Tokat İli Merkez İlçede arıcılık faaliyeti yapan üreticilerin arıcılık faaliyetlerinin mevcut durumunun belirlenmesi, çevreye ve insan sağlığına olan duyarlılıklarının artırılması, organik arı ürünleri yetiştirmede engelleyici ve zorlayıcı yönlerin ortaya konulması ve çözüm yollarının belirlenmesi, üreticinin bal üretimi yanında diğer arı ürünleri üretimi için yönlendirilmesi ve organik arı ürünleri üretimi için bir bakış açısı geliştirilmesi amacıyla ankete dayalı olarak yapılan bu çalışmada elde edilen sonuçlar, değerlendirmeler ve geliştirilen öneriler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
Araştırma kapsamında arıcılık faaliyeti yapan üreticilerin % 95,45’i erkek olup, yaşları 24-76 arasında değişiklik göstermektedir. İşletmecilerin yaş ortalaması 51,51 yıl civarındadır.
Görüşülen üreticilerin eğitim düzeyi oldukça yüksektir. İşletmecilerin % 46,55’i lisans veya lisansüstü eğitimli olup sadece % 2,73’ü okur-yazar değildir. Arıcılık yapan üreticilerin, eğitim durumunun yüksek olması ve işletmeciler arasında asıl mesleği çiftçilik olan arıcıların az bulunması bu faaliyet dalını çiftçilik dışında meslek grubundaki insanların da tercih ettiğini göstermektedir. Arıcılık yapan üreticilerin % 76,36’sının gelir kaynağı ücret veya maaştır. Gelir ortalaması ise 3117,35 ¨’dir. İşletmecilerin büyük çoğunluğunu memur ve emekliler oluşturmaktadır.
Üreticilerin % 29,09’u 6-20 da büyüklüğünde araziye sahiptir. Sahip olunan tüm arazilerin ortalaması 61,26 da’dır. Üreticilerin % 36’sının faaliyet alanı bitkisel üretimdir.
Arıcılık yapan üreticilerin % 64,64’ü bu faaliyet için kendi arazisini kullanmaktadır.
Araştırma bölgesinde arıcılık yapan üreticilerin % 46,36’sı arıcılığı aileden gelen alışkanlıktan ötürü yapmaktadır. Üreticilerin % 34,55’i ise merak ve hobi nedeni ile bu faaliyetle meşgul olmaktadır. İşletmecilerin büyük çoğunluğu arıcılığı aileden görme, geçmişten gelen bir alışkanlık olarak değerlendirmektedir.
Üreticilerin % 30,91’i, 11-20 yıldır bu faaliyeti sürdürmekte olup, tüm işletmeler ortalama 16,95 yıldır arıcılık yapmaktadır.
89
Bu faaliyetle meşgul olan üreticilerin % 66,36’sı arıcılığı ek gelir kaynağı olarak gerçekleştirmektedir.
Araştırmada görüşülen üreticilerin % 74,55’i fenni kovanlarda koloni satın alarak arıcılık faaliyetine başlamış olup, yaklaşık % 50’si kovanlarını şahıstan almış ya da yaptırmıştır.
Üreticiler ortalama 51,49 adet kovana sahip olup, bu kovanların % 99,79’u fenni kovandır. Sahip olunan fenni kovanların % 98,18’i ise ahşaptır. Kovanlarını ortalama 13,62 yıl kullanmaktadır.
Üreticilerin % 66,37’si kovanlarını boyamakta olup % 33,64’ü ise organik arı ürünleri üretimi için uygun olan davranışı sergilemekte ve kovanlarını boyamamakta, koruyucu olarak çeşitli bitki yağları kullanmaktadır.
Araştırma kapsamındaki üreticilerin % 92,73’ü ana arıyı düzenli olarak yenilemekte, bu üreticilerin % 46,36’sı 2 yılda bir ana arıyı yenilemektedir. İşletmecilerin yarıdan fazlası (% 55,45) ana arıyı kendisi yetiştirmektedir.
Arı yetiştiricilerinin % 64,55’i arılarının cinsinin Kafkas türü olduğunu ifade etmiş, çok az yetiştirici (% 0,91) arılarının türünü bilmediklerini söylemişlerdir. Araştırma bölgesinde görüşülen üreticilerin % 97,55’i, arıcılık faaliyetlerinde aile işgücünü kullanmaktadır.
Üreticilerin arıcılık faaliyeti sonunda elde ettikleri balın % 82,89’unun satıldığı belirlenmiştir. Bu da balın ticari amaçla üretildiğini göstermektedir. Arıcılık faaliyeti sonucunda elde edilen gelirin büyük bir kısmını bal geliri oluşturmakta, toplam bal gelirinin % 64’ü süzme baldan sağlanmaktadır.
Arıcılık faaliyeti sonucunda elde edilen bal verimi kovan başına ortalama 18,79 kg bulunmuştur.
Arıcılık faaliyeti sonucunda elde edilen balmumu verimi koloni başına 0,61 kg olarak belirlenmiştir.
Arı Yetiştiricilerinin kovan başına ortalama 102,36 ¨ masraf yaptıkları belirlenmiştir. Arıcılık yapan üreticiler bu faaliyet için en büyük masraf unsuru olarak besleme masrafı olduğunu belirtmişlerdir. Arıcılık faaliyetindeki tüm masraf unsurları içerisindeki besleme masrafı oranı % 25,11’dir. Bunu % 22,11 ile petek masrafı takip etmektedir.
90
Üreticilerin büyük bir kısmı (% 80,91), bu faaliyeti gerçekleştirirken teşvik ya da kredilerden yararlanmamıştır.
Arıcılık faaliyeti yapan üreticilerden % 75,45’i bu faaliyeti daha etkin bir şekilde gerçekleştirme amacıyla arıcılık kursuna katılmışlardır.
Arı Yetiştiricilerinin % 61,82’si Tokat Arıcılar Birliğine üyedir.
Araştırma kapsamında görüşülen üreticilerin büyük çoğunluğu (% 51,82) organik arıcılık konusunda bilgili olup, çevre ve insan sağlığı açısından gerekli olduğunu ifade etmişlerdir.
Arıcılık faaliyeti yapan üreticilerden % 63,44’ü geleneksel yöntemle bu faaliyeti sürdürdüklerini ifade etmişlerdir. Ancak üreticilerin yaklaşık % 30’u organik üretim sistemine geçmeyi düşündüklerini belirtmişlerdir.
Üreticilerin sadece % 1,82’si organik üretim sistemine geçmiş ve organik üretim sertifikası bulundurmaktadır. Geriye kalan işletmeciler (% 98,18) ise geleneksel yöntemle üretime devam etmektedir.
Geleneksel yöntemle üretim yapan üreticilerin % 56,48’i organik üretimle ilgili zorlayıcı ve engelleyici etkenlerin azalması, çözüm yolu bulunması halinde organik üretim yapmak isteyeceklerini ifade etmişlerdir.
Organik üretim sistemine geçmek isteyen üreticilerin bazıları bu sisteme geçememelerine ilişkin bazı nedenler belirtmişlerdir. Organik arı ürünleri üretimine geçmeme sebebi olarak üreticilerin % 35,45’i ürün fiyatının artacağını ve buna bağlı olarak pazarlama olanaklarının sınırlı olacağını gerekçe göstermiştir. Üreticilerin % 33,64’ü çevre kirliliğinin organik üretim yapmaya engel teşkil ettiğini belirtmişlerdir. Üreticilerin % 30,91’i ise verimin düşeceği kaygısını temel sebep olarak göstermektedir.
Üreticilerin % 62,70’i organik ürün fiyatının ortalama % 59,20 daha pahalı olması gerektiğini belirtmişlerdir.
Arı yetiştiricilerinin % 47,27’si organik üretime geçişin kolaylaşabilmesi için, organik üretim için korunmuş alan tahsis edilmesi gerektiğini, % 46,36’sı ise organik ürün denetimlerinin artırılması gerektiğini ifade etmişlerdir.
Araştırma bölgesindeki üreticilerin % 60’ı bölgede zirai mücadele yapıldığını ifade etmiş, fakat üreticilerin % 62,73’ü bu mücadelenin çiçekleme döneminde olmadığını belirtmişlerdir.
91
Üreticilerin % 58’i en çok karşılaşılan arı hastalığı olarak yavru çürüklüğünü, % 99 ise en çok karşılaşılan arı zararlısı olarak varroayı göstermişlerdir.
Üreticilerin yarıdan fazlası (% 51,82) arı hastalık ve zararlılarıyla mücadele için kimyasal içerikli ilaçlar, % 14,55’i ise organik kökenli ilaçlar kullanmaktadır.
Hastalık ve zararlılarla karşılaşmamak amacıyla üreticilerin çoğu gerekli kurallara uymaktadır. Ancak kuralların tümünü üreticilerin yalnızca % 5,45’i uygulamaktadır.
Üreticiler elde edilen arı ürünlerinin hasadı, ambalajlanması ve depolanması esnasında uyulması gereken kuralları çoğunlukla uygulamakla birlikte sadece % 19,09’u tüm kuralları uygulamaktadır.
Arı yetiştiricilerinin sadece % 1,82’si arıyı beslemede organik bal ya da organik şeker şurubu kullanmakta, % 10,91’i üretilen baldan, % 4,54’ü ise üretilen bal ve organik şeker şurubunu birlikte kullanmaktadır.
Üreticilerin % 60’ı, elde ettikleri balı serin ve karanlık bir yerde muhafaza etmekte, ürünün kalite değerinin düşmemesine dikkat etmektedir. Üreticilerin % 30’u ise ballarını bekletmeden satmaktadır.
Araştırma kapsamındaki üreticilerin % 42’si elde ettikleri balın kalite değerini öğrenmek için gerekli analizleri yaptırmışlardır. Analizi yapılan balların biyokimyasal analizleri ortalaması istenen değerlere uygundur.
Üreticilerin büyük çoğunluğu arıcılık faaliyetlerini sürdürürken, çeşitli konularda bilgiye ihtiyaç duyduklarını ifade etmişlerdir. Üreticilerin % 6,36’sı arıcılık ile ilgili dergi, % 51,82’si kitap okumakta, % 66,36’sı ise televizyonda arıcılık ile ilgili yayınları takip etmektedir.
Araştırma kapsamındaki arı yetiştiricilerinin % 76,36’sı elde ettikleri ürünleri doğrudan tüketiciye pazarlamaktadır. Üreticilerin % 2,73’ü ise, sadece aile tüketimi için bu faaliyeti gerçekleştirmektedir.
Tokat ilinde sağlıklı ve kaliteli arı ürünleri üretiminin artırılması, çevre ve insan sağlığının ve doğal dengenin korunması amacıyla, gerek araştırma bölgesinde yapılan gözlemler, gerekse araştırma neticesinde elde edilen bulgular ışığında getirilebilecek öneriler aşağıdaki gibi özetlenebilir.
92
Tokat İli gerek florası gerekse iklimi açısından organik arıcılık için uygun alanlara sahiptir. Arıcılık faaliyeti yapan işletmeler organik arıcılık yapmaları hususunda teşvik edilmeli ve desteklenmelidir.
Bölge üreticilerinin arı hastalık ve zararlıları için fazla miktarda kimyasal içerikli ilaçlar kullanmaları sonucu elde edilen üründe antibiyotik kalıntıları oluşmaktadır. Antibiyotiklerin hastalık önleyici hiçbir etkisi yoktur. Ancak arıcılar çoğu kez sağlıklı kolonilere dahi ilaç kullanmaktan çekinmemektedir. Üreticilerin arı hastalık ve zararlılarına karşı kullandıkları sentetik kimyasallar uzun vadede arı sağlığına, kısa vadede ise kovanda üretilen balın kalitesine etki etmektedir. Bu açıdan üreticinin arı hastalık ve zararlıları için kimyasal ilaç kullanımı konusunda bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır.
Üreticiler arı hastalık ve zararlıları ile mücadelede etme durumunda kaldıklarında ise kimyasal içerikli ilaçlar yerine organik kökenli ilaçlar (okzalik asit, formik asit v.b.) kullanmaları sağlanmalı, bu konuda yeterli bilgi düzeyine ulaştırılmalıdır.
Bölgedeki üreticilerin arı hastalıkları ile kimyasal mücadeleden önce hastalık ve zararlıları önlemek için gerekli bakım, temizlik ve hijyen kurallarını öğrenmeleri gerekmektedir.
Arıcılıkta temel hijyenik uygulamalar, dezenfeksiyon yöntemleri, dezenfektan olarak kullanılabilecek kimyasallar, kullanım miktarları ve uygulamaları konusunda arıcıların aydınlatılması, arı hastalıklarıyla mücadeleyi kolaylaştıracaktır.
Arı hastalık ve zararlıları konusunda devlet adına yetkili resmi bilimsel laboratuvarların kurulması ya da mevcut laboratuvarların bu konuda güçlendirilmesi, konu ile ilgili uzman sayısının artırılması, arıcıların kovan bakım-yönetimi, arı hastalık ve zararlılarıyla mücadele konularında eğitilmesi gerekmektedir.
Zirai mücadele ilaçlarının kullanımında, çevre kirliliğini önleme ve arıya zararsız ilaçların geliştirilmesine yönelik araştırılmalar yapılmalıdır. Arı kolonilerini zirai mücadele ilaçlarından koruyabilmek için, üreticilerin bitkisel üretimde kullandıkları pestisitlerin daha az ve bilinçli kullanımı sağlanmalı, arıcılar ve zirai mücadele görevlileri arasında etkili bir işbirliği kurulmalıdır.
93
Arı yetiştiricilerinin arıları doğal olmayan şekerler ile beslemeleri, hem arıların sağlığı açısından hem de üretilen balın kalite değeri açısından sakıncalı bir durum ortaya çıkarmaktadır. Bu açıdan, arıcıların bu konuda eğitilmeleri ve beslemenin çok gerekli olduğu durumlarda arıcıların bu ürünlere kolayca ulaşabilmeleri sağlanmalıdır. Bunun için organik şeker üretimi yapan tesislerin teşvik edilmesi gerekmektedir.
Damızlık ana arı işletmeleri kurulmalı ve bu işletmeler desteklenmelidir. Damızlık konusunda araştırma çalışmaları geliştirilmelidir.
Arıcıların organik arı ürünleri üretimi için, kovanların bakımı konusunda da bilinçlendirilmeleri gerekmektedir. Bu açıdan üreticilere kovanlarını boyamadan farklı bitki yağları, propolis v.b. kullanarak bakımını yapmaları gerektiği anlatılmalıdır
Arı yetiştiriciliğinde eğitim konusu ciddi düzeyde ele alınarak yerel ve ulusal basında eğitimler verilmelidir. Bakanlık düzeyinde arıcılığı bilen teknik elemanlar yetiştirilmeli ve illerde modern eğitim metotlarıyla teknik arıcılık eğitimleri yapılmalıdır.
Üreticilerin arı yetiştiriciliği konusunda bilgi ve becerisinin artırılması için Gıda Tarım ve Hayvancılık İl /İlçe Müdürlüklerinin yayım hizmetleri ve tarımsal kalkınma projeleri yoğunlaştırılmalı, üreticinin üretim dönemi dışında katılabilecekleri kurs merkezleri açılmalıdır.
Arıcılık işletmeleri tarafından üretilen balın ve diğer arı ürünlerinin kalitesi kontrol edilerek sahte ve ilaçlı bala karşı tüketici korunmalıdır. Bu açıdan özellikle Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca arı ürünleri denetimi artırılmalı daha sağlıklı ürün üretimi sağlanmalıdır.
Arı ürünleri üreticilerinin toplumsal sağlık açısından kaliteli, sağlıklı bal üretimine teşvik edilmesi, üretimin her aşamasında ve üretim sonrası hasat, ambalajlama, depolama esnasında bütün hijyenik kurallara dikkat etmesi sağlanmalıdır.
Arı ürünlerinin ve özellikle balın daha kolay, hijyenik bir şekilde paketlenmesi ve tüketiciye sunulması amacıyla bal ve diğer arı ürünleri paketleme ve süzme bal için şişeleme, paketleme tesislerinin kurulması konusunda üreticiler teşvik edilmelidir.
94
Kurulan Türkiye Arıcılar Birliği için uygun bir denetleme mekanizması oluşturulmalı ve arıcıların sorunlarını çözecek şekilde teşkilatlandırılmalıdır. Arıcıların bölgede kurulmuş olan birliğe katılmaları sağlanmalıdır. Arıcıların sağlık belgesi, kereste ve kredi taleplerinde
Arıcılar Birliğine üye olma şartı aranmalıdır.
Bölgede mevcut olan, Tokat Arıcılar Birliğinin kaliteli ürün üretme konusunda üreticileri teşvik etmesi de organik arı ürünleri üretimini özendirecektir. Bu konuda Arıcılar Birliğinin üretilen balı alırken kalite kriterleri konusunda daha hassas davranması gerekmektedir. Tokat Arıcılar Birliği özellikle organik arı ürünleri üretimi konusunda kurslar düzenlemelidir.
Tokat Arıcılar Birliğinin tüketiciyi organik arı ürünleri tüketimine teşvik edecek programlar düzenlemesiyle tüketici de bu konuda bilinçlenecektir. Tüketicinin organik arı ürünleri talebindeki artış ise üreticiyi daha kaliteli, sağlıklı, organik ürün üretmeye yönlendirecektir. Ayrıca tüketici için organik bala ödenen fiyat farkının cazip hale getirilmesi de, organik arı ürünleri için pazar olanaklarını artıracaktır.
95 KAYNAKÇA
Akyol, E., 2005. Organik Arıcılık. Orta Anadolu Bölgesinde Arıcılığın Sorunları ve Çözüm önerileri Paneli. 10 Mayıs 2005, Konya.
Anonymous, 1993.Codex, Alimentarius Standard for Honey. Ref. Nr. CL. 14-SH. FAO and WHO, Rome.
Anonymous, 1998. EC.European Community.
Anonymous, 2000. IFOAM. International Federation of Organic Agriculture Movements.
Anonim, 2010a. 2009 Yılı Sonu Nüfusumuz. www.niksarhuseyingazi.com -(Erişim tarihi:21.10.2013)
Anonim, 2010b. Tokat İlinde Tarımsal Faaliyetler, Tokat’a Yatırım.Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı, www.oka.org.tr-(Erişim tarihi : 21.10.2013)
Anonim, 2012. Organik Arıcılık. Arıcılık Araştırma istasyonu Müdürlüğü, AAİM, 2012.
Anonim, 2013 a. Organik Arı Yetiştiriciliği. Arıcılık ve Arı Yetiştiriciliği Hakkında, http://keyifteyiz.biz /kyf_hayvansaluretim-(Erişim tarihi :06.09.2013)
Anonim, 2013 b. Coğrafya Dünyası, Tokat İlçeleri, www.cografya.gen.tr (Erişim tarihi: 21.10.2013)
Anonim, 2013 c. İlimiz Tokat. T.C. Tokat Valiliği, www.tokatozelidaresi.gov.tr (Erişim tarihi : 21.10.2013)
Anonim, 2013 d. Tokat. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Kültür Portalı, www.kurumsal kulturturizm.gov.tr-(Erişim tarihi: 21.10.2013)
Anonim, 2013 e. Arıcılık, Ordu Ticaret Borsası, Eylül, 2013, Ordu.
Bal, M., 2011. Organik Arıcılık Nedir, Nasıl Yapılır? T.C. Tunceli Valiliği Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, http://www.tuncelitarim.gov.tr (Erişim tarihi : 20.06.2013)
Burucu, V., 2008. Arıcılığın Ülke ve Tokat Ekonomisine Katkısı. http:// www.ziraatciler.com (Erişim tarihi : 21.10.2013)
Derebaşı, E., Yaşar, N. Gübey, V.S., Çarkçıoğlu, S., Yılmaz, Ö. ve Demir. T., 2010.Karadeniz Bölgesinde Üretilen Petekli Balların Yapısı ve Balmumundaki Kalıntı Düzeylerinin Belirlenmesi. Arıcılık Araştırma İstasyonu Müdürlüğü, http://www.aridostlari.com.-(Erişim tarihi : 06.09.2013)
Doğaroğlu, M., 2007 . Çiçekten Sofraya Balın Öyküsü Editör: Pirim, N., Yapı Kredi Yayınları-2593, 1.Baskı, İstanbul.
Ekici, M., Kırgız, Y., 2012. Arıcılıkta Kullanılan Mum ve Temel Petekte Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Editör: Bozyer, Ü., Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi, 01-04 Kasım 2012, Muğla, 443:45-49.
Emsen, B. Ve Genç, F., 2005. 0rganik Bal Üretimi, Erzurum.
Ergün, N., 2005. Arıcılık. Genişletilmiş 2. Baskı, Bilal Ofset Matbaacılık, Denizli, Ağustos 2007.
FAO, 2012, Ticaret Raporu, 2011.
Genç, F., 1993.Arıcılığın Temel Esasları. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi. Zootekni Bölümü, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:149, Erzurum.
Gökçe, M., Konak, F., 2003. Arıcılıkta Organik Üretim. Eğitim Sunumları, Ordu Arıcılık Araştırma Enstitüsü, Ordu.
96
Güden, C. ve Miran, B., 2008. İzmir Torbalı ilçesinde, Yeni Çevresel Paradigma Ölçeğiyle Çiftçilerin Çevre Tutumunun Belirlenmesi: İzmir İli Torbalı İlçesi Örneği. Ekoloji Dergisi, 69:41-50.
Gül, A., Şahinler. N., Akyol, E., Şahin. A., 2005 .Organik Arı Yetiştiriciliği. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 10 (1-2):63-70, Hatay.
Güneş, M.E., 2012. Arı Yetiştiriciliğinde Hijyenik Uygulamalar. Editör: Bozyer Ü., Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi, 01-04 Kasım 2012, Muğla, 443: 51-55
Kaftanoğlu, O., 2003. Ekolojik ve Organik Arı Ürünleri Üretimi. 2. Marmara Arıcılık Kongresi Bildiri Kitabı, Yalova., s. 209.
Karaturhan, B. ve Boyacı M., 2005. Ekolojik Tarımda Tarımsal Yayımın İşlevi Üzerine Bir Araştırma: Çekirdeksiz Kuru üzüm Örneği. Can Ofset, ISBN: 975-98104-1- 7, Bornova, İzmir.
Kayral, G., 2005.Yeni Teknik Arıcılık Yöntemleri. 9. Baskı, İstanbul, 2005.
Köseoğlu, M., Yücel B., Saner, G. ve Doğaroğlu, M., 2008.Türkiye Arıcılığının Güncel Durum Analizi. Hasat Hayvancılık Dergisi, Sayı:281.
Lampeitl, F., 2007. Arıcılık. Editör: Savaş., T., Çeviren: Kuş, M.L., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Bilge Kültür Sanat Yayınevi, 1. Basım, Temmuz 2007.
Leblanc, B W., Eggleston, g., Sammataro, D., Cornett, C., Dufault, R., Deeby, T., 2009. Formation of Hydroxymethylfurfural in domestic high-fructose cornsyrup and its toxicity to the honey bee (Apis mellifera), of Agricultural and food Chemistry, 57:7369-7376.
Marangoz, M., Yeşildağ, B. ve Arıkan Saltık, I., 2012. Arı Ürünlerinin Pazarlanmasında Ortak Marka Oluşturma Stratejisi. Editör: Bozyer Ü., Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi, 01-04 Kasım 2012, Muğla, 443: 225-237.
Mutlu, S.,2007. Gıda Güvenirliği Açısından Tüketici Davranışları (Adana Kentsel Kesimde Kırmızı Et Tüketimi Örneği). (Doktora Tezi), Çukurova Üniversitesi,Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Adana. Öztürk, C., 2012. Türkiye’de Ana Arı Yetiştiriciliği Sorunları ve Alınması Gereken
Önlemler. Editör: Bozyer Ü., Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi, 01-04 Kasım 2012, Muğla, 443:67-72.
Parlakay, O., 2005. Tokat İli Merkez İlçede Ekonomik Analizi ve İşletmecilik Sorunları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, Tokat, 22(1), 21-30.
Saner, G., Yücel, B., Yercan, M., Karaturhan, B., Engindeniz, S., Çukur, F. ve Köseoğlu, M., 2011 .Organik ve Konvansiyonel Bal Üretiminin Teknik ve Ekonomik Yönden Geliştirilmesi ve Alternatif Pazar Olanaklarının Saptanması Üzerine Bir Araştırma: İzmir İli Kemalpaşa İlçesi Örneği. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, Yayın No:195, Ankara.
Silici, S., Özkök, D., 2011. Bal Arısı Biyolojisi ve Yetiştiriciliği. Editör : Silici, S., 2. Baskı, Efil Yayınevi.
Sorkun, K. 2004. Ekolojik Arı Ürünleri, Ülkemiz Arıcılığı ve Sorunları. Ankara Arı Yetiştiricileri Birliği Ülkemiz Arıcılığı ve Sorunları Paneli, Ankara.
Sorkun, K. 2008 .Türkiye’nin Nektarlı Bitkileri, Polenleri ve Balları. Palme Yayıncılık. 2008.
97
TUİK, 2012. Tarım İstatistikleri Özeti, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ekim, 2012, Ankara.
TUİK, 2012. Seçilmiş Göstergelerle Tokat, www.tuik.gov.tr (10.09.2013)
Türkoğlu, A., 2001.Tokat Yöresi Arıcılığının Yapısal Analizi ve Sorunları. (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı,, Tokat.
Uygur, Ş.Ö., 2005. Organik Arıcılık. Uludağ Arıcılık Dergisi, Ağustos 2005-5, S103- 106.
Yaşar, N., Güler, A., Yeşiltaş, H.B., Bulut, G. ve Gökçe, M., 2000. Karadeniz Bölgesi Arıcılığının Genel Yapısının Belirlenmesi. 2012, Arıcılık Araştırma İstasyonu Müdürlüğü. http://www.aridostlari.com.-(Erişim tarihi : 06.09.2013)
Yeniar, H., ve Akyol, A., 2012. Nişasta Bazlı Şeker ile Beslemenin Arı Sağlığı Üzerine Etkileri. Editör: Bozyer Ü., Uluslararası Muğla Arıcılık ve Çam Balı Kongresi, 01-04 Kasım 2012, Muğla. 443:159-165.
98
ÖZGEÇMİŞ Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı : Filiz ÇİVİ YALÇIN Doğum Tarihi ve Yer : 02.07.1972-Tokat
Medeni Hali : Evli
Yabancı Dili : İngilizce
Eğitim
Derece Eğitim Birimi Mezuniyet Tarihi
Lisans Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Tarım Ekonomisi 1996
Lise Gaziosmanpaşa Lisesi 1989
İş Deneyimi
Yıl Yer Görev
2002-2014 Tokat Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Mühendis
1997-2002 Mili Eğitim Bakanlığı Sınıf