SONUÇ VE ÖNERİLER - Okul yönetiminde duygusal zeka ve dönüşümsel liderliğe ilişkin öğretmen alg

Bu bölümde, araştırmanın sonuçları ve bu sonuçlara dayalı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen öneriler bulunmaktadır.

Sonuç

Dönüşümsel liderlik özellikleri sergilemede karşılaşılacak olumsuz tavır ve durumlarda okul lehine karar alma ve uygulamada duygusal zeka kullanımının önemli olduğu belirlenmiştir. Bu araştırma sonucuna göre ilköğretim okulu müdürlerinin öğretmen algılarına dayalı olarak dönüşümsel liderlik özellikleri göstermeleriyle duygusal zeka arasındaki ilişkiye pozitif yönde ve belli bir oranda sahip oldukları sonucu çıkarılabilir.

Yapılan araştırma sonucunda öğretmenlerin algılarına dayalı olarak okul müdürlerinin dönüşümsel liderlik davranışları ile duygusal zeka boyutlarından kişisel becerilerini kullanma düzeyleri arasında pozitif yönde, anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin, duygularının, güçlü ve zayıf yönlerinin farkında olabilen, değerleri olan, kişisel becerilerini yeterli düzeyde kullanan bireyler oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuca dayalı olarak duygusal zeka boyutlarına sahip liderlerin etkin ve üstün performans gösterdikleri belirlenmiştir( Goleman, 2002). Kişisel becerileri gelişmiş bireyler kendilerinin ve çevrelerindeki insanların duygularını farkında olabilen, sergiledikleri davranışlarla kendisinin ve çalışanlarının performanslarını etkileyebilen bireyler oldukları söylenebilir. Böylece liderlerin kişisel becerilerini geliştirmeleri ve kullanmaları gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.

Öğretmenlerin algılarına dayalı olarak okul müdürlerinin dönüşümsel liderlik davranışları ile duygusal zeka boyutlarından kişilerarası becerilerini kullanma düzeyleri arasında pozitif yönde, anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Kişilerarası becerilere sahip bir okul müdürünün empati kurabilen, başkalarının duygularını

anlayabilen, çevrenin gereksinimlerini fark edip bu doğrultuda hareket edebilen, örgütsel bilince sahip ve en iyi hizmeti sağlamaya çalıştıkları bulgular sonucunda görülmektedir. Bu sonuca dayalı olarak okul müdürlerinin öğretmenleri ile empati kurarak, onların önce duygu ve düşüncelerini sonra eylemlerini dikkate aldıkları belirlenmiştir(Erçetin,1998). Liderlerin gösterdikleri davranışlar, insanlar arası iletişim kurma ve moral değerlerin önemi kişilerarası boyut ile örtüşmektedir. Böylece liderlerin kişilerarası becerilerini geliştirmeleri ve kullanmaları gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.

Öğretmenlerin algılarına dayalı olarak okul müdürlerinin dönüşümsel liderlik davranışları ile duygusal zeka boyutlarından uyum becerilerini kullanma düzeyleri arasında pozitif yönde, anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Elde edilen bulgulara göre esneklik, uyumluluk, rahatsız edici duygularını kontrol edebilme gibi özelliklerini okul yöneticilerinin etkin kullanmadıkları sonucuna ulaşılmış, bu da Goleman’ın 2002’ de belirttiği gibi duygusal zekaya sahip olan liderlerin etkin olması ve üstün performans göstermesi sonucuyla paralellik göstermemiştir. Okul müdürlerinin değişiklik ve yeniliklere uyum konusundaki becerilere yeterli düzeyde sahip olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Öğretmenlerin algılarına dayalı olarak okul müdürlerinin dönüşümsel liderlik davranışları ile duygusal zeka boyutlarından stres yönetimi becerilerini kullanma düzeyleri arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Stres yönetimi becerilerine sahip okul müdürleri yol gösterici, ikna kabiliyeti yüksek, çalışanların yeteneklerini pekiştirebilen, geribildirimde bulunabilen, anlaşmazlıklara uzlaşmacı olarak yaklaşabileni işbirlikçi liderlik özelliklerine sahip olmalıdır. Ama okul müdürlerin bu özelliklere yeterli düzeyde sahip olmadıkları sonucuna ulaşılmaktadır. Masey’in 1998’deki çalışmasında liderlerin seçiminde ve eğitiminde duygusal zeka başarı getiren bir faktör olarak alınmıştır. Liderlikte uyum sağlama ve işbirlikçi olma boyutu duygusal zekanın stres yönetimi boyutuyla ilişki içinde olmasına rağmen okul müdürlerinin bu becerilere düşük oranda sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Öğretmenlerin algılarına dayalı olarak okul müdürlerinin dönüşümsel liderlik davranışları ile duygusal zeka boyutlarından genel ruh hali becerilerini kullanma düzeyleri arasında pozitif yönde, anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Genel ruh hali iyi seviyede olan okul müdürleri belirsizlikler karşısında rahat, başarma gücü yüksek, iyimser, olayları iyi yönleriyle ele alabilme özelliklerine yüksek oranda sahip liderlerdir. Okul müdürlerinin öğretmenlerin motivasyonunu sağlayacak, onlara model olacak becerilere yeterli düzeyde sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Yapılan araştırma sonucunda öğretmenlerin algılarına dayalı olarak okul müdürlerinin duygusal zeka becerilerini kullanma düzeyleri ile dönüşümsel liderlik yetkilendirme boyutu arasında pozitif yönde, anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Boyutlar ayrı ayrı ele alındığında duygusal zekanın kişisel, kişiler arası ve genel ruh hali boyutlarının yetkilendirme boyutuyla yüksek oranlarda ilişki içinde olduğunu söylenebilir. Yetkilendirme boyutuna sahip bir müdürün öğretmenleri kararlara katılması, ona giderek artan dozda özgürlük vermesi, yeni fikirler üretmesinde cesaretlendirmesi ve desteklemesi beklenmektedir. Bunu yapabilmesi içinde öncelikle kendisinin sonrada çalıştığı öğretmenlerin duygu, düşünce ve beklentilerini farkında olması, bunların gerçekleştirilmesi için öğretmenlerin bire bir kararların alınmasında söz sahibi olması böylece de olumlu bir atmosfer oluşturması gerekir. Bu durum okullarımızda müdürlerimizin öğretmen algılarına göre bunu başardığı sonucunu ortaya çıkarmaktadır.

Öğretmenlerin algılarına dayalı olarak okul müdürlerinin duygusal zeka becerilerini kullanma düzeyleri ile dönüşümsel liderlik edilgen yönetim boyutu arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Okul müdürleri okulda mutlaka problemlerle karşılaşırlar. Bu durum karşısında ilgisiz, vurdumduymaz tavırlar içinde bulunmaları, her şeyi öğretmenlerin kontrolüne bırakmaları öğretmenlerin görmek istedikleri bir durum değildir. Okul müdürlerinin duygusal zeka becerilerini kullanma düzeyleri ile dönüşümsel liderlik edilgen yönetim boyutu arasındaki düşük ilişki müdürlerin dönüşümsel liderlik özelliklerine sahip olarak öğretmenler tarafından algılandıkları sonucunu ortaya çıkarmaktadır.

Öğretmenlerin algılarına dayalı olarak okul müdürlerinin duygusal zeka becerilerini kullanma düzeyleri ile dönüşümsel liderlik ödüllendirme boyutu arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Dönüşümsel lider özelliklerini davranışlarında sergileyen bir okul müdürü, öğretmenlerine yol gösterirken duygusal yaklaşım tarzı ile öğretmenlerin her birinin yaptığı işin ve gösterdiği çabanın okulun başarısında önemli bir etkiye sahip olduğunu ve öğretmenlerin okul için değerli olduklarını hissettirecek şekilde davranır. Bu da maddi herhangi bir ödül beklemeyen öğretmenler için en değerli ödüldür. Böylece öğretmenler kendileri okulun başarısında etkin oldukları için güven duyulan bir birey olarak kendileriyle gurur duyarlar, çalışma ortamlarını tatmin edici bulurlar ve daha verimli çalışırlar denilebilir. Bu boyutun öğretmenler tarafından yüksek algılanması okul müdürlerinin dönüşümsel liderliğin bu boyutuna ilişkin davranışlara yüksek oranda sahip oldukları sonucuna ulaşılmaktadır.

Öğretmenlerin algılarına dayalı olarak okul müdürlerinin duygusal zeka becerilerini kullanma düzeyleri ile dönüşümsel liderlik etkin yönetim boyutu arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Etkin yönetim boyutunda okul müdürü her konuda kendi söz sahibi olmak, bütün kararları kendisi alarak öğretmeninde de desteğiyle çalışmalarını gerçekleştirmek ister. Öğretmenleri yakından kontrol eder. Böyle bir yaklaşım öğretmenlerin yetkilendirilmesine engel olacağı gibi onların işlerini benimsemelerini, sahiplenmelerini de etkileyecektir. Günümüzde öğretmenler esnek yapıda bir okul ortamında çalışmayı tercih etmektedirler. Dolayısıyla öğretmenler okul müdürlerinin kendilerini yakından denetlemelerini değil uzaktan yönetim biçimini tercih etmektedirler. Buradan hareketle dönüşümsel liderlik etkin yönetim boyutunun düşük oranda çıkması öğretmenlerin dönüşümsel liderlik özelliklerine sahip yöneticilerle çalışmak istedikleri sonucunu doğrulamaktadır.

Araştırma sonuçlarına göre; okul yönetiminde liderlik özellikleri ve duygusal zeka arasındaki ilişkiye yönelik algılar kişisel değişkenlere göre farklılık göstermektedir. Elde edilen araştırma bulgularına göre ilköğretim okul müdürlerinin duygusal zekaya ilişkin öğretmen algıları cinsiyete, öğretmenlerin branş yada sınıf öğretmeni olmasına ve yönetici ile çalışma süresine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Ancak öğretmenlerin yaşına, en son mezun oldukları okula ve

öğretmenlik mesleğinde geçen süreye göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Günümüzde genç öğretmenlerin duygularının daha çok farkında oldukları, yöneticilerini bu konuda yeterli algıladıkları ve duygusal zekayla ilgili ilgi ve bilgi seviyesinin yükselmeye başladığı sonucuna ulaşılmaktadır. Eğitim düzeyi açısından ele aldığımızda 4 yıllık fakülte mezunu öğretmenler diğerlerine göre yöneticilerinin duygusal zeka becerilerine sahip olma düzeylerini yetersiz görmektedirler. Bu da 4 yıllık fakülte mezunu öğretmenlerin duygularının daha çok farkında olan, duygularını davranışlarında gösterebilen yöneticiler görmek istediklerini göstermektedir.

Araştırma sonuçlarına göre, ilköğretim okul müdürlerinin dönüşümsel liderliğe ilişkin öğretmen algıları cinsiyete, öğretmenlerin branş yada sınıf öğretmeni olmasına göre anlamlı bir farklılık göstermemekteyken öğretmenlerin yaşına, en son mezun oldukları okula, öğretmenlik mesleğinde geçen süreye ve şu anki yöneticileriyle çalışma süresine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Bu sonuçtan yola çıkarak öğretmenlerin yaşları ilerledikçe liderlerinin, yöneticilerinin vizyonunu anlamaları, onların yaptıkları hakkında gerçekçi bilgilere sahip olma düzeyleri genç öğretmenlere göre artmaktadır denilebilir. Ayrıca öğretmenlerin yaşları ve hizmet süreleri arttıkça yöneticilerinin dönüşümsel liderliğe sahip olma düzeyleri daha kolay algılanmaktadırlar. Diğer taraftan da okul yöneticilerinin genç öğretmenlerin beklentilerine uygun dönüşümsel liderlik davranışları sergileyemedikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Sonuç olarak öğretmenlerin yönetici ile çalışma süreleri arttıkça yöneticiyi tanıma ve yöneticinin dönüşümsel liderlik boyutlarına sahip olma düzeylerinin algılanması kolaylaşmaktadır. Sürekli öğretmen ve yönetici sirkülasyonu olan okullarda verimli çalışmaların gerçekleşmesi ve sağlıklı bir yönetici öğretmen ilişkisi sergilenmesi de güçleşmektedir denilebilir.

Araştırmacılara Yönelik Öneriler

Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre aşağıda belirtilen öneriler sunulabilir;

1- İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümsel liderlik özellikleri ile duygusal zeka arasındaki ilişki üzerine yapılan bu araştırma öğretmen algılarına dayalı olarak ele alınmıştır. Bu araştırma okul müdürlerinin görüşlerine dayalı olarak da yapılıp öğretmen ve yönetici algıları karşılaştırılabilir.

2- Bu araştırma öğretmen algılarına dayalı olarak okul müdürlerinin duygusal zeka ile farklı liderlik özellikleri karşılaştırılmak suretiyle uygulanabilir. Böylece farklı liderlik özellikleri ile duygusal zeka arasındaki ilişki saptanarak hangi liderliğin duygusal zeka tarafından daha çok etkilendiği öğrenilebilir.

3- Okul müdürlerinin mesleki ve sosyal gelişimini sağlayacak duygusal zeka, liderlik, yöneticilik, sosyal yeterlik konularında programlar düzenlenebilir.

Uygulayıcılara Yönelik Öneriler

Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre aşağıda belirtilen öneriler sunulabilir;

1- Öğretmenlerin sınıflarının lideri olduğundan yola çıkarak duygusal zeka kullanımının öğrenci gelişimi üzerindeki etkisi incelenebilir.

2- Okul müdürlerinin duygusal zeka becerilerini, özellikle de stres yönetimi ve yeniliklere, değişikliklere uyum konularında kendilerini geliştirmelerini sağlayacak hizmet içi eğitim almaları sağlanabilir.

3- Okul müdürlerinin dönüşümsel liderlik davranışlarına sahip olma ve sergileme konusunda özellikle de dönüşümsel liderliğin etkin yönetim boyutunda bilgi edinmelerini sağlayacak hizmet içi eğitim almaları sağlanabilir.

Ek-1

Öğretmen Algılarına Göre Duygusal Zeka “Kişisel” Boyutu Verileri Kesinlikle