Siyasal Katılım

Demokrasi ile yönetilen toplumlarda insanlar, siyasi olayların içerisinde yer almakta, bu yolla siyasetten etkilendiği gibi, siyaseti etkilemeye çalışmaktadır. Bu yolla siyaset içerisinde yer almakta, bireyin davranışlarının siyasi eyleme dönüşmesi ile siyasi katılımı gerçekleştirmiş olmaktadır. Bireyin bu davranışı demokrasi ve demokrasinin oluşumu açısından önem taşımaktadır. Siyasal katılımı dar ve geniş anlamda iki şekilde tanımlamak mümkündür. Dar anlamda siyasal katılım toplumu oluşturan bireylerin siyasetin içerisinde yer alarak siyasi yönetim ve otoriteyi seçme davranışlarının bütünü olarak tanımlanırken, geniş anlamda siyasi katılım siyaset ve bürokrasinin her aşamasında var olmayı ifade etmektedir (Çukurçayır, 2000: 176). Siyasi katılım her birey için farklı gerçekleşmektedir. Bazı insanlar siyasi katılımı siyasi bilgi elde etme şeklinde gerçekleştirirken, bazı bireyler yandaş toplamak, kamuoyu oluşturmak, diğer insanları etkilemek şeklinde gerçekleştirmektedir. Birey hangi şekilde siyasi faaliyet yerine getirmiş olursa olsun, bir şekilde siyasi katılım içerisinde yer almaktadır. Fakat doğrudan siyasi katılımı aktif olarak gerçekleştirmek için siyasi oluşumun içerisinde yer alması, etkili bir şekilde siyasi eylemleri

44

gerçekleştirmesi gerekmektedir. Özellikle siyasi düşüncelerin başka bireylere aktarılması, diğer bireylerin ikna edilmesi siyasi katılım açısından önem taşımakta olup, bireyin ekonomik ve sosyal şartları siyasi katılımda etkili olmaktadır (Özcan, 2008; 140).

Demokratik toplumlarda siyasal katılım tercih edilmesi gereken bir yöntem olup, bu katılımın en basit göstergelerinden bir tanesi bireylerin sandık başında oy kullanmasıdır. Demokrasilerde siyasi söz söyleme olarak kabul edilen bu durum, demokrasinin yerine getirildiğinin göstergesi olup, demokrasi ile yönetilmeyen ülkelerde de oy kullanma işlevi gerçekleştirilebilmektedir. Oy kullanmanın dışında siyasi katılım sağlamanın farklı yolları bulunmakla birlikte, bunlar arasında siyasi ilişkiler içerisinde yer almak, siyasi tartışmalarda bulunmak, siyaset kampanyaları yürütmek önemli faaliyetler arasındadır (Güldiken, 1996: 31-33).

Tarihi süreç açısından siyasi katılım çok eski bir geçmişe sahiptir. Özellikle toplumsal açıdan devlet kavramının algılanmaya başlaması ile anlamlandırılmaya başlanan siyasi davranış, toplumda hak arama çabası, bağımsızlık mücadelesi, vatandaşların siyasi katılımda yer alması ile önem kazanmış, Fransız Devrimi siyasal katılımın önemli bir dönüm noktasını oluşturmuştur. Arkasından gelen süreçte insan haklarının ön plana çıkması ile kabul edilen İnsan Hakları Bildirgesi hak arama çabası ve demokrasiye geçişte dönüm noktası olmuştur. İnsan hakları ve demokrasi yolundaki gelişmeler tüm toplumlara örnek olmuş, siyasal katılım toplumsal düzeyde farklılık gösterse de, sürekli yayılma eğilimi göstermiştir. Bugün geldiğimiz demokrasi anlayışında oy kullanma, siyasi çıkar elde etme, bu yönde faaliyette bulunma, karar süreçlerinde etkili olma gibi faaliyetler içerisinde yer almaktadır (Çukurçayır, 2000: 178).

Siyasi toplumlarda bireylerin siyasal katılım şekilleri de faklılık göstermekte olup, olağan yollarla siyasal katılım gerçekleştiği gibi, olağandışı siyasal katılım da gerçekleşmektedir. Olağan siyasal katılım, yasal yollarla gerçekleşmekte, bunun en basit yolu oy kullanma olarak kabul edilmektedir. Olağandışı siyasal katılım baskı ve protesto gibi yollarla siyasal katılımı içeren yasa dışı yolları ifade etmektedir. Ayrıca bu yöntem içerisinde eylem yapma, güç kullanma, mevcut düzene karşı koyma gibi etkinliklerin yanında grev ve boykotlar yer almaktadır. Demokratik olsun veya olmasın tüm toplumlarda, seçim sürecinde kimin iktidar olacağı, iktidarın nasıl bir

45

yönetim gerçekleştireceği merak konusunu oluşturmaktadır. Ülkemizdeki siyasi kurumsal yapı, çok partili döneme geçiş ile birlikte sağlanmaya başlanmıştır (Kalaycıoğlu, 2006: 22).

Tüm toplumlarda en yüksek siyasi katılım seçim dönemlerinde gerçekleşmekte olup, bu süreçte bireyler seçim konuşmalarını dinlemeyi tercih etmekte, bazıları ise siyasi katılım içerisinde yer alarak siyasi toplantılara iştirak etmektedir. Siyasi katılım içerisinde yer alanlar genel olarak aynı zamanda ikna faaliyeti de yürütmekte olup, bu faaliyetin yanında bu bireyler maddi ve manevi olarak siyasi oluşuma destek vermektedir. Siyasal katılım dört düzeyde gerçekleşmektedir.

Kayıtsız kalma düzeyinde siyasal katılım davranışı: Kayıtsız kalma şeklindeki

katılım şeklinde, vatandaşların hiçbir faaliyete katılmadığı görülmekle birlikte, vatandaşlar genel olarak oy kullanmama veya siyasal faaliyetler içerisinde hiç yer almamayı tercih etmektedirler.

Yüksek düzeyde siyasal katılım davranışı: Yüksek düzeyde siyasal katılım davranışı,

vatandaşların aktif şekilde siyasal faaliyetler içerisinde yer alma çabalarını içermektedir.

Kolay Siyasal Katılım Davranışı: Kolay siyasal katılım davranışı ise, siyasal

katılımın sağlanması için vatandaşların var olan enerjilerini harcamak için siyasal faaliyetlere yeterli zaman ayırmasıdır.

Zor siyasal katılım davranışı: Zor siyasal katılım davranışı ise kolay katılım

davranışlarının aksine vatandaşların daha fazla zaman ayırarak, enerji sarf etme çabasıdır.

Toplumda yaşayan bireylere seçme ve seçilme hakkının verilmesi, demokrasinin gereği olarak vatandaşların oy kullanması, insanları siyasal yaşam açısından mutlu etmektedir. İnsanların demokratik yaşam içerisinde, sosyal ve ekonomik durumu ne olursa olsun eşit ve adil haklara sahip olması önemlidir. Bu durum bireylerin düşüncelerinin sisteme dahil edildiği yönetim tarzını da ortaya koymakta olup, insanların oy kullanma yolu ile siyasi yaşam içerisinde yer alması, siyasi otoritenin belirlenmesinde etkili olacaktır. Seçim kavramı da tam olarak birçok seçenek arasından birinin tercih edilmesi anlamı taşımaktadır (Sezen, 1994: 51).Seçim yolu ile iktidarın belirlenmesi, toplumun kimler tarafından idare edileceği demokrasi açısından önem taşımaktadır. Seçmenin oy kullanma yolu ile seçimini belirlemesi

46

seçmen davranışı olarak nitelendirilmektedir. Seçmen davranışı insanların birey olarak siyasi eğilimlerini ortaya koymaktadır (Doğan ve Göker, 2010: 159-160).