Siyasal Davranış

İnsan davranışları sosyal psikolojik olarak öğrenme yoluyla kazanıldığı gibi, doğuştan getirilen birtakım özelliklere de sahip olan insana özgü vasıflardandır. Büyük çoğunluğuyla öğrenme yoluyla kazanılan davranışların arka planında bireylerin biyolojik doğası, fiziki ve sosyal çevresi ve geçmişe ait tecrübeleriyle geleceğe dair beklentilerinin bulunduğu söylenebilir.

İnsanların davranışlarının tayininde bireylerin istek, arzu ve ihtiyaçları, his ve bilgileri rol oynamaktadır. Bu kategorik özellikler bireyin algılarını organize ederek fiil ve hareketleri üzerinde etkili olmaktadırlar. Algıların organizasyonunun sonunda da insan davranışlarının yönlendirilmesi söz konusu olmaktadır. İnsanın dünyayı algı tarzı onun kişisel özelliklerinin ürünü olarak görülmektedir (Arsalntürk-Amman, 2000:151).

34

Siyasal davranışlar da bir davranış tipi olarak ele alınması gereken hususlardandır. Toplumda yaşayan insanların siyasete dair eylemlerini ifade eden siyasal davranışlar da insanın genel davranışlarının sahip olduğu özellikler bütününe bağlıdır. Yani insanın davranışını yönlendiren kişisel özellikleri siyasal davranışını bunun dışında tutamayacaktır. İnsanların nasıl oy kullandığı, seçmen olarak hangi esaslara göre oy verdiği, miting ve yürüyüşlere katıldığı durumu, zihniyetinin bir ürünü olacağı için, sosyal psikolojik anlamda, aynı temele dayalı olarak gelişme şansı yakaladığı gerçeklerindendir.

Siyasal davranışı siyasal tutumlar şeklinde analiz eden görüşler de bulunmaktadır. Siyasal tutum olarak ele alındığında da farklı bir izah yapılamayacaktır. Çünkü davranışların kendisi de tutumun bir parçasını oluşturmaktadır. Tutumlar insanların tercihleri üzerinde tayin edici role sahip olan insanların duygu, istek ve ihtiyaçlarına bağlı sosyal güdüleridir. Biz insanların hoşlanma ya da hoşlanmamaları; nesnelere, insanlara, durumlara ya da dünyanın başka herhangi bir özelliğine; soyut düşüncelere ve sosyal politikalara yönelik leyhte veya aleyhte değerlendirme ve tepkilerine tutum denmektedir (Atkinson vd., 2002:625).

Siyasal tutumlar da bu güdülerin bir çeşidi olarak karşımıza çıkmaktadır. Sonuçta siyasal davranışlar insanın istemesi ya da istememesi durumuna göre ortaya çıkan ve belirli bir yöne sahip olan anlayışlardır. İnsanın herhangi bir partiye oy vereceği ya da vermeyeceği; politikalarını tercih edeceği ya da etmeyeceği siyasal tutumunun kendisi olmaktadır. Bu da davranışın yönü hakkında bize bilgi veren bir husustur. Olumlu ya da olumsuz bir yönü bulunan bu hususların bizim tercihlerimiz üzerinde etkili olacağı açıktır. Muhafazakâr veya demokrat; solcu veya sağcı; dindar ya da ateist tercih ile oy kullanmak kişinin istek, arzu ve ihtiyaçlarına göre şekillenme şansının olduğu durumlara örnek teşkil edecektir.

Basit bir meraktan ileri düzeydeki siyasal katılım düzeyine kadar bireyin siyasal hayatta gerçekleştirmiş olduğu davranışlara denilen siyasal davranış, siyasal katılım ve seçmen tercihini içeren bir yapıya sahiptir (Dursunoğlu, 2017:1580).

KÜRSELLEŞME, SİYASAL GURUPLAR, SİYASAL KÜLTÜR – SİYASAL İLETİŞİM

VE TÜRKİYE 35

Siyasal davranış için yapılan tanımlamaların ortak yönü politik davranışın kişinin çıkarlarına hizmet etmesi ve kişinin istediği sonuçlara daha çabuk ulaşabilmesi için bu davranışın kişiye yardımcı olmasıdır(İslamoğlu-Börü, 2007:136). Sonuçta siyasal davranış sahibinin istek, arzu ve ihtiyaçları davranışın yönlendirmesi konusunda daha fazla belirleyici durumda olmaktadır.

Bireyin siyasal davranışları üzerinde çok farklı faktörlerin etkili olduğu görülmektedir. Bu faktörler kişisel, ekonomik, sosyo-kültürel, psikolojik, iletişim vs. olarak sıralanabilir. Yaş, cinsiyet, gelir, meslek ve eğitim gibi faktörler kişisel faktörler; yerleşme yeri, din, aile, sosyal çevre ve çıkar grupları, toplumsal travma ve geçmişe yönelik oy verme sosyo-kültürel faktörler; siyasal parti, ideoloji, aday ve lider siyasal faktörler; seçim kampanyaları, canvassing, kitle iletişim araçları, kamuoyu araştırmalarıdır. Bunların dışında psikolojik faktörler, gündem (konu) faktörü iletişim faktörleri olarak takdim edilebilir (Dursunoğlu, 2017:1580).

Siyasal davranışın proaktif ve reaktif adıyla iki farklı tekniği bulunmaktadır. Adına izlenim yönetimi de denilen proaktif siyasal davranış biçiminde bireylerin, başkalarının kendileri ile ilgili oluşturdukları algı örgütlenmelerini, düşünce ve fikirleri denetleme yolu ile yönlendirme işlemi gerçekleştirilmektedir. Bu tür yönlendirmenin ve manüplasyonun arkasında, sosyal ya da ticari yarar elde etme güdüsü bulunmaktadır.İçten ve samimi duygularla yapılan yönlendirmeler, karşısındaki bireyde özdeşim (imrenme) ve benimseme (doğru bilgi verildiğine inanma) yaratma ihtimali olacağı için muhatabı olan bireyin tutum değişimine neden olma olasılığını arttırarak hedefine ulaşma imkânı sağlayacaktır. Eğer buna karşılık yönlendirme karşısındaki kişi tarafından samimiyetsiz olarak algılanır ve anlamlandırılırsa, yarardan çok zarar getirip, güven sorunu oluşmasını sağlayacaktır.Görüldüğü gibi izlenim yönetimi proaktif ve olumlu bir teknik olduğu kadar risk faktörleri yüksek bir tekniktir. Reaktif tekniklerden bazıları eylemden kaçınma, bazıları da sorumluluktan kaçınma biçimindedir. Sözgelimi eylemden kaçınmanın altında yatan düşünce, en iyi eylem eylemsizlik olarak düşünülür düşüncesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tür teknikler adına verilebilecek örnekler ise şunlardır: Kurallara fazlaca bağlı olduğunu ve ondan ayrılmayacağını başkalarına hatırlatma, karar vermekten ya da iş sorumluluğundan kaçınmak için bunları başkalarına yükleme, çaresiz

36

görünmemek için stratejik durumlarda aptallığa sığınma, olay ve verileri ileri sürerek başkalarını korkutup sindirerek işten kaçınma, olayları aşırı germek ya da aşırı yumuşatarak işi sürüncemede bırakma, vakit kazanmak için işi yavaşlatmak. Sorumluluktan kaçarak gösterilen reaktif nitelikli politik davranış tekniklerinden bazı örnekler verebilmek mümkündür: Supervizorün önerdiği ve başarı şansı yüksek projeleri almak, çatışmadan kaçmak için söyleneni ya da yapılanı her aşamada doğrulayan sağlam olan taktiklere sığınmak, başkalarının ceza sorumluluğunu yüklenmemek, çarpıtmak ve bilgiyi manuple etmek gibi aldatıcı teknikler (Armağan, 2005:99).

Siyasal davranışlarla birlikte değerlendirilen bir diğer husus ise siyasal katılımdır. Siyasal katılımın da sosyolojik olarak analiz edilmesi yerinde olacaktır.