Otel işletmeleri günümüzün rekabetçi ortamında dış kaynak kullanımının sağladığı bazı faydalardan yararlanmaktadır. Yeni kurulan işletmelere her geçen gün yenilerinin eklenmesiyle fiyat rekabeti kızışmaktadır. Fiyatlarını yükseğe taşıyamayan işletmeler maliyetlerine odaklanarak maliyetlerinden maksimum düzeyde tasarruf sağlamaya çalışmaktadır. Her şey dahil uygulamasıyla otel işletmeleri maliyetlerin kontrolü baskısına karşı cevap vermek için daha az maliyetle hizmet sunabilecekleri yöntemlere başvurmaktadırlar. Dış kaynak kullanımı tam bu noktada maliyet baskısıyla boğuşan otel işletmelerinin yardımına yetişmektedir.
Dış kaynak kullanımı kavramının içeriği literatürde 20 yıl öncekine göre değişmiş yada yazarlar ve danışmanlarca değiştirilmeye çalışılmıştır. Tamamen maliyet odaklı yaklaşımın aksine birçok akademisyen ve danışman tarafından dış kaynak kullanımının stratejik yönüne dikkat çekilmektedir. Stratejik dış kaynak kullanımı uzun dönemli planlama gerektiren ve işletmenin dış çevre analizinin tersine iç çevresinin analizi sonucu oluşan değerlendirme neticesinde hangi faaliyetlerin dış kaynaklardan sağlanacağı, hangi faaliyetlerin iç kaynaklardan sağlanacağı kararlaştırılmaktadır. Bir otel işletmesinin yüksek yatırım ve işletme maliyetli kendi çamaşırhanesini kurmak yerine, bu hizmeti dış kaynaklardan sağlaması stratejik bir karar olarak gösterilebilir. Otel işletmelerince yoğun zamanlarda ekstra personel çalıştırması taktiksel bir karardır.
Yaptığımız araştırmada, İstanbul’da yer alan 4 ve 5 yıldızlı işletmelerin hangi faaliyetlerinde dış kaynak kullanımı eğiliminde oldukları tespit edilmeye çalışılmıştır.
Araştırmaya 92 otel işletmesi katılmıştır. İstanbul’da Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından işletme belgesi almış 29 adet 5 yıldızlı, 70 adet de 4 yıldızlı otel işletmesi mevcuttur. Araştırmaya katılan oteller (92/99=0,923) toplam otellerin %92,3’ünü oluşturmaktadır. 92 otel işletmesinden 63’ü faaliyetlerini sürdürürken dış kaynaklardan faydalandığını, 29 otel işletmesi de faaliyetlerinde kesinlikle dışarıdan hizmet satın almadıklarını ifade etmişlerdir.
İstanbul’da yer alan otel işletmelerinin dış kaynaklardan faydalanma nedenleri incelendiğinde otel işletmelerinin günümüzün rekabet ortamında maliyetlerini azaltarak kar marjını yükseltmek, faaliyetlerini daha hızlı sürdürebilmek, işletmelerinde esnekliği sağlayabilmek, kaynakların yeniden dağılımını ve transferini sağlayabilmek ve küçülerek büyüyebilmek amacıyla dış kaynaklardan faydalanma yoluna gittikleri tespit edilmiştir. Ayrıca işletme yöneticileri, dış kaynaklardan sağlanan hizmetlerin, işletmelerinin kalitesini artırdığı yada artıracağı yönündeki yaklaşıma katılmamakla birlikte sunulan hizmetlerin mevcut hizmet kalitesinin altına ineceğine dair endişe duymaktadırlar.
Otel işletmeleri, dış kaynak kullanırken bazı riskler ile karşılaşmaktadırlar. Araştırmaya katılan otel işletmeleri bu risklerden en fazla kalitenin düşmesi, gizli bilgilerin rakip firmaların eline geçmesi ve çalışanlar arasında ortaya çıkabilecek sakıncalardan endişelendiklerini belirtmişlerdir. Hizmet sağlayıcıların kalitelerinin yeterli olmadığı ve otelin hizmetlerini geliştiremeyeceği düşünülmektedir. Bu sonuç isletmelerin dış kaynak kullanımının asıl işlere odaklanma gibi stratejik faydalarından yararlanamadıklarını göstermektedir.
Yapılan araştırmaya göre, dış kaynak kullanımı eğiliminin yüksek olduğu faaliyetlerin otelin asıl faaliyetleri dışında kalan hizmetler olduğu görülmektedir. Dış kaynak kullanımına sıcak bakılmayan resepsiyon, rezervasyon, idari işler, personel seçimi, satış etkinlikleri, promosyon ve reklam, bar hizmetleri de İstanbul’daki otel işletmeleri tarafından asıl faaliyetler olarak değerlendirilmişlerdir. Bu faaliyetler dışındaki faaliyetlerde dış kaynak kullanımının mevcut düzeyi ve eğilimi daha yüksektir. Otel işletmelerinin mevcut dış kaynak kullanımı eğilimleri rekabet avantajı sağlamayan hizmetleri kapsamaktadır. Otel işletmeleri geleneksel olarak oda ve beraberinde yiyecek içecek hizmetleri sunmaktadırlar. Bazı otel işletmeleri oda ile birlikte hem animasyon hem de yiyecek ve içecek hizmetlerine önem vererek farklılık yaratmak isteyebilir. İstanbul’daki otellerin büyük bir bölümü de bu amaçla animasyon faaliyetlerini işletmenin temel faaliyeti olarak belirleyip animasyon faaliyetlerini işletmenin kendi içerisindeki öz kaynaklarıyla karşılamaktayken; güvenlik, meydan temizliği, teknik servis, bahçe ve peyzaj,
yüzme havuzu ve bakımı, oda temizliği, eğitim, mutfak ve bilgi sistemlerinde dışarıdan hizmet satın aldıklarını bildirmişlerdir.
Otel işletmelerin yapmış olduğu sözleşmelerde çoğunlukla bir yılı veya daha kısa süreyi tercih ettikleri, bu sözleşmeleri yaparken hizmet sunacak işletmelerin azlığı nedeniyle alternatiflerinin yetersiz olması, mevcut hizmet sunucuların yasal yükümlülüklerini yerine getirmemesi ve çalıştırdıkları personelin uzman olmayışı otel işletmelerinin karşılaştığı güçlükler arasındadır.
Araştırmaya katılan otel işletmeleri yapmış oldukları sözleşmelerde, dış kaynak hizmeti sunucularının faaliyet alanların, yapılan işin bedeline, işin net bir şekilde ortaya konulmasına,yasal yükümlülüklere, ortaya çıkabilecek aksiliklerde uygulanacak cezai müeyyidelere, hizmet sunuculara ne zaman ödeme yapılacağına ve de yapılacak sözleşmenin ne kadar süreyle geçerli olacağına dikkat ettiklerini belirtmişlerdir.
Araştırmamızın sonuçları daha önce hazırlanmış literatürle kıyaslandığında Kesgin, Özdoğan ve İsfendiyaroğlu ile birbirine yakın sonuçlar elde ettiğimiz ortaya çıkmıştır.
Sonuç olarak, otel işletmeleri için dış kaynak kullanımı kararı oldukça önemli bir konudur. Dış kaynak kullanımı otel işletmeleri için bir avantaj niteliğinde ise de yanlış faaliyet alanlarında ve yanlış uygulamalarla yapılan dış kaynak kullanımı otel işletmeleri için bir dezavantaja dönüşebilmektedir. Bu olumsuz olasılığın ortadan kaldırılması için ise, dış kaynak kullanma kararı verilirken tüm değişkenler dikkate alınmalıdır. Bunun yanında üniversitelerin ilgili bölümlerinde hizmet veren akademisyenlerden destek alınmalıdır. Böylece otel işletmeleri dış kaynak faaliyetlerinden mümkün olduğu kadar çok faydalar sağlayabilecektir.
KAYNAKÇA
AKBAY, Sibel, (2000). “Outsourcing’in Yarattığı Fırsatlar”, Capital Aylık Ekonomi Dergisi, Yıl:8, Sayı:5, ss. 213–216.
AKTAŞ, Nursel, (2005 ). İnsan Kaynaklarında Dış Kaynak Kullanımının Olumlu ve Olumsuz Etkileri, Tezsiz Yüksek Lisans Projesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı
ANKARALI, Egemen, (2002)” Başarılı Outsourcing İçin Doğru Sözleşmeler Hazırlanmalı” 08-09Ekim 2002, 1. Outsourcing Zirvesi, İstanbul
ARSLANTAŞ, C. Cüneyt. (1999), Yeni Bir Yönetim Stratejisi Olarak Dış Kaynaklardan Yararlanma (Outsourcing) ve İlaç Sanayinde Faaliyet Gösteren Firmaların Dış Kaynaklardan Yararlanma (Outsourcing) Uygulamaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İşletme Yönetimi ve Organizasyon Anabilim Dalı
ATEŞ, Mustafa Fikret, ( 2004 ), İnsan Kaynakları Fonksiyonlarında Dış Kaynak Kullanımının Başarısına Ortaklık Kalitesinin Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı
ATIŞ, Yücel, (2002), “Outsourcing’de En İyi Sağlayıcı Nasıl Seçilmeli?”, 08-09 Ekim 2002, 1. Outsourcing Zirvesi, İstanbul
AYDIN, Elif Turhan, (2002), Muhasebede Dış Kaynak Kullanımı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı
BENSON, John and Nick Irenimo (1996). Outsourcing Decisions: Evidence from Australia-Based Enterprises, International Labor Review, Vol:136, No:1, pp. 59–73.
BLACK, Peter. V. (2002), “Şirketlerinizi Daha Etkin Organizasyonlara Nasıl Dönüştürürebilirsiniz”, 08-09 Ekim 2002, 1. Outsourcing Zirvesi, İstanbul
BUDAK, Gülay ve Gönül Budak (2004). İşletme Yönetimi, Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi, Gözden Geçirilmiş, 5. bası, İzmir. ÇİMEN, Hürriyet, (2006), Konaklama İşletmeleri Yöneticilerinin Lisans
Düzeyinde Eğitim Almış İş Görenleri İle İlgili Değerlendirmeleri: Ankara’daki Dört ve Beş Yıldızlı Otellerde Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm ve Otel İşletmeciliği Anabilim Dalı
COŞKUN, Recai (2002), Öz yetkinliklere Odaklanma Stratejisi Olarak Dış Kaynak Kullanımı(Outsourcing), içinde, Stratejik Boyutuyla Modern Yönetim Yaklaşımları, Ed: İsmail Dalay, Recai Coşkun ve Remzi Altunışık, Beta Basım Yayım, İstanbul.
ÇOBAN, Orhan, TUTKUN,Oğuz, ( 2004 ), “Firmaların Piyasa Performansının Arttırılmasında Bir Strateji Olarak Outsourcing’in Rolü”, Outsourcing. Sayı:2, Aralık-Ocak, s: 36-40
DEMİREL, Gülşen, ( 1997), “İş Dünyasında Outsourcing”, Capital, s. 104- 105.
DİNÇER, Ömer, ( 1996), Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, Beta Basın Yayın Dağıtım A.Ş., İstanbul
ESPİNO-RODRİGEZ, T.M. ve ANATONİA,M. (2004), Determinants of İnformation Systems Outsourcing in Hotels from the Resource-based View: an Amprical Study, Gil Padilla University of Las Palmas de Gran Canaria, Spain www.interscience.wiley.com (24 Ağustos 2004).
GENÇYILMAZ, Güneş, ZAİM, Selim, . (2000), “Şirketlerin stratejik üretim planlamasında dış kaynak kullanımının (outsourcing) rolü” s. 119-138: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi dergisi c. 29, s. 1
GÜLER, Murat. (1996). Turistik İşletme Yatırımlarının Dış Kaynak Finansman Sorunları Ve Antalya Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
GÖKDERE,Halis. (2000). Bilgi sistemlerinde dış kaynaklardan yararlanmanın başarısını etkileyen faktörler (Bankacılık sektöründe bir alan araştırması), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
GREAVER, Maurice F., II. (1999). Strategic outsourcing : a structured approach to outsourcing decisions and initiatives, AMA Publication, New York
GÜNER, Ümit. (2004). Dış Kaynak Kullanımının Ekonomik Etkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı
İÇÖZ, Orhan, (2001), Turizm İşletmelerinde Pazarlama, İlkeler ve Uygulamalar, Genişletilmiş İkinci Bası, Turhan Kitabevi, Ankara.
İLTER, H. Melih, ( 2002 ). Global Dışsal Tedarik (Outsourcing), İTO Yayınları, İstanbul
İSFENDİYAROĞLU, Hülya. (2001), Otel İşletmelerinde Çamaşır Yıkama Hizmetlerinin Temizlik Firmalarına Verilmesi Üzerine Muğla Yöresinde Bir Alan Araştırması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı
İSTANBUL İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ, (2008), Sayısal Veriler Daire Başkanlığı
KADAKAL, Hatice Esin, ( 2007 ), Dış Kaynak Kullanımı Uygulamalarının İşletme Performansına Etkisi ve İstanbul Tekstilkentte Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı
KARCI, Nalan, ( 2005 ), İş gören İhtiyacının Karşılanmasında Dış Kayna Kullanımı ve bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
KEİTH, Evans, ( 2000 ), “The Remaining Need For Localisation of Logistics Practices and Services in Europe, International Journal of Physical Distribition&Logistics Management, cilt:30, sayı: 5, Bradford, , s.443
KESGİN, Muhammet, (2005), Otel İşletmelerinde Dış Kaynak Kullanımı: Antalya’da Faaliyette Bulunan 4 ve 5 Yıldızlı Otellerde Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Anabilim Dalı
KILIÇ, Ozan, ( 2005 ), İnsan Kaynakları Yönetiminde Dış Kaynak Kullanımı ve Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitütsü, İşletme Anabilim Dalı, İnsan Kaynakları Bilim Dalı
KOÇEL, Tamer. (1998), İşletme Yöneticiliği, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. İstanbul
KORKMAZ, Erdem, ( 2006 ), Otel İşletmelerinin Yiyecek-İçecek Hizmetlerinde Dış Kaynak Kullanımı (Outsourcing): Hizmet Kalitesine Yönelik Yönetici Ve Müşteri Algılamalarının Antalya Örneğiyle Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm ve Otel İşletmeciliği Anabilim Dalı
KURT, Behzat. ( 2003 ), İnsan Kaynakları Açısından Dış Kaynak Kullanımı,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul LACİTY, Mary, HIRSCHHEIM, Rudy, (1993), The Information Systems
Outsourcing Bandwagon, Sloan Management Review 73-86
MAVİŞ, Fermani, ( 1994 ), Otel İşletmeciliği, İlke ve Kavramlar, Anadolu Üniversitesi Yayınları No:843, Eskişehir.
OKUMUŞ, Fevzi ve İSFENDİYAROĞLU, Hülya ( 2002 ), “İşletmelerin Mal ve Hizmetlerin Dış Kaynaklardan Temin Edilmesinin Fayda ve Sakıncaları” Atatürk Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Sayı: 3-4
OLALI, Hasan, KORZAY Meral, (1993), Otel İşletmeciliği, Beta Basım Dağıtım A.Ş. Ankara
OR, Erden M. (2001), Kongre Turizminde İki Kademeli Dış Kaynaklardan Yararlanma (Outsourcing) Uygulamaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İşletme Yönetimi ve Organizasyon Anabilim Dalı, İstanbul
ÖZDOĞAN, Nuri Osman, ( 2006 ), Otel İşletmelerinde Faaliyet Alanları Açısından Dış Kaynak Kullanımı ve Finansal Performans Üzerine Etkileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı,
ÖZEL, Filiz, ( 2003 ), Lojistik Yönetiminde Dış Kaynak Kullanımı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, Deniz Bilimleri Anabilim Dalı
PARLAR, Ahu (2002). “Outsourcing’i Büyüten Üç Etken”, Digital Capital, Yıl:2,Sayı:6.
QUINN, j., Brian,; Dooly, L.Thomas,; Paguette, C.Penny (1990), ”Beyond Products: Service-Based Strategy” Harvard Business Review March-Aprıl, , Sh.60.
QUINN, j., Brian, ( 2000 ), “Outsourcing Innovation The Engine Growth”, Sloan Management Review, cilt:41, sayı: 4, s.13-28,
SOLAK, Mehmet, ( 2002 ), Dış Kaynaklardan Yararlanma ve İnsan Kaynakları Yönetiminde Uygulaması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı
SİNK, H., L., Langley Jr, C., J., Gibson, B., J., (1996), “ Buyer Observations Of The US Third-Party Logistics Market”, İnternational Journal of Physical Distrubution and Logistic Management, Vol. 26, No. 3, s: 38-47 ŞENER, Burhan, (1997). Modern Otel İşletmelerinde Yönetim ve
Organizasyon, Geliştirilmiş 2. Bası, Gazi Kitabevi, Ankara.
ÜNALIR, Tolga, ( 2007 ), Dış Kaynak Kullanımın İşletme Düzeyinde Etkileri Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı
TEZEL, Yasemin, (1998), İşletmelerde Dış Kaynaklardan Yararlanma Süreci ve Eskişehir Arçelik İşletmesinde Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir
TÜRKOĞLU, Yusuf (2004). “Bilişim Sektörü ve Dış Kaynak Kullanımı”, İgeme, ss. 8–27.
VARON, İzzet, İ, ( 2004 ), Lojistik Sektöründe Dış Kaynak Kullanımı ve Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Üretim Yönetimi ve Pazarlama Anabilim Dalı
YAZICI, Taner. (2003). İşletmelerde Dış Kaynak Kullanımı (Outsourcing) ve Örnek Uygulamalar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Ünversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı
YERLİKAYA, Alaattin, ( 2004 ), Outsource Edilen Hizmetlerde Müşteri Memnuniyetinin Ölçülmesi ve Hizmet Kalitesine Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı
YILDIZ, Gültekin, YILMAZER, Aydın. ( 2007). Bilgi İşlem Hizmetleri İçin Dış Kaynak Kullanımı: Adapazarı Büyükşehir Belediyesi Örneği. Sakarya Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Sapanca Meslek Yüksek Okulu
İNTERNETLER
www.danismend.com/konular/lojistikyon/LOJ-OUTSOURCING.htm Erişim Tarihi:27-02-2007
www.diskaynakkullanimi.com/index.php?option=com_content&task=view& id=19&Itemid=10 Erişim Tarihi:27-02-2007
www.diskaynakkullanimi.com/index.php?option=com_content&task=view& id=13&Itemid=10). Erişim Tarihi:27-02-2007
www.diskaynakkullanimi.com/30-11-2003). Erişim Tarihi:27-02-2007 www.diskaynakkullanimi.com/index.php?option=com_content&task=view& id=23&Itemid=10 ). Erişim Tarihi:27-02-2007
www.insankaynaklari.com/ikdotnet/IcerikDetay.aspx?KayitNo=6587 Erişim Tarihi:27-02-2007
www.insankaynaklari.com/CN/ContentBody.asp?BodyID=4587 Erişim Tarihi:27-02-2007
http://www.itb.com.tr/article.asp?aid=611,Oteller Yatırıma Hazırlanıyor, IT Business Weekly, Erişim Tarihi:11-05-2007).
www.kobifinans.com.tr/bilgi_merkezi/020606/348 Erişim Tarihi:27-02-2007 www.kobifinans.com.tr/bilgi_merkezi/020606/427 Erişim Tarihi:27-02-2007 www.kobifinans.com.tr/alt_bilgi_merkezi.php?Category=020606-39k
Erişim Tarihi:27-02-2007
www.outsourcingtr.com/ sektorler.asp?sektor=11 Erişim Tarihi:27-02-2007 www.turizmgazetesi.com/otelcilikoutsourcing’eteslim/10/09/2006 Erişim Tarihi:27-02-2007