Ülkelerin kalkınmasında üretime yönelik sanayi tesislerinin önemi göz ardı edilemez. Ancak, sanayi tesislerinin üretimleri sırasında ortaya çıkardıkları atıklar su, hava ve toprak alıcı ortamlarına yayılmakta, sonuçta su, hava ve gıda yoluyla insana ulaşma riski taşımaktadır. Dolayısıyla, sanayi tesislerinin ortaya çıkardıkları kirleticilerin alıcı ortamlardaki miktarlarının bilinmesi ve buna göre gerekiyorsa, kirliliği önleyici tedbirler alınması gerekmektedir. Bu arada, sanayi tesislerinin, günümüz konvansiyonel teknolojisiyle, “sıfır deşarj” şeklinde ifade edilebilecek, hiç atık çıkarmayacakları şeklinde bir çalışmalarının olamayacağı da gözönünde tutulmalıdır. Bu çalışmada, insan sağlığı açısından önemli olduğu bilinen ve ağırlıklı olarak yakma kaynaklı olan PAH kirleticisinin, belirli sanayi tesislerinin (petrokimya ağırlıklı) bulunduğu bir alanda, topraktaki miktarlarının bulunması hedeflenmiş, bulunan değerlerin 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik çerçevesinde değerlendirmesi yapılmıştır. Çalışma sahası, muhtemel kirlilik kaynağı merkez alınarak, hakim rüzgar yönlerinde (kuzey-batı ve güney- doğu) 1, 3, 5, 10 ve 15. km’lerde olmak üzere toplam 56 km2 ve 50 km2’lik büyüklüklerinde olup, kuzey-batı yönündeki alandan 9 tane, güney-doğu yönünden 8 tane toprak örneği alınmıştır.
Kocaeli Körfez ve Gölcük bölgelerinden alınan toplam 17 toprak numunesinde 16 PAH bileşiği GC-MS ile ölçülmüş, konsantrasyon değerleri 0,328 – 3,510 mg/kg aralığında bulunmuştur. 16 PAH bileşiği ölçülmüş olmakla birlikte, 17 örneğin sadece 6 tanesinde madde tayin edilebilmiştir.
Başlıca yanma kaynağı olarak dikkate alınan petrokimya tesislerinin bulunduğu konumdan itibaren ilk numune alma noktalarında (1, 3 km), PAH bileşenlerinden moleküler ağırlığı fazla olan türler düşük miktarda bulunmuştur. Numunelerin yaz döneminde alındığı için, PAH türlerinin uçuculuk özellikleri dikkate alındığında, bu durum beklenen bir sonuçtur. PAH türlerinden moleküler ağırlığı düşük olanların, genellikle merkez alınan noktaya uzak olan mesafelerde bulunmuş olması da, hava
104
ortamında taşınabilirlik etkisinin olduğunu göstermektedir. Naftalen konsantrasyonunun yüksek değerlerde bulunduğu, merkeze yakın nokta (kuzeybatı yönünde 10. km), bir yamaç şeklinde olup, potansiyel kirlilik kaynağı olduğu düşünülen bacaların yüksekliği dikkate alındığında, rüzgarla taşınım ile gelen kirliliğin bu bölgede yamaca çarparak çökeldiği anlaşılmaktadır. Aynı zamanda 10. km’de bulunan yüksek molekül ağırlıklı PAH bileşiklerini de 5. km civarında bulunan önemli karayollarının etkilediği düşünülmektedir. Trafik olan bu bölgeden hakim rüzgar yönünde rüzgarla taşındığı düşünülmektedir.
Toprak örneklerinde PAH türlerinden 2–3 halkalı olan PAH bileşiklerinin bulunmuş olması, IPCS (1998)’nın yaptığı değerlendirme ışığında, kirlilik kaynağının ağırlıklı olarak petrokimya olduğu şeklinde yorum getirilebilir.
PAH konsantrasyonlarının toplamı değerlendirildiğinde, literatürde sanayi tesisleri çevresindeki topraklarda bulunmuş değerlerle uyumlu olduğu görülmüştür.
Çalışmada bulunan PAH değerleri, ülkemizde toprak kirliliği konusunda yürürlükte olan “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik”te verilmiş değerlerle karşılaştırıldıklarında, yasal değerlerin çok altında kaldıkları görülmüştür. Ancak, PAH kirliliği hakkında kaynak bazında sağlıklı bir değerlendirme yapabilmek için, bölgede uzun süreli ölçümler yapılması, bölgede mevcut tüm sanayi kaynaklarının ve kullanılan yakıt türlerinin bilinmesi gerekmektedir. Bu çalışmada elde edilen sonuçlardan, halihazırda bölge genelinde sanayi kaynaklı PAH kirlenmesi konusunda endişe edecek bir durum olmadığı, şeklinde bir değerlendirme yapılabilir. Yönetmelikte “Jenerik kirletici sınır değerler
listesi”nde 3 farklı ortamda PAH türleri için verilmiş değerlerle, bu çalışmada
ölçülmüş değerler kıyaslandığına, toprakta mevcut miktarların eser seviyede kaldığı anlaşılmıştır. Sadece 5. Km’de benzo(a)piren miktarının sınır değeri kısmen aştığı, 10. Km’de ise yönetmelikteki değere yaklaştığı görülmüştür.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki topraklarda uygulanan yasal duruma bakıldığında, endüstriyel alan, yerleşim alanı, tarımsal alan ve ticari alan gibi farklı toprak kullanım grupları için toprak kirlilik sınıflarına göre ayrı PAH limit değerleri belirlenmiştir. Bazı ülkelerde toprak yapısına göre farklı değerler belirlenmiştir. Limit değerlere bakıldığında, Türkiye’deki değerlerin, birçok PAH türü için, yüksek olduğu görülmüştür. Bizim ülkemizde de AB ve diğer ülkelerdeki gibi topraklarda
105
değişik kullanım alanlarında, farklı riskler için PAH konsantrasyonlarının belirtildiği kapsamlı, detaylı, uygulanabilir ve kolay anlaşılabilir yeni yönetmelikler hazırlanmalıdır.
“Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik”te yer alan ve mg/kg biriminde verilmiş jenerik değerler, gerek bu çalışmada bulunan değerlerle gerekse literatürde mevcut tüm verilerle karşılaştırıldığında, jenerik değerlerin son derece yüksek kaldığı, bu değerlere göre dünyanın hemen hemen hiçbir yerinde 16 PAH bileşeninin çoğu için bir kirlenmeden bahsetmenin mümkün olmayacağı anlaşılmaktadır. 16 PAH bileşeninden sadece bir tanesinde (Benzo(a)piren), jenerik değerlere yakın değerlerde sonuçlar elde edilmiş olduğu, diğer türler için ise ölçümle bulunan değerle jenerik değer arasında çok büyük farklar olduğu görülmüştür. Bu durum, jenerik değerlerin toprak kirlenmesinde kullanılabilirliği konusunda tereddütlere yol açmaktadır. Ayrıca, literatürde birçok ülkede toprak kullanım özelliğine göre sınırlayıcı değerler verilmiş iken, ülkemizde yürürlükte olan yönetmelikte bu anlamda bir gruplandırmanın olmadığı bilinmektedir. Dolayısıyla, özellikle yönetmelikte yer alan jenerik değerlerin gerek seviyeleri gerekse toprak kullanımı ile olan ilişkisi konusunda daha ayrıntılı çalışmalara ihtiyaç vardır.
106
107
KAYNAKLAR
Agarwal, T., 2009, Concentration Level, Pattern and Toxic Potential of PAHs in Traffic Soil of Delhi, India, Journal of Hazardous Materials 171, 894–900.
Agency for Toxic Substances and Disease Registry (ATSDR), 1995, “Toxicological Profile for Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs)”, Atlanta, GA: U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service.
Agency for Toxic Substances and Disease Registry (ATSDR), 2001, Top 20 Hazardous Substances.
Aichner, B., Glaser, B., Zech, W., 2007, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons and Polychlorinated Biphenyls in Urban Soils From Kathmandu, Nepal, Organic Geochemistry 38, 700–715.
Aislabie, J., Balks, M., Astori, N., Stevenson, G., Symons, R., 1999, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Fuel-oil Contaminated Soils, Antarctica, Chemosphere, Vol. 39, No. 13, pp. 2201–2207.
Algan, F. T., Bilen, S., 2005, Toprak Kirlenmesi ve Biyolojik Çevre, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 36 (1), 83-88.
Altınbaş, Ü., Çengel, M., Uysal, H., Okur, B., Okur, N., Kurucu, Y., Delibacak, S., 2008, Toprak Bilimi, Üçüncü Baskı, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları ,557, Ege Üniversitesi Basımevi, Đzmir.
Augusto, S., Maguas, C., Matos, J., Pereira, M. J., Branquinho, C., 2010, Lichens As an Integrating Tool for Monitoring PAH Atmospheric Deposition: A Comparison With Soil, Air and Pine Needles, Environmental Pollution, 158, 483-489.
Baek, S. O., Field, R., Goldstone, A.I., Kırk, M. E., Lester, P. W., Perry, R., 1991 A Rewiew of Atmospheric Polycyclic Aromatic Hydrocarbons: Sources, Fate and Behavior. Water, Air and Soil Pollution, Vol. 60, 279-300.
Başcı, N., 2009, Cr (VI) Đyonunun Süs Bitkileri Kullanılarak Topraktan Gideriminin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Bayraktar, H., Paloluoğlu, C., Turalıoğlu, S., Gaga, E., 2010, Kar Yüzeyli Örnekleyici ile Fenantren’in Kuru Çökelme Akısının Belirlenmesi, 4. Ulusal Hava Kirliliği ve Kontrolü Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, Ankara, 86-94.
Bjørseth, A. and Ramdahl, T., 1985, Handbook of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons, Volume 2, Marcel Dekker, New York.
108
Bozlaker, A., Muezzinoglu, A., & Odabasi, M., 2008, Atmospheric Concentrations, Dry Deposition and Air-Soil Exchange of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) in An Industrial Region in Turkey. Journal of Hazardous Material, 153, 1093–1102.
Canadian Soil Quality Guidelines (CSQG), 2008, Carcinogenic and Other Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs), Canadian Council of Ministers of The Environment, Scientific Supporting Document. Carlon, C., Ed., 2007, Derivation Methods of Soil Screening Values in Europe, A
Review and Evaluation of National Procedures Towards Harmonization, European Commission, Joint Research Centre, Ispra, EUR 22805-EN.
Castellano, A., V., Cancio, J., L., Aleman, P., S., Rodriguez, J., S., 2003, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Ambient Air Particles in The City of Las Palmas de Gran Canaria, Environment International, 29, 475-480.
Chen, S., C., Liao, C., M., 2006, Health Risk Assesment on Human Exposed to Environmental Polycyclic Aromatic Hydrocarbons Pollution Sources, Science of The Total Environment, 366, 112-123.
Chrysikou, L., Gemenetzis, P., Kouras, A., Manoli, E., Terzi, E., Samara, C., 2008, Distribution of Persistent Organic Pollutants, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons and Trace Elements in Soil and Vegetation Following A Large Scale Landfill Fire in Northern Greece, Environment International, 34, 210-225.
Crimmins, B., S., Baker, J., E., 2006 Improved GC/MS Methods for Measuring Hourly PAH and nitro-PAH Concentrations in Urban Particulate Matter, Atmospheric Environment, 40, 6764-6779.
Curtosi, A., Pelletier, E., Vodopivez, C. L., Cormack, W., 2007, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Soil and Surface Marine Sediment Near Jubany Station (Antarctica). Role of Permafrost as a Low- permeability Barrier, Science of the Total Environment, 383, 193–204. Dachs, J., Glenn, T.,R., Gıglıottı, C., L., Bruncıak, P., Totten, L.,A., Nelson, E.,D., Franz, T.,P., Eısenreıch, S.,J., 2002, Processes Driving the Short-Term Variability of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in the Baltimore and Northern Chesapeake Bay Atmosphere, USA, Atmospheric Environment, 36, 2281-2295.
Demircioğlu, E., 2008, An Investigation On Atmospheric Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) IN IZMIR, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Đzmir.
Doğan, G., Karman, D., 2010, Pozitif Matris Fakörizasyonu Đle Ontario Eyaleti’nin Kırsal Bölgelerinde Ortam Havasında Ölçülen Çok Halkalı Aromatik Hidrokarbonların Kaynaklarının Belirlenmesi, 4. Ulusal Hava Kirliliği ve Kontrolü Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, Ankara, 171-180.
Eglinton, T. I., 2003. New Techniques Define Combustion Product Signatures in Sediments, WHO.
109
Eisler, R., 2000. Handbook of Chemical Risk Assessment Health Hazards to Humans Plants and Animals, 25, Lewis Publisher, Washington D.C.
Esen, F., 2006, Bursa Atmosferi’ndeki Polisiklik Aromatik Hidrokarbonların (PAH’ların) Gaz/Partikül Konsantrasyon Dağılımları ve Kuru Çökelme Miktarları, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
Esen, F., Taşdemir, Y., Vardar, N., 2008, Atmospheric Concentrations of PAHs, Their Possible Sources and Gas-to-Particle Partitioning at A Residential Site of Bursa, Turkey, Renewable Energy Science, 88, 243-255.
Fjeld, R. A., Eisenberg, N. A., Compton, K. L., 2007, Quantitative Environmental Risk Analysis for Human Health, John Wiley&Sons Inc.
Gaga, E., O., 2004, Investigation of Polycyclic Aromatic Hydrocarbon (PAH) Deposition in Ankara, Doktora Tezi, The Graduate School of Natural and Applied Sciences, Middle East Technical University, Ankara. Grimmer G., Naujack, K.W., Schneider, D., 1981, Comparison of profile of
polycyclic aromatic hydrocarbons in different areas of a city by glass- capilllarily gaschromatography in the nanogram-range, International Journal of Environmental Science and Technology, 28, 2380–2386. Hanedar, A., 2005. Đstanbul’da Polisiklik Aromatik Hidrokarbonların Atmosferik
Birikiminin ve Konsantrasyon Dağılımının Belirlenmesi, Doktora Tezi 3. Ara Rapor, ĐTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Đstanbul.
Harrison, R. M., Smith, D. J. T. and Luhana, L. M., 1996, ‘Source Apportionment of Atmospheric Polycyclic Aromatic Hydrocarbon Concentrations Collected from an Urban Location in Birmingham, U.K., Environ. Sci. Technol., 30, 825–832.
Honda, K., Mizukami, M., Ueda, Y., Hamada, N., Seike, N., 2007, Residue Level of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Japanese Paddy Soils from 1959 to 2002, Chemosphere 68, 1763–1771.
Indeka, L., Karaczun, Z., Obidoska, G., 2009, Soil Concentration of Selected Polycyclic Aromatic Hydrocarbons Around the Petrochemical Plant in Płock in 1987–2006, Poland, Department of Environmental Protection, Warsaw University of Life Sciences, Nowoursynowska, 166, 02–787.
IPCS, 1998. “Selected Non-heterocyclic Polycyclic Aromatic Hydrocarbons” Environmental Health Criteria 202, International Programme on Chemical Safety, WHO, Geneva.
Irwin, R J., Mouwerik, M., Stevens, L., Seese, M.D., Basham, W., 1997, Environmental Contaminants Encyclopedia, PAHs Entry, National Park Service, Water Resources Divisions, Water Operations Branch, Colorado.
Jiang, Y. F., Wang, X. T., Wang, F., Jia, Y., Wu, M. H., Sheng, G. Y., Fu, J. M., 2009, Levels, Composition Profiles and Sources of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Urban Soil of Shanghai, China, Chemosphere, 75, 1112-1118.
110
Kalf, D.R., T. Crommentuijn, E. van de Plassche, 1997, Environmental Quality Objectives for 10 Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs), Ecotox. Environ. Safety, 36, 89-97.
Karakaş, D., Telli-Karakoç F., Tolun, L., Tüfekçi, V., Morkoç, E., Tüfekçi, H., Karakoç, F., Okay, O., Yakan, H., 2004, Đzmit Körfezi’ne Giren Kanserojenik Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar (PAH): Kaynak ve Seviye Tespiti, Proje No: 101Y111, TÜBĐTAK-MAM Yayını, Gebze- Kocaeli.
Köseler, M. D., 2008, Büyükçekmece Gölü’nde Polisiklik Aromatik Hidrokarbon (PAH) Konsantrasyonunun Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, ĐTÜ, Đstanbul.
Köseoğlu, C., 2007, Atık Çamurun Đyileştirilebilmesi Đçin Bitkisel Arıtımın Kullanım Olanaklarının Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Krauss, M., Wilcke, W., Zech, W., 1999, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons and Polychlorinated Biphenyls in Forest Soils: Depth Distribution as Indicator of Different Fate, Germany, Environmental Pollution, 110, 79-88.
Li A., Jang J.K., Scheff P.A., 2003, Application of EPA CMB8.2 Model for Source Apportionment of Sediment PAHs in Lake Calumet, Chicago. Environ. Sci. Technol., 37, 2958–2965.
Lodovici, M., Venturini, M., Marini, E., Grechi, D., Dolara, P., 2003, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons Air Levels in Florence, Italy, and Their Correlation with Other Air Pollutants, Chemosphere, 50, 377-382. Lombi, E., Wenzel, W. W., Adriano, D. C., 1998, Soil Contamination, Risk
Reduction And Remediation, Land Contamination & Reclamation, 6 (4), 183-197.
Lv, J., Shi, R., Cai, Y., 2010, Assessment of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) Pollution in Soil of Suburban Areas in Tianjin, China, Chemosphere, 85, 5-9.
Ma, L. L., Chu, S. G., Wang, X. T., Cheng, H. X., Liu, X. F., Xu, X. B., 2005, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in the Surface Soils from Outskirts of Beijing, China, Chemosphere, 58, 1355–1363.
Maliszewska-Kordybach, B., Smreczak, B., Klimkowicz-Pawlas, A., Terelak, H., 2008, Monitoring of the Total Content of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) in Arable Soils in Poland, Chemosphere, 73, 1284–1291.
Martinez E., Gros M., Lacorte S., Barcelo D., 2004. Simplified Procedures for the Analysis of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Water, Sediments and Mussels, Journal of Chromatography, 1047, 181–188.
Martorell, I., Perelló, G., Martí-Cid, R., Castell, V., M. Llobet, J., L. Domingo, J., 2010, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAH) in Foods and Estimated PAH Intake by the Population of Catalonia, Spain: Temporal Trend, Environment International, 36, 424-432.
111
Masclet, P., Mouvier, G. and Nikolau, K., 1986, Relative Decay Index and Sources of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons, Atmos. Environ., 20, 439–446. Masih, A., Taneja, A., 2006 “Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs)
Concentrations and Related Carcinogenic Potencies in Soil at a Semi- arid Region of India”, Chemosphere, 65, 449-456.
Mastral, A. M., Callen, M. S., Lopez, J. M., Garcia, T., ve Navarro, M.V. , 2003. Critical Review on Atmospheric PAH, Assesment of Reported Data in The Mediterranean Basin, Fuel Processing Technology, 80(2), 183- 193.
Mastral, A. M., Callen, M. S., Murillo, R., Garcia, T., 2000, Organic Atmospheric Pollutants: Polycyclic Hydrocarbons.
Meharg, A. A., Wright, J., Dyke, H., Osborn, D., 1998, Polycyclic Aromatic Hydrocarbon (PAH) Dispersion and Deposition to Vegetation and Soil Following a Large Scale Chemical Fire, Environmental Pollution, 99, 29-36.
Mielke, H. W., Wang, G., Gonzales, C. R., Le, B., Quach, V. N., Mielke, P. W., 2001 , PAH and Metal Mixtures in New Orleans Soils and Sediments, The Science of The Total Environment, 281, 217-227.
Mirsal IA, 2004, Soil Pollution: Origin, Monitoring and Remediation, Springer, Verlag Berlin Heidelberg.
Nadal, M., Schuhmacher, M., Domingo, J. L., 2004, Levels of PAHs in Soil and Vegetation Samples from Tarragona County, Spain, Environmental Pollution, 132, 1-11.
Nadal, M., Schuhmacher, M., Domingo, J. L., 2007, Levels of Metals, PCBs, PCNs and PAHs in Soils of a Highly Industrialized chemical/petrochemical Area: Temporal Trend, Spain, Chemosphere, 66, 267–276.
Nam, J. J., Song, B. H., Eom, K. C., Lee, S. H., Smith, A., 2003, Distribution of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Agricultural Soils in South Korea, Chemosphere, 50, 1281–1289.
Nielsen, T., Jorgensen, H. E., Larsen, J. C., Poulsen, M., 1996, City Air Pollution of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons and Other Mutagens: Occurance, Sources and Health Effects, The Science of The Total Environment, 190, 41-49.
N-Poppi, N., Santiago-Silva, M., 2005 Polycyclic Aromatic Hydrocarbons and Other Selected Organic Compounds in Ambient Air of Campo Grande City, Brazil Atmospheric Environment, 39, 2839-2850.
Orecciho, S., 2010, Contamination from Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) in the Soil of a Botanic Garden Localized Next to a Former Manufacturing Gas Plant in Palermo, Journal of Hazardous Materials, 185, 12-20.
Özbek, Z., 2010, Topraktaki Ağır Metaller Đçin Sınır Değerlerin Uygulanabilirliğinin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Đstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Đstanbul.
112
Özkul, C., 2008, Đzmit (Kocaeli) Civarında Endüstrileşmenin Toprak Ağır Metal
Derişimine Etkisi, Uygulamalı Yerbilimleri, 2, 1-9.
Park, S. S., Kim, Y. J., Kang, C. H., 2002, Atmospheric Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Seoul, Korea, Atmospheric Environment, 36, 3241- 3249.
Ping, L. F., Luo, Y. M., Zhang, H. B., Li, Q. B., Wu, L. H., 2007, Distribution of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Thirty Typical Soil Profiles in the Yangtze River Delta Region, East China, Environmental Pollution, 147, 358-365.
Ray, S., Khillare, P. S., Agarwal, T., Shridhar, V., 2007, Assessment of PAHs in Soil Around the International Airport in Delhi, India , Journal of Hazardous Materials, 156, 9–16.
Rong, H., Hong-Fu, W., Yan-Tun, S., Hong, J., Shao-Lin, P., 2007, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Agricultural Soils of the Southern Subtropics, China, Pedosphere, 17(5), 673–680.
Sivaslıgil, A., 2007, Gebze-Dilovasında Partikül Madde Kirliliği; Kirletici Kaynakların Dökümü ve Partikül Madde Kanserojenik PAH Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Gebze Đleri Teknoloji Enstitüsü Fen Bilimleri Enstitüsü, Gebze.
Sprovieri M., Feo M. L., Prevedello L., Manta D. S.,Sammartino S.,Tamburrino S., Marsella E., 2007, Heavy Metals, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons and Polychlorinated Biphenyls in Surface Sediments of the Naples harbour, Chemosphere, 67, 998–1009.
Tao, S., Cui, Y. H., Xu, F. L., Li, B. G., Cao, J., Liu, W. X., Schmitt, G., Wang, X. J., Shen, W. R., Qing, B. P., Sun, R., 2004, Polycyclic Aromatic Hidrocarbons (PAHs) In Agricultural Soil and Vegetables From Tianjin, The Science of The Total Environment, 320, 11-24.
Taşdemir, Y., Esen, F., 2007, Dry Deposition Fluxes and Deposition Velocities of PAHs at An Urban Site in Turkey, Environmental Science Technology, 41, 1288-1301.
Taşdemir, Y., Salihoğlu, G., Cindoruk, S., Yolsal, D., Karaca, G., 2009, Comparison of Polycyclic Aromatic Hidrocarbons Levels in Sludges From Municipal and Industrial Wastewater Treatment Plants, Archives of Environmental Contamination and Toxicology, 58, 523- 534.
Telli-Karakoç, F., Tolun, L., Henkelmann, B., Klimm, C., Okay, O., Schramm, K. W., 2002, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) and Polychlorinated Biphenyls (PCBs) Distributions in the Bay of Marmara sea: Izmit Bay, Environmental Pollution, 119, 383–397. Telli-Karakoç F., Tolun, L., Tüfekçi, V., Karakaş, D., Morkoç, E., Tüfekçi, H.,
Karakoç, F., Okay, O., Olgun, A., 2002, Deprem Sonrası Đzmit Körfezinde Kirlilik Boyutunun Tespiti, Proje No: 101Y083, TÜBĐTAK-MAM Yayını, Gebze-Kocaeli.
Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (TKKY), 2005, Çevre ve Orman Bakanlığı, 31.05.2005 Tarih ve 25831 Sayılı Resmi Gazete.
113
Toröz, Đ., 2009, Çevre Ve Orman Bakanlığı, Çevre Eğitimi Ders Notları.
Trapido, M., 1999, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Estonian Soil: Contamination and Profiles, Estonya, Environmental Pollution, 105, 67-74.
Türkoğlu, B., 2006, Toprak Kirlenmesi Ve Kirlenmiş Toprakların Islahı, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. URL–1 <http://www.mst.dk/udgiv/publications>, alındığı tarih 15.09.2010.
URL–2 <http://www.istanbul.dmi.gov.tr/merkezler-tanitim.aspxm=22>, alındığı tarih 10.12.2010.
U.S. EPA (United States Environmental Protection Agency), 1994, Test Methods for Evaluating Solid Waste, Physical/Chemical Methods, SW 846, Revision 2. Office of Solid Waste and Emergency Response, Washington, D.C.
Ünlü, K., 2009, Noktasal (Endüstriyel) Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar Đçin (Çevre) Yönetim Sistemi Geliştirilmesi Projesi, Kirlenmiş Saha Temizleme ve Đzleme Teknik Tebliği, Nihai Çalıştay, 12-13 Mayıs 2009, Ankara. Vergnoux, A., Malleret, L., Asia, L., Doumenq, P., Theraulaz, F., 2010, Impact of
Forest Fires on PAH Level and Distribution in Soils, Fransa, Environmental Research, 111, 193-198.
Wade T. L., Sweet S. T., Klein G. A., 2007. Assessment of Sediment Contamination in Casco Bay, Maine, USA, Environmental Pollution, 1-17.
Walker, C., H., 2001, "Organic Pollutants: An Ecotoxicological Perspective", CRC Press, New York.
WHO (World Health Organization), 1998, Selected Non-Heterocyclic Polycyclic Aromatic Hydrocarbons, Environmental Health Criteria, Geneva. Wilcke, W., Müler, S., Kanchanakool, N., Niamskul, C., Zech, W., 1999,
Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Hydromorphic Soils of the Tropical Metropolis Bangkok, Geoderma, 91, 297–309.
Yıldız, D., Özbay, Ö., 2009, Su Ve Toprak, 2. Basım, USĐAD (Ulusal Sanayici ve Đşadamları Derneği), Dünya Yayıncılık A.Ş., Đstanbul.
Yılmaz, N., Güven, H., Şenkaya, M., Şafak, H., Artut, S., Uzunkaya, D., Pekeroğlu, Ş., 2008, Kocaeli Đl Çevre Durum Raporu, Kocaeli Valiliği Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü.
Yu, M.H., 2005, Volatile Organic Compounds, Washington, USA, Environmental Toxicology, 11, 5-8.
Zhang, H. B., Luo, Y. M., Wong, M. H., Zhao, Q. G., Zhang, G. L., 2005, Distributions and Concentrations of PAHs in Hong Kong Soils, Environmental Pollution, 141, 107-114.
115 ÖZGEÇMĐŞ
Ad Soyad: Gonca Gülçiçek
Doğum Yeri ve Tarihi: Đzmir 09.09.1986 Adres: Đzmir
Lisans Üniversite: Đstanbul Üniversitesi Yayın Listesi: