Sonuç olarak Çalışma Sivas ili Ulaş ilçesinde organik tarıma uygun toprak koşullarında 2010 yılı Mart-Ekim aylarında 5 çeşitle ve 4 farklı ekim zamanında yürütülen çalışmada ekim zamanlarının tümünde Novita çeşidi çiçeklenmiştir. Bu nedenle çalışma 4 çeşitle yürütülmüştür. Denemede dikimden hasada kadar geçen süre 87-105 gün arasında değişmiştir. Uygulamalara bağlı olarak bitki ağırlığı 338,50 g ile 979,43 g arasında değişirken, bitki ağırlığı bakımından en iyi çeşit Bohemia çeşidi, en uygun ekim zamanı 1.ekim zamanı olarak belirlenmiştir. Konvansiyonel yetiştiricilikte bitki ağırlığı organik yetiştiriciliğe göre daha yüksek çıkmıştır. Pazarlanabilir yaprak sayısı 24,00 ile 60,30 arasında değişmiştir. En yüksek yaprak sayısı Funly çeşidinden elde edilmiştir. Yaprak sayısı bakımından en uygun ekim zamanı 3.ekim zamanı olurken, 1., 2. ve 3. Ekim zamanları birbirine çok yakın sonuçlar vermiştir. Yaprak sayısı organik ve konvansiyonel gübrelemede birbirine çok yakın çıkmıştır.
Çalışmada pazarlanabilir baş ağırlığı 299,20 g ile 894,43g arasında pazarlanabilir verim ise 1,99 ton/da ile 5,96 ton/da arasında değişmiştir. Çeşitler arasında Bohemia çeşidi pazarlanabilir baş ağırlığı ve verim bakımından en iyi çeşit olmuştur. Pazarlanabilir verim ve pazarlanabilir baş ağırlığı bakımından 1. ve 2. Ekim zamanlarında en yüksek değerler elde edilirken, konvansiyonel yetiştiriciliğin organik yetiştiriciliğe oranla daha yüksek sonuç verdiği belirlenmiştir. Ancak organik ve konvansiyonel yetiştiricilik bakımından çeşitler arasında fark önemli bulunmamıştır.
Denemede bitki boyu 15,37 cm ile 30,30 cm arasında, baş çapı ise 21,20 cm ile 34,47 cm arasında değişmiştir. Bitki boyu bakımından Fonseca çeşidi ve 2. Ekim zamanları en iyi uygulamalar olarak belirlenirken, konvansiyonel yetiştiricilik organik yetiştiriciliğe göre daha başarılı olmuştur. Baş çapı bakımından Fonseca çeşidi ve 1.ekim zamanı en iyi uygulamalar olarak belirlenirken, organik ve konvansyionel yetiştiricilik arasında fark çıkmamıştır.
Denemede pH ve SÇKM miktarları ekim zamanlarına bağlı olarak değişirken yetiştirme şekli ve çeşitlere göre fark oluşturmamışlardır. C vitamini ise çeşitlere göre farklılıklar
gösterirken, ekim zamanlarına ve yetiştirme şekillerine göre farklılıklar göstermemişlerdir. Titre edilebilir asit miktarı ise uygulamaların tümünde önemli farklılıklar gösterirken organik gübrelemenin yapıldığı uygulamada daha yüksek çıkmıştır.
Deneme öncesi alınan toprak özellikleri ile deneme sonunda alınan toprak özellikleri arasındaki ilişkiler baktığımızda; deneme öncesi alınan toprakların pH‟sı 8.43 olup bu değer kuvvetli alkalin sınıfına girmektedir. Bu durum toprak içerinde bulunan bazik katyonların hakim olduğunun göstergesidir. Toprakların kalsiyum içeriği de oldukça yüksek bulunmuştur.
Uygulamalar sonrasında Konvansiyonel tarım yapılan toprakta denemelerde kullanılan gübrelerin neticesinde toprak pH bir düşüş gözlenmektedir. Bu düşüş organik gübre uygulama yapılan topraklarda da gözlenmiştir. Hem konvansiyonel hem de organik tarım uygulamalarında toprak pH‟sını bitkilerin besin elementini en uygun alabildiği pH 7-7.5 seviyelerine düşürecek gübre uygulamaları yapmak gereklidir.
Toprak EC değerleri gübre uygulamalarıyla bir artış göstermiştir bu durum gübre kaynaklarından ve toprakta var olan sodyumdan kaynaklanmaktadır.
Deneme toprakların kireç miktarı % 25‟in üzerinde çok fazla seviyedir. Uygulanacak kimyevi gübrelerin toprakta var olan kireç miktarı göz önüne alınarak gübrelemeler yapılması gerekir.
Deneme toprağının organik madde içeriği yüksektir. Konvansiyonel uygulamada topraktaki besin elementi dönüşümleri organik maddenin bitki tarafından alınmasına neden olmuş bu durum da bitkinin veriminin artmasına neden olmuştur. Organik gübre uygulamalarında besin elementi dönüşüm işleri besin elementlerinin ayrışması daha yavaştır, dolayısıyla bitkinin yararlanması konvansiyonele göre düşüktür ve topraktaki organik madde miktarı artacaktır.
Topraktaki alınabilir potasyum miktarı deneme öncesi yeter durumda iken konvansiyonel uygulamada bu durum fazla olmuştur. Bu durum konvansiyonel uygulamalarıyla verilen potasyumun bitki tarafından alındığını ve kullanıldığını,
organik gübre uygulamalarında potasyumun, konvansiyonel gübre uygulamalarına göre daha yavaş ayrışması toprakta potasyum birikmesine neden olmuştur.
Toprakta yarayışlı fosfor durumuna bakıldığında yarayışlı fosfor seviyesi deneme başlangıcında fazla durumda iken her iki uygulama sonucunda yarayışlı fosfor seviyesi çok fazla duruma gelmiştir. Bu durum var olan bitkinin fosfordan toprağın pH seviyesi ve yüksek kireç kapsamı nedeniyle yararlanamamasını yol açmıştır.
Sonuç olarak denemede önemli bitki verim ve kalite özellikleri incelenmiştir. Sivas ili Ulaş ilçesi genel olarak göz önüne alındığında Sivas ilinin coğrafik ve ekolojik yapısının büyük bir bölümünü temsil edebilecek yapıdadır. Dolayısıyla bu çalışmada elde edilen sonuçlar Sivas ilinin geneli için de belirleyici niteliktedir. Buradan hareketle kıvırcık yapraklı salata yetiştiriciliği için fide dikimlerine Mayıs ayından itibaren başlanabilir. Açıkta kıvırcık yapraklı salata yetiştiriciliği için Mayıs-Ekim ayları arası uygun dönem olarak belirlenmiştir. Adaptasyon yeteneği, verim ve kalite özellikleri ve tüketicinin beğenisi bakımından Fonseca ve Bohemia çeşitleri öne çıkmaktadır.
Denemede organik ve konvansiyonel yetiştiricilik karşılaştırıldığında verim ve bitki gelişim özellikleri bakımından konvansiyonel yetiştiriciliğin daha iyi sonuçlar verdiği görülmektedir. Ancak iki yetiştirme tekniği arasındaki farkların çok yüksek olmadığı belirlenmiştir. Çalışmanın asıl amacı organik yetiştirme tekniği ile Sivas ilinde kıvırcık yapraklı salata yetiştiriciliğinin yapılıp yapılamayacağının ortaya konmasıydı. Sonuçlar göstermiştir ki çalışmanın yürütüldüğü dönemlerde organik yetiştiricilik başarıyla yapılabilir.
KAYNAKLAR
Aksoy, U., 1999. Ekolojik Tarımdaki Gelişmeler. Ekolojik Tarım, Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği, Emre Basımevi, 30-35s. İzmir.
Alaca, 2000. Bazı Iceberg Tipi Baş Salata (Lactuca sativa L. var. capitata) Çeşitlerinin Verim ve Kalite Üzerine Ekim Zamanlarının Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, s:40, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
Anonymous, 2008a. http://www.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul Anonymous, 2008b.www.fao.org
Anonymous, 2009. Meteorolojik İklim Verileri, Ulaş Tarım İşletmesi Müdürlüğü. Sivas.
Anonymous, 2010. Meteorolojik İklim Verileri, Ulaş Tarım İşletmesi Müdürlüğü. Sivas.
Ataseven, Y., ve Aksoy, F. 2000. Türkiye‟de Organik Tarımın Yayılması ve benimsenmesi Üzerine Bir Çalışma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Bitirme Tezi, Ankara, (Yayınlanmamış).
Ataseven, Y., ve Güneş, E. 2008. Türkiye‟de İşlenmiş Organik Tarım Ürünleri Üretimi ve Ticaretindeki Gelişmeler. U. Ü. ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 2008, Cilt 22, Sayı 2, 25-33
Aybak, H. Ç., 2002. Salata / Marul Yetiştiriciliği. Hasat Yayınları, s:39.
Bayraktar, K., 1970. Sebze Yetiştirme „„Kültür Sebzeleri‟‟. E.Ü.Zir.Fak., Cilt 2, Yayın No: 169, İzmir.
Boroujerdnıa, M., ve Ansarı, N. A. 2007. Effect of Nitrogen Fertilizer and Cultivar on Romaine Lettuce Growth and Yield Parameters. Middle Eastern and Russian
Journal of Plant Science and Biotechnology 1(2), 47-53
Boztok, K., Tüzel, Y., ve Gül, A., 1989. Farklı Sulama Seviyelerinin Bazı Salata (Lactuca sativa) Çeşitlerinde Verim ve Kalite Üzerine Etkileri. Ege Üni. Ziraat Fak. Dergisi. Cilt: 26 Sayı:3, İzmir.
Cemeroğlu, B., 1992. Meyve Ve Sebze İşleme Endüstrisinde Temel AnalizMetotları. Biltav Yayınları, 381s. Ankara.
Çalı, İ. Ö, 2007. Domates (Lycopersicon esculentum Mill.) Bitkisinde Metalaxyl‟in Stomalar Üzerine Etkisi. C.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi (2007) Cilt 28 Sayı II., Sivas.
Çelikel, G., ve Tunar, M., 1996. Sonbahar ve İlkbahar Yetiştiriciliğine Uygun Baş Salata ve Marul Çeşitlerinin Belirlenmesi, GAP I. Sebze Tarımı Sempozyumu, s:74-78, Şanlıurfa.
Demir, H., Gölükçü, M., Topuz, Ayhan., Özdemir, F., Polat, E., ve Şahin, H., 2003. Yedikule ve Iceberg Tipi Marul Çeşitlerinin Minarel Madde İçeriği Üzerine Ekolojik Üretimde Farklı Organik Gübre Uygulamaların Etkisi. Akdeniz Üniversitesi Zıraat Fakültesi Dergisi.16(1). 79-85.
Demirkaya, M., 2001. Kayseri Yöresinde Örtüaltında İkinci Ürün Olarak „ İceberg‟ Kıvırcık Salata Yetiştiriciliği Üzerine Bir Araştırma. 6. Ulusal Seracılık Sempozyumu. s:139-142, Fethiye-Muğla
Demiryürek, K. 2004. Dünyada ve Türkiye‟de organik tarım. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 8 (3/4):63-71.
İlkbahar Dönemi Yetiştiriciliğine Uygunluklarının ve Çiçeklenme Özelliklerinin Belirlenmesi. GAP I. Sebze Tarım Sempozyumu, s: 69-73, Şanlıurfa.
Ece, A., 2008. Gazi Osman Paşa Üniversitesi Bahçe Bitkiler Bölümü Organik Tarım Ders Notları.
Ekinci, M., Dursun, A., ve Dönmez, F. M., 2008. Farklı Rhizobacterilerin Marul (Lactuca sativa L.)‟da Bitki Gelişimi Üzerine Etkileri. VII. Sebze Tarımı Sempozyumu, s:283-287, Yalova.
Engindeniz, S., ve Tüzel, Y. 2006. Economic Analysis of Organic Greenhouse Lettuce Production in Turkey. Sci. agric. (Piracicaba, Braz.) [online].vol.63, n.3, pp. 285-290.
Eşitken, A., Ercişli, S., Karlıdağ, H., ve Şahin, F., 2005. Potential use of Plant Growth Promoting Rihizobacteria (PGPR) in Organic Apricot Production. İn: Proceedings of The İnternational Scientific Conference of Environmentally Friendly Fruit Growing , Tartu-Estonia, pp.90-97
Eşitken, A., Pırlak, L., Turan, M. ve Şahin, F., 2006. Effects of Floral and Foliar Application of Plant Growth Promoting Rhizobacteria (PGPR) on yield, Growth and Nutrition of Sweet Cherry. Scientia Horticulturae, 110:324-327.
Eşiyok, D., 1998. Bazı Uygulamaların Salata ve Marulları Çimlenme Özellikleri Üzerine Etkisi. 2. Sebze Tarımı Sempozyumu, s: 243-246, Tokat..
Eşiyok, D., Özen, Ş., ve Özzambak, E., 1996. Salata-Marul Çeşitlerinde Dikim Mesafesinin Verim ve Kaliteye Etkisi Üzerinde Bir Araştırma. GAP I. Tarımı Sempozyumu. s:79-83, Şanlıurfa.
Geboloğlu, N., Ece, A., ve Yazgan, A. 1998. Marul ve Baş Salataların Sonbahar-Kış Yetiştiriciliği Üzerine Farklı Ekim Zamanı ve Plastik Tünellerin Etkisi. II. Sebze Tarımı Sempozyumu, s: 223-232, Tokat.
Chang, E.H., Chung, R.S. ve Tsai, Y.H. 2007. Effect of different application rates of organic fertilizer on soil enzyme activity and microbial population. Soil Science & Plant Nutrition, 53: 132–140.
Gül, A., Eroğul, D., ve Ongun, A. R. 2005. Comparison of the use of zeolite and perlite as substrate for crisp-head lettuce. Scientia Horticulturae 106, 464–471.
Gül, A., Tuncay, Ö., Tüzel, Y., Okur, B., Tüzel, İ. H., Gümüş, M., Madanlar, N., Onoğur, E., Örümlü, E. A., Türküsay, H., Yoldaş, Z., ve Engindeniz, S., 2000. Serada Organik Domates Yetiştiriciliği. TÜBİTAK Türkiye Tarımsal Araştırma Projesi Yayınları, Editörler: Yüksel Tüzel-Ersin Onoğur, İzmir.
Güler, S., 1998. Bazı Azotlu Gübrelerin Marulda Nitrat Birikimi Üzerine Etkileri. 2. Sebze Tarım Sempozyumu.s:247-251, Tokat.
Günay, A., 1981. Özel Sebze Yetiştiriciliği. A. Ü. Ziraat Fak. Bahçe Bitkiler Bölümü, Cilt; II. Ankara.
İlter, E., Altındişli, A., ve Uğur, İ. 1996. Ekolojik Tarımın Tarihçesi. ETO Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği, Kasım 1999, İzmir.
Jackson, L., Mayberry, K., Laemmlen, F., Koıke, S., Schulbach, K., ve Chaney, V., 1999. Vegetable Research and Information Center. Vegetable Production Series. Publication 7215. University of California, Division of Agriculture and Natural Resuices. USA.
Kacar, B., 1994. Gübre Bilgisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 1383, Ders Kitabı: 397, 456s. Ankara.
Tünelde Güz Dönemi Yetiştiriciliğine Elverişli Baş Salata ve Marul Çeşitlerinin Belirlenmesi. 2.Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi s.295-299. 3-6 Ekim Adana Karataş, A., Yıldırım, E., ve Güvenç, İ., 2008. Farklı Örtüaltı Yapılarında İlkbahar
Dönemi Marul Yetiştiriciliğine Uygun Dikim Zamanlarının Belirlenmesi. 7. Sebze Tarım Sempozyumu.s: 218-225. Yalova
Koudela, M., ve Petrikova, K. 2008. Nutrients content and yield in selected cultivars of leaf lettuce (Lactuca sativa L. var. crispa). Hort. Sci. 35(3): 99–106.
Leoni, S., 1985. Prova di Densita di İmpianto Sa Lattuga „Iceberge‟. Natizionia di Ortofrutticoltura. 11 (4) 159-164.
Pavlou, G. C., Ehaliotis, C. D., ve Kavvadia, V. A., 2007. Effect of organic and inorganic fertilizers applied during successive crop seasons on growth and nitrate accumulation in lettuce. Scientia Horticulturae 111 (2007) 319–325. Polat, E., Demir, H., ve Onus A. N. 2008. Comparison of some yield and quality criteria
in organically and conventionally-grown lettuce. African Journal of Biotechnology Vol. 7 (9), pp. 1235-1239.
Premuzic, Z., Garate, A, ve Andbonilla, I. 2002. Production of Lettuce Under Different Fertılısatıon Treatments, Yıeld and Qualıty. Acta Hort. (ISHS) 571:65-72 Rıncon, L., Pellıcer C, ve Saez, J. 1998. Effect of different nitrogen application rates
on yield and nitrate concentration in lettuce crops. Agrochemia 42, 304-312 Robinson, R.W., Mccreigt, J.D. ve Ryder, E. J. 1983. The genes of lettuce and closely
related species. In: J. Janick (Ed), Plant Breeding Reviews. v. 1. AVI Publishing Co., Westport. 379 pp.
Ryder, E. J., 1986. Lettuce breeding. In: M. Basset (Ed), Breeding Vegetable Crops. AVI Publishing Co., Westport, pp. 433–474.
Ryder, E.J., 1988. Early flowering in lettuce as influenced by a second flowering time gene and seasonal variation. J Amer Soc Hort Sci 113: 456–460.
Sarı, N., Pakyürek., ve Abak, K., 1995. Çukurova Bölgesi Koşulları İçin İlkbahar Üretimine Uygun Baş Salata (Lactuca sativa L. var. capitata) Çeşitlerinin Belirlenmesi. Çukurova Üni. Zir.Fak., Dergisi, 10,(3):121-128, Adana.
Silva, E. C., Maluf, W. R., Leal, N. R., ve Gomes, L. A. A. 1999. Inheritance of bolting tendency in lettuce Lactuca sativa L. Euphytica 109: 1–7, 1999.
Thompson, H. C., ve Kelly, W. C., 1957. Vegatable Crops, Fifth Edition, Mc GrawHill Book Comp. Inc. 611 pp, London
Tındall, H.D.,1968. Commerical Vegatable Growing, 259 pp., Oxford University, London
Tıttonell, P. A., De Grazıa, J., ve Chiesa, A. 2003. Nitrate and dry water concentration in a leafy lettuce (Lactuca sativa L.) cultivar as affected by N fertilization and plant population. Agricultura Tropica and Subtropica 36, 82-87
Türkmen, Ö., Yıldız, M., Kabay, T., ve Taşkın, Y., 2001. Kentsel Arıtma Çamurun Marulda Bitki Gelişimi Üzerine Etkisi. 6. Ulusal Seracılık Sempozyumu. s: 143- 146, Fethiye- Muğla
Varış, S., ve Şalk, A., 1990. Isıtılmayan Seralarda Erken İlkbahar Ürünü Olarak Yetiştirmeye Uygun Baş Salata ve Marul Çeşitlerinin Belirlenmesi. 5. Seracılık Sempozyumu. s:281-294, İzmir.
Vural, H., Eşiyok, D., ve Duman, İ., 2000. Kültür Sebzeleri. Ege Üni. Basımevi, s: 440, İzmir.
Amer Soc Hort Sci 120(3): 460–467.
Wiebe, H. J., ve King, H. 1985. Influence of daylength on development and growth of lettuce. Gartenbauwissenschaft 50: 202–206.
Wien, H.C., 1997. The Physiology of Vegatable Crops. Departmant of Fruit and Vegatable Science. Cornell Üniversity, USA.
Xu, H. L., Wang, R., Xu, R.Y., Mridha, M.A.U, ve Goyal, S. 2003. Yıeld and Qualıty of Leafy Vegetables Grown Wıth Organıc Fertılızatıons. Acta Hort. (ISHS) 627:25-33
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı: Bülent ÖZTÜRK
Doğum Tarihi ve Yeri: 17.12.1973-Kars Medeni Hali: Evli
Yabancı Dili: İngilizce Telefon: 0505 5648600
e-mail : hbulentozturk@hotmail.com
Eğitim
İş Deneyimi
Derece Eğitim Birimi Mezuniyet Tarihi
Lisans Atatürk Üniversitesi 1996
Ön Lisans - -
Lise Cumhuriyet Lisesi 1991
Yıl Yer Görev
1997-2000 Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmenlik