Kent bilgi sistemi uygulamaları, planlama disiplini açısından ele alındığında önemli bir araç olarak ortaya çıkmaktadır. Sistemin sahip olduğu sorgulama ve analiz olanakları planlama adına birçok veriye hızlı bir şekilde ulaşmayı sağlamaktadır. Bu durum planlama çalışmalarının daha hızlı, güvenilir doğrulukta ve zevkli bir şekilde meydana getirilmesini sağlamaktadır.
Bu çalışma ile hedeflenen; planlama evresinden birisi olan araştırma evresine yönelik olarak KBS’nin sahip olduğu sorgulama teknikleri ile planlamaya etki edecek kararların temelini oluşturmayı sağlamaktır. Bu durumu bir örnek ile açıklamak gerekirse;
Şekil 5.1. de görüldüğü üzere Sille Koruma İmar Planı kararlarından “M5+M8” kararı görülmektedir. Bu kararların açıklaması plan notuna göre şu şekildedir;
“M5: BİNALARI ONARARAK ESKİ HALİNE GETİRMEK
Bu müdahale türünde, sonradan eklerin kaldırılması yanı sıra bakımsızlık nedeniyle tahrip olma durumuna gelen yapıları özgün biçimlerine getirmek esastır. Yapıların onarılarak fonksiyon kazandırılması amaçlanmaktadır.
M8: BİNALARIN KAYBOLMUŞ PARÇALARININ YENİLENEREK YERİNE KONMASI
Genel bütünlüğü sağlam olan; ancak değiştirilmiş veya yıkılmış bazı bölümlerinin, orijinalinden hareketle yenilenilerek yerine konması işlemidir.”
“M5+M8” ifadesi her iki koşulu aynı anda sağlayan yapı olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca planlama kararına göre “M5+M8” ifadesi içerisinde ticari aktiviteleri de barındırması gerekiyor. Bu duruma uygun olarak örnek alan çalışmasında aşağıdaki sorgu yöntemi ile bu sonucu ifade eden yapıya ulaşılmaktadır;
Sille yerleşiminde ana ulaşım arterlerinden bir tanesi Hükümet Caddesi olmaktadır. Bu cadde üzerinde gerçekleştirilecek ıslah çalışmaları ile ticari fonksiyona sahip kararların verilmesi yörenin sahip olduğu tarihi potansiyelin değerlendirilmesinde ve turizm amaçlı mekanların oluşumunda etkin olacaktır. “M5+M8” kararı ise hazırlanan KBS çalışmasından elde edilmektedir. Bu karar için olması gerekli sorgulama başlığı şu şekilde olmalıdır; “Hükümet caddesinde yer alan yapı malzemesi derzli taş olan (yöresel mimariye uygun yapı malzemesidir), kat adedi 2 olan (yöresel mimaride 1-2 ve 3 katlı yapılar ön plana çıkmaktadır), yapı dış cephesi sıvasız olan yapı yaşı aralığı “51-100” arasında ve kullanımı konut olan yapıların seçimi”. Bu sorgulama türü çoklu kriter içerdiğinden ötürü sorgulama neticesi çoğunlukla bir veya birkaç tane netice vermektedir;
Şekil 5.2. Belirlenen Kriterlere Uygun Sorgulama Sonucu
Belirlenen kriterlere uygun olarak sorgulama sonucuna bir yapıda ulaşılmıştır. Bu yapı için “M5+M8” hükmü uygulanabilmekte bu şekilde plan kararları üretilmektedir.
Örnekten de anlaşılacağı üzere, çoklu kritere sahip sorgulama türlerinde KBS’nin planlama disiplinine sağladığı katkı görülmektedir. Bu durum değişik materyaller ile de güçlendirilebilmektedir; video çekimlerinin sisteme dahil edilmesi, değişik zaman periyotlarında çekilmiş yapı yıpranmasını gösteren fotoğrafların sisteme dahil edilmesi, plan kararlarına uygun 3 boyutlu çalışmaların gerçekleştirilerek sisteme entegre edilmesi gibi.
Bilgi teknolojilerinin gelişimi ile birlikte bilgiye erişim ve daha sağlıklı analiz yapma gücü artmıştır. Bilgiye her yerden, standart ve doğru bir şekilde erişim mümkün olabilmektedir. Bilgi sistemi adına; örnek alan çalışması şeklinde gerçekleştirilen bu çalışmada; dağınık halde bulunan verilerin sistematik bir çerçevede bütünleşmesi sağlanmış ve aynı nitelikte olabilecek veriler standart hale getirilmiştir. Verilerin bu niteliğe kavuşturulması ile birlikte şehir planlama disiplinine katkı sağlayacak sorgulama nitelikleri ile gerekli analiz çalışmaları gerçekleştirilmiş ve planlama sürecisinin araştırma evresinde KBS ile sağlanan kolaylıklar ortaya konmuştur ki bunları şu şekilde belirtmek mümkündür;
a. Mekansal bilgiye hızla ve standart bir şekilde ulaşım imkanı;
Mekansal anlamda (Arazi kullanımı, yapı kalitesi, yapı malzemesi, yapıların yaş durumu v.b.) mekanı tanımlayıcı bilgiye ulaşım süresi klasik veri toplama yöntemleri düşünüldüğünde, kent bilgi sistemi uygulaması ile artmıştır.
b. Sosyal ve demografik verilere ulaşmada sağlanan kolaylık;
Yerleşme sınırları içinde iskan olan nüfusun demografik ve sosyal bilgilerine erişmek daha kolay hale gelmiş ve bu tür bilgilerin konumsal verilerle ilişkilendirilmesi halinde zengin analiz çeşitleri ortaya çıkmıştır (4. Bölümde bahsedilen yapılarda yaşayan nüfusun 0-10 yaş gruplarına göre dağılımı gibi).
c. Veri güncelleme daha kolay hale gelmiştir;
Klasik yöntem dahilinde toplanan verilerde güncelleştirme; maliyet, zaman ve emek açısından ciddi kayıplara sebep olmaktadır. KBS ile güncelleştirme daha hızlı ve etkin hale gelmekle birlikte, emek açısından da ciddi anlamda kolaylıklar sağlanmaktadır.
d. Kent sakinleri ile etkileşimli planlama yaklaşımı daha kolay sağlanmaktadır;
Tez çalışması kapsamında gerçekleştirilen anket verileri dahilinde “Evini onarmak arzusu” içerisinde olan kentlilerin dağılımı planlama açısından revize edilecek konut yerleşim yerlerini ortaya koymaktadır.
e. Bilgilerin sentezi ve kendi arasında analizi ile tasarım sürecine katkıda bulunmaktadır;
Bilgilerin kendi arasında sentezi ve analizi tasarımı direkt olarak biçimlendirmektedir. Şöyle ki, 4. bölümde bahsedilen sorgulama türlerinden bir tanesi olan “Yola cephesi olan evlerin dağılımı” örneği tasarım etkenini açıkça ortaya koymakta ve ulaşım bağlantılarının tasarım açısından tekrar gözden geçirilmesi sonucunu doğurmaktadır.
Sistem, bütünü itibariyle değerlendirildiğinde Kent Bilgi Sistemi kavramı tanımlayıcı bir yapıya sahip olmakla birlikte; verilerin niteliği ve azlığı sebebiyle sistemin tam olarak KBS şeklinde değerlendirilmesi yanlış olur. Bu sistem; örnek alanda mekansal dokuyu tanıtıcı bir fonksiyona sahiptir.
Şehir planlamasına temel teşkil edecek grafik ve sözel verilerin doğru ve net bir şekilde elde edilmesi, planlama sürecini daha hızlı ve sağlıklı kılacaktır. Planlama evresinin “araştırma” aşamasında ulaşılan verilerin toplanması, analiz edilmesi ve sentezi uzun zaman, emek ve maliyet isteyen bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. KBS ile, bu dezavantajlar asgari seviyeye indirilmekte; veritabanına ilişkisel verilerin girilmesiyle istenilen sentez ve analiz çalışmaları, anlık sorgulamalar ve diğer KBS yetenekleri dahilinde gerçekleştirilmektedir. Bu durum, bilgi sistemi altyapısına sahip yerleşim bölgeleri için geçerlidir.
Teknolojinin hızla ilerlediği günümüzde bilgi sistemi kavramına kayıtsız kalınması mümkün değildir. Bu amaçla ilgili devlet birimleri, meslek odaları, yerel yönetimler ve meslek insanları bilgi sistemi kavramına karşı daha duyarlı olmalı; meslek disiplinleri ve kendi mesleki etikleri çerçevesinde bilgi sistemi kavramında üzerlerine düşen görevleri yerine getirmelidir.
6.KAYNAKÇA
ANKET ÇALIŞMASI, 2005, Kent Bilgi Sistemi Uygulaması; Sille Örneği”
Çalışması İçin Sille Yerleşim Merkezinde Gerçekleştirilen Örneklem Tabanlı Anket Çalışması, KONYA
MESLEKTE UZMANLIK AYRIMI KOMİSYONU 1995, “Şehir Planlama
Mesleğinin Tanımı, Çalışma ve Yetki Alanları”, PLANLAMA, TMMOB
Şehir Plancıları Odası Yayını, ANKARA, sf. 50.
MEŞHUR M.Ç. 2002, “İdari Yargıya Konu Olan 18. Madde Uygulamaları;
Konya Kenti Örneği”, PLANLAMA, TMMOB Şehir Plancıları Odası
Yayını, ANKARA, s.f. 57.
YOMRALIOĞLU T. ve ÇETE M. 2002 Kent Bilgi Sistemleri: Çağdaş Yerel
Yönetim Aracı, Arkitekt Dergisi, Sayı:2002/02, İSTANBUL, s.f. 34-39. SANAL GAZETE, Sayısal Grafik, 2001, Autocad Map Çözümleri,
www.sayisalgrafik.com.tr, İSTANBUL
SANAL GAZETE, Sayısal Grafik, 2003, Autocad Map Çözümleri, www.sayisalgrafik.com.tr, İSTANBUL
HARİTA GENEL KOMUTANLIĞI, 2004, Harita Terimleri Sözlüğü, www.hgk.mil.tr, ANKARA
NORTH DAKOTA STATE GOVERNMENT, 2005, North Dakota Hub Explorer
General Information,
http://web.apps.state.nd.us/hubexplorer/generalinfo/viewer.html, U.S.A. GREENWOOD COUNTY, South Carolina, 2005 Greenwood County GIS,
http://165.166.39.5/giswebsite/default.htm, USA.
SUHER H. 1996, Şehircilik, İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, İSTANBUL KELEŞ R. 1997, Kentleşme Politikası, ANKARA, sf. 115-117-120. KELEŞ R. 1998, Kentbilim Terimleri Sözlüğü, ANKARA, sf. 82-83.
ATALIK G. 1995, Kent Planlama Teknikleri, İstanbul Teknik Üniversitesi, İSTANBUL, sf. 19.
İSBİR E. 1991, Şehirleşme ve Meseleleri, Gazi Büro Yayınları, ANKARA, sf.43. YILDIZ F. 1999, İmar Bilgisi, Nobel Yayın Dağıtım, ANKARA, sf. 6.
YOMRALIOĞLU T. 2000, Coğrafi Bilgi Sistemi Temel Kavramlar ve
Uygulamalar, TRABZON
DPT 2001, Harita, Tapu Kadastro, Coğrafi Bilgi Ve Uzaktan Algılama
Sistemleri (Arazi Ve Arsa Politikaları, Arazi Toplulaştırması, Arazi Kullanımı) Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Sekizinci Beş Yıllık
Kalkınma Planı, DPT, ANKARA, s.f. 147.
UBS 2000, Ulusal Bilgi Sistemi-Veri Tabanı Tasarımı, Ulusal Bilgi Sistemi, Başbakanlık Yönetim Bilişim Sistemi Merkezi, ANKARA, s.f. 5-8.
ESRI 1988, Understanding GIS-The ARC/INFO METHOD, Environmental System Research Instute-ESRI, USA, sf. 2.
TECHNOLOGY COMMITTEE & KERRY CONSULTING GROUP 2002, City Of
Watsonville Information Technology Master Plan, California, USA, sf.
4-6-27.
ERDEM R. YILDIRIM H. 2001 Sille Koruma Amaçlı İmar Planı Raporu, S.Ü.M.M.F. Döner Sermaye İşletmesi, KONYA, s.f. 63.
YİĞİTER, R. 1998, Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Şehir Planlama Sürecinde
Kullanımı:Burgazada Örnek Alanında Koruma Amaçlı İmar Planı Bilgi Sistemi Tasarımı, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İSTANBUL, ss. 1-56.
KOPAR A. 1995, Kent Bilgi Sistemlerinin Tasarımı ve Gerçekleştirilmesi:
Ankara Kent Bilgi Sistemi Oluşturma Çalışması, İstanbul Teknik
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İSTANBUL, s.f. 27.
MARAŞ H. 1999, Coğrafi Veri Tabanı Güncelleştirmesine Yönelik Coğrafi Bilgi
Sistemi Tasarımı ve Uygulaması, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen
HAŞAL, F. 1999, KBS Oluşturulmasında Vazgeçilmez Çalışma Adımları, Yerel Yönetimlerde Kent Bilgi Sistemi Uygulamaları Sempozyumu, TRABZON, sf.54-63.
YOMRALIOGLU, T. ve AKÇA M. D. 1999, Çevresel Bilgi Sistemleri İçin Model-
Altlık Tasarımı: Trabzon-Değirmendere Havzası Örneği, Yerel
Yönetimlerde Kent Bilgi Sistemi Uygulamaları Sempozyumu, KTU, TRABZON, s.f. 300.
GÜRPINAR S. 2001, Neden Kent Bilgi Sistemi?, Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, Fatih Üniversitesi, İSTANBUL, s.f. 1.
TOKMAN L. Y. 1999, Kentsel Tasarımda Bilgi Sistemleri ve Uluslar Arası
Yaklaşımlar, Yerel Yönetimlerde Kent Bilgi Sistemi Uygulamaları
Sempozyumu, KTU, TRABZON, s.f. 14.
ERDİ A., DURDURAN S.S., ÖZKAN G. 2004, Türkiye’de Coğrafi Bilgi Sistemi
Çalışmalarında Kurumsal Politikalar ve Bir Öneri, Coğrafi Bilgi
Sistemleri Bilişim Günleri, Fatih Üniversitesi, İSTANBUL, s.f. 2-3-4. CİNAL H., 2001, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Deprem Zemin İncelemesinde
Coğrafi Bilgi Sistemi Kullanımı, Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri,
Fatih Üniversitesi, İSTANBUL, s.f. 1.
CİNAL Hamdi, 10.08.2005, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kent Bilgi Sistemi
Çalışmalarını İnceleme Söyleşisi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi,
İSTANBUL
KARAÇAR İhsan, 09.08.2005, Bursa Büyükşehir Belediyesi Kent Bilgi Sistemi
Çalışmalarını İnceleme Söyleşisi, Bursa Büyükşehir Belediyesi, BURSA
MARAŞ H. 2002, Şehircilik Uygulamaları-II Dersi Ders Notları Selçuk Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, KONYA
DİE, 2000, Belediye Teşkilatı Bulunan Yerlere Ait Binalar Cetveli-Form Nüfus
SİLLE’DE YER ALAN GELENEKSEL KONUT KULLANICILARI İLE