÇalıĢmada yaĢadıkları bölgede yiyecek aktivitelerine katılan kiĢilerin, tatile gittiklerindeki sergiledikleri davranıĢlarda da yiyecek içecek ürünleri ile ilgilendikleri bulunmuĢtur. Destinasyondaki yöresel yiyecek ürünlerinin belirlenerek, turistik bir ürün olarak ön plana çıkarılması, yiyecek konusuyla ilgili turistler için çekici olacaktır.
ÇalıĢmada katılım amaçların değiĢik beklentilere göre Ģekillenen yemek kursu katılımcılarının, tatildeki davranıĢlarında anlamlı farklılıklar bulunmuĢtur. ArkadaĢları ile birlikte zaman geçirmek için katılan kiĢilerin tatillerinde de sosyalleĢmeye yönelik yiyecek içecek aktivitelerini tercih ettikleri, mesleki geliĢim için katılanların, yöresel ürünlerin üretim süreçleri ile ilgilendikleri, ilgi alanları benzer baĢka kiĢilerle tanıĢmak için katılan kiĢilerin tatillerinde de ilgi alanı aynı olan kiĢilerin bir arada gerçekleĢtirdiği aktivitelerle ilgilendikleri belirlenmiĢtir. Bu sonuçlar ıĢığında farklı amaçları olan turist grupları için, farklılaĢtırılmıĢ tatil planları oluĢturulması gerekliliği çıkarılmaktadır. Yiyecek turizmi ürünlerinin, farklı istekler göz önüne alınarak yapılandırılması, tatil deneyimleri içinde yiyecek ile aktivitelere yer veren turistlerin memnuniyetlerini de arttıracaktır.
AraĢtırma kapsamında yemek kursu katılımcılarının tatildeki yiyecek ile ilgili aktivitelerdeki davranıĢlarının da kendi aralarında iliĢkili olduğu bulunmuĢtur. Buna göre; yöresel mutfakların çekiciliğinin, diğer aktivitelere göre, yemek kursu katılımcıları arasında yemek kursuna katılım amacı ne olursa olsun, tatildeki yiyecekle
ilgili davranıĢlar arasında olduğu bulunmuĢtur. Bu kiĢilerin tatillerini planlarken yemek ile ilgili aktiviteleri göz önüne aldıkları ve tatildeki planlamalarını buna göre yaptıkları belirlenmiĢtir. Bu bilgi sayesinde, hedefe ulaĢacak ve sonrasında destinasyona ziyaretle sonuçlanacak kampanyalar yapmak mümkün olacaktır. Çünkü turizm pazarlamasının turistik ürünlerin bulunduğu yerde değil mevcut potansiyel turistlerin bulunduğu yerlerde yapılması gereklidir. Turistlerin destinasyonu seçme sebepleri arasında olan yiyecek turizmi ürünlerinin, potansiyel turistleri nasıl ikna edeceği ile ilgili bilgi bu noktada çok anlamlıdır.
Bulguları ve bulgulara dayalı olarak geliĢtirilen ve sonuçları yukarıda sunulan bu çalıĢmada “yemek kursu katılımcılarının tatil davranıĢları ile yiyecek turizmi ürünleri arasındaki iliĢki” konusu kapsamında, Ankara ilinde gerçekleĢtirilen yemek kursularının katılımcıları üzerinde bir uygulamaya yer verilmiĢtir. ÇalıĢma, konuyla ilgili, Ģu ana kadar yapılan çalıĢmalarla birlikte alana katkı sağlama çerçevesinde yürütülmüĢtür. Bu kapsamda, konuyla ilgili olarak araĢtırma yapacak olan araĢtırmacıların gelecekteki araĢtırmalarında dikkate almalarında yarar görülen araĢtırma önerilerini ise Ģu Ģekilde sıralamak mümkündür:
Türkiye‟de diğer illerde yapılan yemek kurslarının ve yemek kursu katılımcılarının bölgesel farklılıklar gösterip göstermeyecekleri baĢka bir çalıĢmaya konu olabilir. Aynı zamanda Türk mutfak kültürünün zenginliği göz önüne alındığında Türkiye‟de yaĢadıkları bölgede baĢka yiyecek içecek aktivitelerine katılan kiĢilere ulaĢılıp, aktiviteler arasındaki iliĢkilerin ve etkileĢimlerin belirlenmesi için diğer bölgelerde ve diğer aktiviteler için de bu tür çalıĢmalara ihtiyaç vardır.
Kamu kuruluĢları tarafından yürütülen konuyla ilgili çalıĢmaların, etkinliğinin ve sonrasında baĢarısının değerlendirilmesi, yapılabilecek aktivitelerin planlanması için, aynı süreçleri daha önce yaĢamıĢ ve istenilen çıktıları elde ederek tamamlamıĢ diğer ülke örnekleri incelenip, Türkiye ile kıyaslanmalıdır. Sahip olunan yiyecek turizmi ürünlerinin kapasitelerinin belirlenmesi ve uluslararası düzeyde tanınırlıklarının arttırılması için planlanan çalıĢmalar katkı sağlayacaktır.
Konuyla ilgili literatürdeki araĢtırma sonuçlarından; turizm ve yiyecek konusunun pazarlama ve kültür boyutuyla ilgili çalıĢmalarının, muhasebe, yönetim ve üretim boyutuyla ilgili çalıĢmalar kadar fazla olmadığını izlemek mümkündür. Bu kapsamda, araĢtırmacıların konuyla ilgili araĢtırmalarında pazarlama ve kültür boyutlarına yer vermeleri, söz konusu konunun daha iyi anlaĢılmasına fayda sağlayacaktır.
Turizm sektöründe, yiyecek turizmi ürünlerinin eksikliklerini belirlemek ve ürünlerin daha etkin tanıtımında rol oynayacak organizasyonlar için yiyecek içecek bölümü çalıĢanlarının bilgisinden faydalanmak katkı sağlayacaktır. Dolayısıyla konuyla ilgili çalıĢanların bakıĢ açısı ve deneyimlerini yansıtan bir çalıĢma, ürünlerin zayıf yönlerinin ve sahip oldukları fırsatların anlaĢılması açısından önemlidir.
Türkiye‟nin sahip olduğu yiyecek turizmi ürünleri ve yabancı turistlerin beklentileri arasında yapılacak bir çalıĢmada, yiyecek turizmi ürünlerinin daha objektif bir Ģekilde değerlendirilerek, uluslararası standartlarda geliĢtirilmeleri için fırsat yaratacaktır. Ya da yemek kültürü ve yiyecek turizmi ürünleri ile yakından ilgilenen yabancı araĢtırmacılarla birlikte konuyla ilgili çalıĢmalar yapılması Türk yemek kültürünün farklı boyutlarını ortaya koymada faydalı olacaktır.
Türkiye‟de gerçekleĢtirilen çok sayıdaki yiyecek etkinlikleri (festivaller, organizasyonlar, yarıĢmalar) bölgesel olmaktan ileri gidememekte ve uluslararası katılımcı sayılarını istenilen seviyelere çıkaramamaktadır. Dünyada gerçekleĢtirilen ve tüm bölgelerden turist çeken etkinlikler belirlenmeli, organizasyonları yapan tarafların yurt içi ve yurt dıĢı aktiviteleri incelenmelidir. Bu sayede mevcut eksiklikler ortaya konacak, sahip olunan ve daha baĢarılı yürütüldüğü belirlenen aktiviteler rol model olarak kullanılabilecektir. Bu da uzun vadede yiyecek turizmi ürünlerinin geliĢmesi ve uluslararası kimlik kazanmaları açısından katkı sağlayacaktır.
KAYNAKÇA:
AB KARIM, S. (2006). Culinary Tourism as a Destination Attraction: En Emmpiricalexamination of Destination‟s Food Image and Information Sources, New York University.
ADEMA P. (2006). Festive Foodscape: Iconizing Food and Shaping of Identity and Place University of Texas.
AKAT Ö. (1997). Turizm ĠĢletmeciliği, Ekin Kitabevi, Bursa.
AKAT Ö. (2008). Pazarlama Ağırlıklı Turizm ĠĢletmeciliği, Ekin Yayın Dağıtım, Bursa.
AKDU U. (2009). Turizm Planlamasında Alternatif Bir YaklaĢım Katılımcı Turizm Planlaması; Fethiye‟de Alan AraĢtırması, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
AKMAN M. (1998). Yabancı Turistlerin Türk Mutfağından Beklentileri, Yararlanma Durumları ve Türk Mutfağının Turizme Katkısı Üzerine Bir AraĢtırma, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
ALTINEL H. (2009). Gastronomide Menü Yönetimi, Ġstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
ANGELO R. M. ve Vladimir (1991). A. N. Hospitality Today, An Introduction, Educational Institute of the American Hotel & Motel Association.
ARLI M. (1982). Türk Mutfağına Genel Bir BakıĢ, Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Mifad Yayınları, Ankara.
ARMESTO F. (2002). Near a Thousand Tables: A History of Food, Free Press, New York.
BAYAZIT H. A. (2008). Turizm Pazarlamasında Tüketici Satın Alma Süreci ve KarĢılaĢılan Sorunlar, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt:16, (No:1), s:31-48.
BAYSAL A. (1993a). Türk Yemek Kültüründe DeğiĢmeler, Beslenme ve Sağlık Yönünden DeğiĢmeler, Türk Mutfak Kültürü Üzerine AraĢtırmalar, Türk Halk Kültürünü AraĢtırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Ankara.
BAYSAL, A. (1993b). Beslenme kültürümüz, Ankara: Kültür Bakanlıgı Yayınları:1230.
BĠLGEHAN Z. (2011) Hürriyet Gazetesi, Hürriyet Cuma, 15 Nisan 2011.
BĠR A.A. (1999). Sosyal Bilimlerde AraĢtırma Yöntemleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları, EskiĢehir.
BOKER E. (1994). Job Satisfaction Among Faculty Members at Selected Hotel, Restaurant and Tourism Management Colleges and Universities, the George Washington University.
BONIFACE P. (2003). Tasting Tourism: Travelling For Food and Drink, Ashgate Publishing Limited.
BOYNE S., HALL D. and WILLIAMS F. (2003). Policy, Support and Promotion for Food-Related Tourism Initiatives: A Marketing Approach to Regional Development, Journal of Travel & Tourism Marketing, The Hawort Hospitality Press, vol:14, no3/4, s:131-154.
BURKANT A. J. Ve MEDLIK S. (1981). Tourism: Past, Present and Future, Heinemann, Londan.
CANADIAN TOURĠSM COMMISSION. (2001). National Tourism & Cuisine Forum “Recipes for Success, Halifax.
CANADIAN TOURĠSM COMMISSION. (2003). How-to guide: Develop a culinary tourism product.
Chaine Des Rotisseurs, CDR Sofra Kuralları, (1991).
http://www.chaine-turkey.org/content.asp?cid=83&id=231&l=2.
CHHABRA D., SILLS E. and CUBBAGE F. W. (2003). The Significance of Festivals to Rural Economies: Estimating The Economic Impacts Of Scottish Higland Games in North Carolina, Journal Of Travel Research, s:410-421.
CHRZAN J. (2006) Why study culinary tourism, answers for a healthy life, Research Notes, Vol:48, No:1.
CĠĞERĠM N. (2001). Batı ve Türk Mutfağı‟nın GeliĢimi, EtkileĢimi ve Yiyecek-Ġçecek Hizmetlerinde Türk Mutfağının Yerine Bir BakıĢ, s:48-63, Türk Mutfak Kültürü Üzerine AraĢtırmalar, Takav Matbaa, Ankara.
COHEN E. and AVIELI N. (2004). Food in Tourism Attraction and Impediment, Annals of Tourism Research, Vol 31, No:4.
COLTMAN M. M. (1989). Tourism Marketing, Van Nostrand Reinhold, New York.
COOK R. A., YALE L. J. and MARQUA J. J. (1999). Tourism: The Business of Travel, Prentice Hall, s:127.
COOKING ALATURKA. (2010). Akbiyik Caddesi 72a, Sultanahmet, Ġstanbul, http://www.cookingalaturka.com/.
COOKING HOLIDAYS. 19 ġubat 2011 tarihinde siteden alınmıĢtır. http://www.cookingholidays.co.uk/.
COOPER C., FLETCHER J., FYALL A., GILBERT D. and WANHILL S. (2005). Tourism, Principles and Practice, 3th Edition, Pearson Education.
CRAVE SYDNEY FOOD FESTIVAL, www.cravesydneyfoodfestival.com.au.
CROMPTON J. L. and MCKAY S. L. (1997). Motives of Visitors Attending Festival Events, Annals of Tourism Research Vol:24, No:2, s:425-439.
ÇALIġKAN V. (2008). Geleneksel Periyodik Ticaret Mekânları Olarak Panayırlar: Çanakkale Örneği, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, Cilt 10 Sayı 2, s:217-245.
ÇETĠNKAYA O. (1996). Yiyecek Ġçecek Endüstrisinde Menü Planlama ve Yiyecek Ġçeceğin GeliĢtirilmesi (Varan Konaklama Söğütözü Tesisleri‟nde Örnek Bir Uygulama), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
ÇIMAT A. ve BAHAR O. (2003). Turizm Sektörünün Türkiye Ekonomisi Ġçindeki Yeri ve Önemi Üzerine Bir Değerlendirme, Akdeniz Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Dergisi (6), s:1-18.
DEMĠRBAġ N., OKTAY D. ve TOSUN D. (2008). AB Sürecindeki Türkiye‟de Gıda Güvenliği Açısından Geleneksel Gıdaların Üretim ve Pazarlaması, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 10(3/4) s:47-55.
DENĠZER D. (2005). Konaklama ĠĢletmelerinde Yiyecek ve Ġçecek Yönetimi, Detay Yayıncılık, Ankara.
DOĞAN H. (2006). Kültürel Pazarlarda Örtülü Bilginin Algılanması ve Beypazarı Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c.11, s2, s:85-102.
DOUGLAS, N and DERRET, R. (2001). Special Interest Tourism, Australian Wiley.
DU RAND G. E., HEATH E. and ALBERTS N. (2006). The Role Of Local Food in Destination Marketing: a South African Situational Analysis, Journal of Travel and Tourism Marketing 14:3, 97-112.
DÜNYA TURĠZM ÖRGÜTÜ. www.world-tourism.org.
ERDOĞAN H. (1996). Uluslararası Turizm, Uludağ Üniversitesi Basım Evi.
ERDOĞAN Ġ. (2003). Pozitivist Metodoloji, Bilimsel AraĢtırma Tasarımı, Ġstatistiksel Yöntemler, Analiz ve Yorum, Pozitif Matbaacılık, Ankara.
EROL M. (2003). Turizm Pazarlaması, Ekin Kitap Evi.
GALE F. (2007). Direct Farm Marketing as a Rural Development Tool, Rural Development Perspectives, vol. 12, no. 2.
GISSLWN W. (2007). Professional Cooking, Sixth Edition, John Wiley & Sons, Inc.
GOTHAM K.F. (2005). Tourism from Above and Below: Globalization, Localization and New Orleans‟s Mardi Gras, International Journal of Urban and Regional Research, June 29.2, s:309-26.
GÜLER, S. (2007). Türk Mutfağının DeğiĢim Nedenleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme, S:19-28, 1. Ulusal Gastronomi Sempozyumu ve Sanatsal Etkinlikler.
GÜRMAN Ü. (1993). Mutfak ve Yemek Temel Bilgileri, s:2, Alfa Yayınları, Ankara.
HACIOĞLU N. (2000). Turizm Pazarlaması, VipaĢ Yayın Evi, Bursa.
HALICI, N. (1982). Anadolu mutfağı. Türk Mutfağı Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 105 111, A.Ü. Basımevi, Ankara.
HALL M. C. and MITCHELL R. (2001). Wine and Food Tourism, N. Douglas Editörlüğünde, Special Interest tourism: Context and Cases, s:307-329, Brisbane, Australia: John Wiley And Sons.
HALL M. C. and MITCHELL R. (2003). Gastronomic Tourism, Comparing Food and Wine Tourism Experiences, World Tourism Around the World, Elsevier.
HAMLACIBAġI F. Ü. (2008). Yiyecek Turizmi ve Yiyecek Turizmi Açısından Bozcaada‟nın Kaynakları, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
HARRINGTON R. J. and OTTENBACHER M. C. (2010). Culinary Tourism-A Case Study of the Gastronomic Capital, Journal Of Culinary Science & Technology, 8:14-32.
HASEGAWA H. (2010). Analyzing Tourist Satisfaction: a Multivariate Ordered Probit Approach, Tourism Managemment, 31(1), 86-97.
HEDE A. M. (2008). Food and Wine Festivals: Stakeholders, Long-Term Outcomes and Strategies for Success, Food and Wine Festivals and Events Around the World, Elsevier.
HJALAGER A. M. and CORIGLIANO M. A. (2000). Food for Tourists – Determinants of an Image, International Journal of Tourism Research, 2,s:281-293.
HOLLOWAY J.C. (1994). The Business of Tourism, Pitman Publishing, National Training Board, ABTA.
HU M.M. (2009). Developing a Core Competency Model of Innovative Culinary Development, International Journal of Hospitality Management, (Baskıda).
HUSSEIN A. T. ve SAÇ, F. (2008). Genel Turizm GeliĢimi-Geleceği, Siyasal Kitapevi, Ankara.
ĠSLAMOĞLU A.H. (2003). Bilimsel AraĢtırma Yöntemleri, Beta Basım Yayın Dağıtım, Ġstanbul.
JACINTHE, B. (1998). Local Development and Heritage: Traditional Food and Cuisine as Tourist Attractions in Rural Areas, European Society for Rural Sociology Sociologia Ruralis Vol:38, No:1, Blackwell Publishers.
JOSIAM B. M., MATTSON M. and SULLIVAN P. (2003). The Historaunt: Heritage Tourism at Mickey‟s Dining Car, Tourism Managemenet 25(2004) s:453-461.
KEKEN G. V. and FRANK G. (2006). Close Encounters: The Role of Culinary Tourism and Festivals in Positioning a Region, Elsevier.
KERIMBEKOVA A. (2010). Turistik Ürün ÇeĢitlendirme Politikası ve Kazakistan Burabay Turizm Bölgesi ile Ġlgili Bir Uygulama, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
KIRIM A. (2007) Hürriyet Gazetesi, Hürriyet Pazar, 18 Mart 2007, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=6147272&yazarid=123.
KIZILIRMAK Ġ. (2006). Türkiye‟de Düzenlenen Yerel Etkinliklerin Turistik Çekicilik Olarak Kullanılmasına Yönelik Bir Ġnceleme, Sosyal Bilimler dergisi, s:181-196, Sayı:15.
KOÇAK N. (1997). Yiyecek Ġçecek ĠĢletmelerinde Toplam Kalite Yönetimi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ġzmir.
KOÇAK N. (2006). Yiyecek Ġçecek Hizmetleri Yönetimi, 3. Baskı, Detay Yayıncılık, Ankara.
KOÇBEK A. D. (2005). Yiyecek Ġçecek Sektöründe Hizmet Kalitesi ve MüĢteri Memnuniyeti: Etnik Restoranlara Yönelik Bir AraĢtırma, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
KOTLER, P. (1983). Principles of Marketing (2nd ed.) Englewood Cliffs: Prentice- Hall.
KOZAK N. (2008). Turizm Pazarlaması, Detay Yayıncılık, Ankara.
KOZAK N., KOZAK M. A. ve KOZAK M. (2008). Genel Turizm, 7. Basım, Detay Yayıncılık, Ankara.
KUġ M. (2011). Turizm Yatırımları, 06.04.2011 tarihinde http://www.turizmdesonnokta.com/sayfa2.aspx?id=16 adresinden alınmıĢtır.
KÜÇÜKASLAN N. (2007). Özel Ġlgi Turizmi, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Ankara.
KÜLTÜR VE TURĠZM BAKANLIĞI. (2007). Türkiye Turizm Stratejisi 2023, Eylem Planı 2007-2013, Ankara.
KÜLTÜR VE TURĠZM BAKANLIĞI, Tanıtma Genel Müdürlüğü. (2008). Dünya ve Türkiye Turizmi, http://www.tanitma.gov.tr/ adresinden 11.04.2011 tarihinde alınmıĢtır.
KÜLTÜR VE TURĠZM BAKANLIĞI, Tanıtma Genel Müdürlüğü (2011). Festivaller, Fuarlar ve Yerel Etkinlikler 2011, http://www.tanitma.gov.tr/ adresinden 15.03.2011 tarihinde alınmıĢtır.
KÜLTÜR VE TURĠZM BAKANLIĞI, (2011). 2002-2010 Türkiye‟de Kültür ve Turizm Verileri, http://www.kultur.gov.tr/TR/diger/kulturturizmverileri.html adresinden 05.04.2011 tarihinde alınmıĢtır.
LABENSKY S. R. and HAUSE A. M. (1995). On Cooking: a Textbook of Culinary Fundamentals, Englewood Cliffs.
LIN YI C. (2006). Food Images in Destination Marketing, Purdue University, Doctor of Philisophy, Hindistan.
LAZER W. ve LAYTON R. A. (1999). Marketing of Hospitality Services, Educational Institute American Hotel & Lodging Association.
LUNDBERG D. E. (1990). The Tourist Business, Van Nostrand Reinhold, New York.
MACLAURIN T., BLOSE J. and MACK R. (2007). Marketing Segmentation of Culinary Tourists, 7th Global Conference on Business & Economics.
MADANOĞLU M. (2005). Underlying Risk Dimensions in the Restaurant Industry: a Strategic Finance Approach, Dissertation Submitted to the Faculty of the Virginia Polytechnic Institute and State University, Doctor of Philisophy.
MAVĠġ F. (2003). Endüstriyel Yiyecek Üretimi, Detay Yayıncılık, Ankara.
MCDONNELL, I., ALLEN, J. and O‟TOOLE, W. (1998). Festival and Special Event Management, Brisbane: John Wiley & Sons Australia Ltd.
MCINTOSH R. W. and GOELDNER C. (1990). Tourism Principles, Practices, Philosophies, John Wiley & Sons, inc, New York.
MICHELIN GUIDE. (2010). http://www.michelinguide.com/us/guide.html
MIDDLETON V. T.C. (1994). Marketing in Travel and Tourism, Butterworth Heinemann, Oxford.
MILL R. C. (1990). Tourism the International Business, Prentice Hall Career & Technology.
MITCHELL R. and HALL M. (2003). Consuming Tourists: Food Tourism Consumer Behaviour, Food Tourism Around the World, Elsevier.