Sivas Dışında Bulunan Nüfus

1848 yılında Sivas’tan çeşitli sebeplerle başka mahallere giden 803 mükellef tespit edilmiştir. Bu kişilerin hepsi aynı yıl içerisinde Sivas dışına çıkmamıştır. Kişilerin Sivas’tan ayrılış tarihi yıl olarak net bir şekilde belirtildiğinden hangi yıl itibariyle dışarda bulunulduğu tespit edilebilmektedir. 10 yıl öncesinde Sivas dışına giden kişilerin kayıtları dahi defterde yeralmaktadır. Başka mahale giden mükellefler ellerinde bulunan kendi adlarına düzenlenmiş cizye kağıtları ile gittikleri yerde cizyelerini ödemektedirler.

Kişilerin hangi sebeple başka mahalde bulundukları hakkında defterde herhangi bir açıklama yapılmamaktadır. Ancak kişinin gelir durumuna işaret eden vergi sınıfına, mesleğine, yaşına bakarak hangi amaçla gitmiş olabileceği hakkında değerlendirme yapabilmek mümkündür. Çoğunlukla en etkin işgücü

Mahalle adı Mükellef sayısı

Ağca Bölge 104 Bab-ı Kayseri 105 Bazar 130 Cami-i Kebir 119 Küçük Kinisa 108 Temürcüler Ardı 124 Üryanı Müslim 102 Üryan-ı Zımmi 135

potansiyeline sahip olan evsat cizye veren kesimin şehir dışına çıkmış olması, söz konusu gidişlerin büyük ölçüde ekonomik sebepli olabileceğine işaret etmektedir.

Tablo 15’te görüldüğü gibi Sivas dışında bulunanların neredeyse 2/3 ‘ü Der-saadet’e yani İstanbul’a gitmiştir. İstanbul’da bulunan 534 kişi başka mahalde bulunan reayanın % 84 ‘üne eşittir. İstanbul’dan sonra 61 kişi ile %10’luk bir orana sahip olan Zile gelmektedir. Tabloda 17 kişinin Bozok’ta, 13 kişinin de Tokat’ta bulunduğu görülmektedir. Bunların haricinde herhangi bir bölgesel yoğunlaşma gerçekleşmemiştir. Gidilen yerler çeşitlilik açısından genellikle Sivas’a bağlı köy ve kazalar olup sayısı az da olsa Şam, Musul, Beyrut, Tiflis gibi Anadolu coğrafyası dışındaki bölgeler de listede yer almaktadır.

Sorgulanması gereken bir başka noktada Zile ile olan yoğun ilişki meselesidir. Sivas’a nispeten yakın birçok bölge varken %10’ luk bir oranın Zile’de bulunması dikkat çekmektedir. Bu noktada akla ilk gelen ihtimal o dönemde Zile’de ticari faaliyetlerin yoğunluğu ve söz konusu ilişkinin ekonomik amaçlı olabileceğidir. Ancak Zile’ye gidenlere ait bilgiler incelendiğinde yaşları 9 ile 13 arasında değişen bir çok çocuğun Zile’de bulunduğu tespit edilmiştir. Bu çocukların sayısı 22 olup Zile’de olduğu kaydedilen toplam kişi sayısının %36 ‘sını oluşturmaktadırlar. Üstelik bazı çocuklar tüm hane üyeleri Sivas’ta bulunurken kendileri “Zile’ye gitti “olarak deftere kaydedilmişlerdir. Bu durumun sebebi çocukların akrabalık ilişkileri sebebiyle Zile’ye gitmiş olabilecekleri gibi görünse de yaşlarının belirli bir aralıkta yoğunlaşması (9-13) Zile’de gayr-i müslim çocuklara yönelik eğitim veren bir kurumun bulunabileceği olasılığını akla getirmektedir.

Tablo 15 Sivas dışında bulunan nüfusun bölgesel dağılımı

gidilen yer

giden kişi

sayısı gidilen yer

giden kişi sayısı

Der-saadet 534 Şam-ı Şerif 2

Zile 61 Hafik 1

Erzurum 6 Musul 1

Bozok 17 Civar kazalar 2

Yozgat 5 Etraf köyler 5

Amasya 8 Canik 1

Adana 3 Habeş Kazası 1

Yenihan 3 Sarız 1

Sivas İli 2 Şarkışla 3

Halep 3 Karahisar-ı Şarki 2 Kazabad 4 Kayseri 1 Tonus 4 Malatya 1 Tuzasar Manastırı 2 Serincek Karyesi 1

Akdağ 1 Borazit Karyesi 1

GaziMağara 3 Antep 1 Tozaklı 4 Tiflis 2 Emlak 4 Ulaş 1 Beyrut 2 diğer 2 İzmir 2 Harput 3 Zara 3

Grafik 2 Sivas dışında en çok gidilen bölgeler

Bilindiği gibi II. Mahmut Dönemi’nde özellikle vergi sistemini düzene koymak adına yapılan uygulamalardan birisi de mürur tezkeresi uygulamasıdır. Mürur tezkeresi mahalli idarelerden temin edilen bir nevi izin belgesi veya pasaport niteliğindedir. “ Dönemin en önemli sorunu olan büyük şehirlere göçü önlemek ve iç güvenliği sağlamak için seyahat etmek isteyenler bu belgeyi almak zorundadır.”(Çadırcı,1997;46) Belge almadan seyahat edenlerin cizye defterine firari yani kaçak olarak kaydedildikleri görülmektedir. 1848 yılı cizye defterinde çeşitli meslek ve yaş gruplarına dahil 17 kaçak kişi olduğu tespit edilmiştir. Bunlardan yerleri tespit edilemediğinden ölümü sağmı oldukları bilinmeyen 10 tanesi firaren mefkud olarak olarak deftere işlenmiştir. Kişilerin hangi tarihten itibaren kaçak veya kayıp olduklarına bakıldığında 7-8 yıl öncesine kadar uzanan tarihlerin de listede yer alıyor olması göze çarpmaktadır. Mumculuk mesleğine mensup 40 yaşındaki Ohannes veled-i Simon 1839 yılından beri fireren mefkud durumundadır. Kürkçü Panik oğlu Arakil ailesiyle birlikte deftere firari olarak yazılmıştır. Bunların dışında kaçak olmayıp ölü veya sağ olduğu tespit edilemeyen sadece “mefkud” olarak kayıtlı 17 kişi daha bulunmaktadır.

der-saadet 84% zile 10% tokat 2% ^bozok_3% ^amasya1%

Tablo 16 Firari olarak Sivas dışında bulunanların listesi firari olanların listesi

adı mesleği yaşı sınıfı açıklamalar

Panik oğlu Arakil kürkçü 30 edna

firaren hanesiyle Tokat'a gitti

Ohannes veled-i Simon mumcu 40 evsat firaren mefkud-sene 56 Pafden oğlu Mıgır veled-i Karabet eskici 40 evsat firaren Zilede-sene 64

Bedros veled-i Eligya temürcü 23 evsat

firaren Der-saadet'te-sene 57

Senem veled-i Mardıros dellal 60 evsat firaren mefkud-sene 62

Mıgır veled-i Babuk 32 evsat firaren mefkud-sene ?

Malatyalı oğlu Kivork veled-i Markar ameleden 30 evsat firaren mefkud-sene 57 Artin veled-i Ağbab yanaşma 50 evsat firaren mefkud sene 63

Çamaşurcı oğlu Agob veled-i Manuk çamaşurcı 30 evsat

firaren mefkud-7 muharrem sene 64

Ansorlu oğlu Hamparsom veled-i

Sarkis dellal 21 evsat firaren Amasya'da-sene 63

Küpeli oğlu Bedros vele-i Ohannes dellal 33 edna

firaren Der-saadet'te-sene 64

Tay kesen oğlu Haçar veled-i Mikail katırcı 35 evsat

firaren Der-saadet'e gitti-sene 63

Nazar oğlu Mardıros veled-i Nazar kalaycı 35 evsat firaren mefkud-sene 58 İskender oğlu Ohan veled-i Karabet …. 48 edna firaren mefkud-sene 62 Arakil veled-i Payil terzi 18 evsat firaren mefkud-sene 62 Tavralı oğlu Ohannes veled-i İstefan ameleden 30 evsat firaren mefkud-sene 60 Eskici oğlu Agob veled-i Avanis terzi 25 evsat firaren Tokat'ta -sene 63