DÎVÂN-I LEYLÂ HANIM
1- Der Sitâyiş-i Sultân-ı Zamân Mahmûd Hân Meddallâhu Nasrahu (Fe‘ilâtün Fe‘ilâtün Fe‘ilâtün Fe‘ilün)
1 Merhamet-vâye şehen-şâh-ı zamân Hân Mahmûd Ki odur ümmet-i merhûmeye râhat-bahşâ
2 Zâtı Hak'dan bize bir mevhibe-i ‘uzmâdır Şükrin îfâ idemez cânını virse dünyâ 3 Bestedir silsile-i ‘adline târ-ı râhat
Kaldı mecnûn gibi zindân-ı ‘adem içre cefâ
4 Gâlib-i mutlak-ı a‘dâ idügi şeksizdir Oldı maglûb hilâfında olan ehl-i şekâ 5 Olmuş iken bir alay hasm-ı kavî bergeşte
Mora kâfirleri bir iş mi bi-lutf-ı Mevlâ 6 Cümlesi tu‘me-i şemşîr olur inşâ’allâh
İşte âsâr-ı zafer olmadadır rûy-nümâ 7 Husrevâ dâd-gerâ pâdişeh-i ‘adl-ârâ
Buldı zâtıñla şeref tâc u serîr-i vâlâ 8 Sen o hâkân-ı hüner-ver şeh-i ‘âlemsiñ kim
Kanda ben ‘âciz-i vasfıñ bülegâ-yı şu‘arâ
9 Lîk lutfuñla tüvân gelse dil-i nâ-şâda Reşk ider şi‘r-i metînime ricâl-i fusahâ
1. Kasîde M1 ve M3'te yok. Başlık: İlticâ Ez-Veliyyü'n-Ni‘met-i ‘Âlem M2 6a- Cümlesi / Cümleten M4
7b- tâc u / tâc-ı M4
10 Ya‘ni haddimce dür-i medhiñi nazm eyler idim Dest-gâh-ı kalemim düzgün olaydı ammâ
11 Âh ben ‘âcizeniñ münfiki olan pederim Deşt-i hasretde kodı bizleri böyle şâhâ 12 Ya‘ni dâ‘î-i kadîmiñ Morevî-zâde fakîr Sag ol ey pâdişehim eyledi ‘azm-i ‘ukbâ
13 Kalmadı külbe-i ahzânda metâ‘-ı köhne Guremâ eylediler her ne ki varsa yagmâ
14 Şöyle kim kılmasa ümmîd-i ‘inâyet imdâd
‘Ömrümüz eyler idi renc ü meşakkat ifnâ 15 Yetişir şekve-i gerdûn du‘âya başla
Rikkat-i kalb ile ol husreve gayri Leylâ
16 Yerde yatdıkça peder şâh-ı cihân sag olsun Gice gündüz dil-i mahzûna budur hayr-du‘â
11b- şâhâ / şehâ M2 14b- renc ü / renc M4
2- Medhiye Berây-ı ‘Asâkir-i Mansûre (Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilün) 1 Sâyesi dâ’im ola Mahmûd Hân'ıñ kim odur
Dîn ü islâmı mü’eyyed eyleyen bî-irtiyâb
2 Lutfı var olsun mu‘allem ‘asker îcâd eyledi Bende-gânıñ cümlesin kıldı bu yüzden feyz-yâb
3 Cümle kullar emrine ez-cân u dil baş egdiler Hüsn-i tedbîrine hep hayretde kaldı şeyh u şâb
4 Virdi fetvâ eşkıyânıñ katline müfti'l-enâm Yâveridir şübhesiz Peygamber-i ‘âlî-cenâb 5 Öyle şâhdır kim felekde hâliyâ yanmakdadır
Pertev-i ikbâline reşk eylemekde âfitâb
6 Şevket-i ikbâline kim kec bakarsa ol şehiñ Hâne-i idbârını ide Cenâb-ı Hak harâb
7 Bir kul oglı olmaga görse bu şân u şevketi Şübhesiz dergâhına Husrev iderdi intisâb
8 Görse bezm-i devletin bir dem Hüseyn-i Baykarâ Reşk ile bî-çâre eylerdi hemân câhın serâb
9 Öyle bir şâhdır o kim görse anı Sâsâniyân Sâyis olmaga kapusında olurdı kâm-yâb 10 Olsa der-bânı eger Dârâ o şâh-ı ekremiñ
Ol şâhıñ elbetde bâbında olurdı behre-yâb 11 Görse deryâlar gibi ihsânını Hâtem eger
Da‘vet ü lutf u keremden eylemez miydi hicâb 12 Yâd iderken gonca-i evsâfını ol husreviñ
Bir gazel kalbe safâ bahş eyledi mânend-i âb
13 Dîde-i mahmûrını gördüm yine mest ü harâb Hûn-ı dil nûş itdirir ‘uşşâka mânend-i şarâb
2. Kasîde M1, M2 ve M3'te yok.
14 İtmedi üftâdegâna bir nigâh-ı iltifât Gamze-i cellâdı itmez hîç Hak'dan ictinâb
15 Lutfı var olsun ki geldi sûy-ı dilberden sabâ Yâd-ı zülf ile yine aldım bu şeb bûy-ı gül-âb 16 Ka‘be-i rûyuñda cevr itmek revâ mı sevdigim
Kimseye olmuş mıdır firdevs-i a‘lâda ‘azâb
17 İtmesün bu rütbe Leylâ'ya ki bir devrân cefâ Ben ki kenz-i şâh-ı ‘asrım aña itmez mi ‘ikâb
18 Kandadır Fıtnat gelüp olsun benimle imtihân İşte meydân-ı sühân işte kalem işte kitâb 19 Sâyesinde kulları zevk eylesün gam görmesün
Şevk ile eflâke çıksun nagme-i çeng ü rebâb 20 Medhini itmek ne haddimdir o şâh-ı ekremiñ
Şi‘rimiñ her beyti olsa bir kitâb-ı müstetâb 21 Feyz-i mihr-i iltifâtıñdır ki şâhım tab‘ımız
İtdi rengîn nüktelerle ma‘den-i la‘l-i müzâb 22 Sâye-i devr-i hümâyûnuñda bezm-i ma‘rifet
Sûz-ı şi‘r ü reşha-i hâmemle buldı âb u tâb 23 Kıl du‘â-yı devletin Leylâ yeter çok söz yeter
Bu du‘âmı eyle dergâhıñda yâ Rab müstecâb 24 Görmeye cem‘iyyet-i hâtır yüzi a‘dâları
Sâdık-ı devlet olanlar eyleye feyz iktisâb
25 Gösterüp Mevlâ aña encüm gibi şeh-zâdegân Kendüsi tahtında var olsun ilâ yevmi'l-hisâb 26 Medh-i sultân-ı cihânda eyledim tenşît-i nâs Bu kasîdem gûş iden şâ‘irler olsun neş’e-yâb
3- Ramazâniyye Der-Hakk-ı Sultân ‘Abdü'l-Mecîd Hân (Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilün)
1 Tâli‘ oldı neyyir-i burc-ı sa‘âdet nâ-gehân Togdı necm-i tâli‘-i âfâk bî-şekk ü gümân
2 Sâha-i dünyâyı hem-reng-i behişt itdi yine Salınup seyrâna çıkdı sû-be-sû hûrî-veşân
3 Söz bir itdi vâ‘iz ü zâhid bu günlerde meger Başların pek hırkaya çekmekde rindân-ı zamân 4 Her menâre şeb-çerâg-efrûz olup i‘lân ider
Lem‘a-rîz oldı diyü feyz-i Cenâb-ı Müste‘ân 5 Hazret-i ‘Abdü'l-mecîd Hân'ıñ nevâl-i lutfınıñ
Mâh-ı rûze şükrini tekrâr ider rûz u şebân 6 ‘Ahd-i ‘adl-i devletiniñ her şebi Kadr-i sa‘îd
Rûz-ı fîrûz-ı hümâyûn-himmeti ‘îd-i cihân 7 Dâver-i gerdûn-eser dâd-âver-i ‘âlî-güher
Menba‘-ı feyz ü zafer Hâkân-ı İskender-tüvân
8 Kurretü'l-‘ayn-ı kerâmet nasb-ı ‘ayn-ı ma‘delet Serv-i gülzâr-ı kerâmet server-i gîtî-sitân
9 Feth u nusretdir kapucıbaşısı dergâhınıñ Pâs-bân-ı âsitân-ı şevketi baht-ı cüvân 10 ‘Âlemi şöyle ihâta itdi ‘adl ü dâdı kim
Oldı tev’em mîş ile ülfetde her şîr-i jiyân 11 Savlet-i şâhânesi sermâye-i fevz ü zafer
Himmet-i ferzânesi ârâyiş-i kevn ü mekân
12 Ey şehen-şâh-ı kerem-pîşe seniñ evsâfıña Çok sözüm vardır güher-veş kîse-i dilde nihân 13 Eylese ikdâr Leylâ kuluñı cûduñ eger
Sâye-i lutfuñda gelse tab‘ıma tâb u tüvân
3. Kasîde M1, M2, M3 ve M4'te yok, matbu nüshalardan alındı.
14 Şöyle merdâne hüner-perdâz olurdı ki sözüm Fıtnat'ıñ âsârını eylerdi bî-nâm u nişân 15 Tâ ki ‘âlem pây-dâr ola cihânda var olup
Eyle cümle kullarıñ ihsânıñ ile şâd-mân 16 Mâh-ı tâbân-ı hilâfet ide Mevlâ zâtıñı
Rûz u şeb devr eyledikçe mâh u sâl-i neyyirân
4- Bahâriyye Der-Sitâyiş-i Hibetullâh Sultân-ı ‘Aliyyetü'ş-Şân (Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün)
1 Bahâr eyyâmı geldi başladı bülbüller efgâna Nola reşk eylese cennet bu mevsimde gülistâna
2 Akarsular sirişk-i ‘âşıkân-âsâ hurûş itdi
Leb-i cûda görünce servi beñzer kadd-i hûbâna
3 Ne ra‘nâ yâsemenler sîne-i dilber gibi ammâ Hele pek beñziyor şeb-bû da gîsû-yı cüvânâna 4 Ruh-ı dildâra beñzer lâleler güller karanfüller
Muhassal her biri bir zevk bahş itmez mi insâna
5 Veliyyü'n-ni‘metim ol sûya teşrîf eyleyüp bir şeb Sürûrından şakâyık kıpkızıl olmuşdı dîvâne 6 Benefşe itmede her câyı mesken tarh-ı gülşende
Katı hercâyi dilber rahmı yok mı dâg-ı pinhâna
7 Bi-hamdillâh Cenâb-ı Hazret-i Sultân-ı ‘âlî-şân Kudûmiyle tarâvet virdi bir kat sünbülistâna
8 Dem-â-dem ‘andelîb efgân idüp ‘arz eyler ahvâlin Lisân-ı hâl ile gûyâ Hibetullâh Sultân'a
9 Perîşân oldı ‘aklım zülf-i dilber gibi hayretle İdince çeşm-i ‘ibretle nazar bu feyz-i Yezdân'a 10 Bitürdüm gülsitân-ı hâmeden bir tâze vü ter kim
Gâzel tarzında gûyâ beñzedi bir verd-i handâna
11 Nedendir itmez oldı âteşim te’sîr cânâna
Yanup yakıldıgım gördükçe hayrân oldı pervâne
12 Tutuşdı kalmadı kat‘â tenimde mûlarım bir bir Fetîl-efrûz olunca şem‘-i ‘aşkı sîne-i câna
4. Kasîde M1 ve M3'te yok. Başlık: Bahâriyye Der-Hakk-ı Hibetullâh Sultân M2 3a- ra‘nâ / hoşdur M4
5a- şeb / kez M2
13 Der-i kûyuñda feryâd eylesem de eyleme ta‘yîb Gedâlar hâlini ‘arz eyler elbet şâh-ı devrâna 14 Görünce çeşmini Allâh Allâh oldı feryâdım
O kâfir merhamet itmez mi âyâ ehl-i îmâna
15 Güzeller ‘âşık-ı dil-hastegâna zulmi az itsün Dil-i bîmârımız tâkat getürmez cevr-i hûbâna
16 Dil-i mahzûnumuz bâg-ı cihâna iltifât itmez Nola beñzerse dahi anda nergis çeşm-i mestâna 17 Dil-i mecrûhumuz da lâle-âsâ dâg dâg oldı
Bu nâr-ı ‘aşk ile Leylâ komuşdur başı meydâna 18 Bu bâg-ı ‘âlemiñ hâr u hasından ebkem olmuşdum
Bahâr-ı tab‘ım olmuşken baña bu gamla bîgâne 19 Görüp nûr-ı cemâliñ gonca-i ümmîdim açıldı
Safâ bahş itdi eş‘ârım yine bu cân-ı nâlâna
20 Nola fahr eylese Leylâ kulı şimden girü zîrâ Keşîde kıldı nâm-ı Hazret-i Sultân'ı dîvâna 21 Degil ey hâme vasf-ı zâtını bir vech ile haddiñ
Du‘â eyle hulûs-ı kalb ile sultân-ı zî-şâna 22 Hudâ eksikligin göstermeye bu ‘abd-i nâçîze
Emânet ola ancak zâtı Hayy-i Rabb-i Mennân'a 23 Gül-i tab‘ı açılsun biñ sene bu bâg-ı ‘âlemde
Anı bagışlaya Mevlâ şehen-şâh-ı cihân-bâna
24 Gülistân içre evrâd-ı zebân-ı bülbülân olsun Kasîdem medh-i sultân ile irdi gayri pâyâna
13. beyit M2'de yok.
17a- mecrûhumuz / bîmârımız M2 21b- hulûs-ı / huzûr-ı M2
22a- göstermeye / göstermesün M4
5- Der-Menkabet-i Fâtih-i Hicâz Hazret-i Mehemmed ‘Alî Paşa (Fe‘ilâtün Fe‘ilâtün Fe‘ilâtün Fe‘ilün)
1 Bârekallâh zihî âsaf-ı sâhib-devrân Nice âsâf ki ‘Alî-sîret ü Şîr-i Yezdân 2 Nice âsâf ki olup ‘aklına ‘âlem meftûn
Re’y ü tedbîrine Ristûları eyler hayrân 3 Nice âsâf ki eger ‘azm-i gazâ eylerse
Rahşınıñ na‘li ider rûy-ı zemîni lerzân
4 O nizâm-âver-i ahvâl-i cihân kim zâtın Zîver-i devlet ü dîn itmese Hayy-i Sübhân 5 Çokdan olmuşlar idi râh-rev-i mülk-i ‘adem
Gayret-i devlet ü dîn ile olan bî-sâmân
6 Rezme çıkdıkda o destûr-ı megâzî-pîşe Feth u nusret iki peyk oldı yanında her ân
7 Cân virürler idi a‘dâ kılıcı havfından O hudâvend-i cihân tîgın ideydi ‘uryân
8 Zerredir kevkeb-i ikbâline nisbet hurşîd Katredir kulzüm-i ihsânı yanında ‘ummân
9 Hâtem'iñ nâmını tayy itdi o rütbe şânı Bermekî görse kapusında olurdı der-bân 10 Vüzerâ bendesi olmaklıgıla fahr eyler
‘Ulemâ emrine münkâd ne itse fermân 11 Dergehi çünki melâz-ı ‘ulemâ-yı a‘lâm
Bâb-ı ihsânı medâr-ı vüzerâ-yı zî-şân 12 Sen o destûr-ı kerem-haslet ü ‘âdilsiñ kim
Fukarâ sâye-i lutfuñda bulur emn ü emân
13 Fâtih-i beyt-i Hudâ kıble-güşâdır zâtıñ Yâveriñ çünki seniñ ‘avn-i Cenâb-ı Mennân
5. Kasîde M1, M2, M3 ve M4'te yok, matbu nüshalardan alındı.
14 Şübhesiz Hazret-i Peygamber'i itdiñ hoşnûd Eyleyüp Ka‘be binâ hem-çü Halîl-i Rahmân 15 Eylediñ ol kadar evkâtıñı hayra masrûf
Sû-be-sû reşk-i na‘îm olmada sâyeñde cihân 16 Kim çekerdi bu kadar dîn ugurında zahmet
Gelsün eslâf eger var ise işte meydân
17 Şevk-i medhiyle o Cem-câh-ı felek-mertebeniñ Bir gazel tarh ideyim ki vire dil-mürdeye cân
18 Sînemi çarh-ı sitem-perver idince sûzân Kaldı hayretde o dem hâlime ehl-i nîrân
19 Rûzgârıñ sitemi serde hevâ-yı kâkül Buña taş olsa da eyler mi tahammül insân 20 Dil-i pür-sûzımı itfâ idemez kulzüm-i Nîl
Eşk-i pür-hûnum olup mey ciger oldı biryân 21 Bu kadar nâlelerim taglara itdi te’sîr
Yine dâd itmedi feryâdıma kat‘â cânân 22 Zâhid eylerse nola sûziş-i ‘aşkı ta‘yîb
Bilür ahvâl-i dil-i zârıñı Leylâ rindân 23 Medh-i destûr ile aldım elime kilk ü devât
Bikr-i fikr-i sühanımla bula zînet dîvân
24 Sözlerim çok seniñ evsâfıña masrûf idecek Kîse-i dilde olup dürr ü güher-veş pinhân 25 Hayli demdir heves-i medhiñ iderdim ammâ
Fikr-i gam mâni‘ olup koymadı bende dermân
26 Zât-ı zî-şânıñı ben böyle mi vasf eyler idim Olmayaydım sitem-i çarh ile bî-tâb u tüvân 27 Neyse evvel yüzime gülmüş idi oldukça
Şimdicek gördigim âzâr-ı gam Allâh'a ‘ayân 28 Lîk lutfuñla tüvân gelse dil-i nâ-şâda
Fıtnat'ıñ eylerim âsârını bî-nâm u nişân 29 Âsafâ çâre-resâ dâd-gerâ mültemesâ
Ey ki dergâhı olan ehl-i dile bâg-ı cinân
30 Bilmedi kimse hazef-pâre kadar kıymetimi Şi‘r-i pür-sûzıma tahsîn ider iken Hassân
31 Benem ol şâ‘ir-i mu‘ciz-nefes ü ‘Îsî-dem
Medh-i destûr ile virmekde sözüm mürdeye cân
32 Benem ol şâ‘ir-i rûşen-dil ü pâkîze-edâ Bikr-i mazmûnıma itmez mi cihân istihsân
33 Gayri fahriyye yeter başla du‘âya Leylâ O hudâvend-i cihân-bâna hemân rûz u şebân
34 Tâ ki virdikçe ziyâ dehre fürûg-ı re’yi Mihr-veş eyleye tenvîr cihânı her ân
35 Hânedânın idüp Allâh kederden mahfûz
‘Ömr ü ikbâlini efzûn ide Hayy-i Mennân
6- Der-Sitâyiş-i Re’îsü'l-Etibbâ-i Sultânî ‘Abdü'l-Hak Efendi (Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün)
1 Göñül hayli zamândır kim esîr-i derd ü mihnetdir Humâr-ı derd-i serle mübtelâ-yı renc ü ‘illetdir
2 Gam-ı derd-i dilimden gerçi şekvâ eylemem ammâ Felekden gördigim cevr ü meşakkat bî-nihâyetdir 3 Ne gûnâ hâk-i pâya ‘arz u şekvâ eyleyim bilmem Çekilmez vaz‘-ı nâ-hemvârı çarhıñ bâr-ı minnetdir 4 O rütbe yâre açdı cism-i zâra ser-be-ser iflâs
Bu derdiñ çâresi ancak re’îs-i ehl-i hikmetdir 5 Sudûruñ âb-ı rûyı ya‘ni ‘Abdü'l-Hakk Efendi kim
Zülâl-i nutkı ehl-i derde iksîr-i sa‘âdetdir 6 Felekler rûşenâdır hikmetü'l-işrâk-ı re’yinden
Mu‘allâ-pâye mihr-i âsumân-ı rahm u şefkatdir
6. Kasîde M1, M2, M3 ve M4'te yok, matbu nüshalardan alındı.
7 Felâtûn-ı zamân Ristû-hıred dâniş-ver-i ‘âlem Hüner bâbında bende hem-dem ü yâri dirâyetdir 8 İder bir sözle Câlînûs'ı mülzem cânı isterse
Ma‘ârifde fezâ’ilde kelâmı sırr-ı hikmetdir 9 Hicâbından soguk der dökdürürdi İbni Sînâ'ya
Ma‘ârifle o rütbe zâtı zîrâ germ-ülfetdir 10 Tabîb-i pâdişâhân-ı cihândır zâtı ced-ber-ced
Vücûd-ı bî-nazîri revnak-ı gülzâr-ı devletdir
11 Vücûdın Hak Ta‘âlâ merhametle eyleyüp hem-zâd Der-i devlet-medârı ehl-i derde cây-ı râhatdır
12 Öpüp dâmânın evvel dâder-i zî-şânı merhûmuñ Dehânımdan o lezzet gitmedi hâlâ o lezzetdir 13 Unutmam gördigim ihsânı bâbından Hudâ ‘âlim
Felekde iftihârım olsa da ancak o devletdir
14 Degil evsâfıñı haddim murâd ‘arz-ı ‘ubûdiyyet Anı ‘arz-ı hüner zann itme yâhud şâ‘iriyyetdir 15 Melâzâ bu perîşân ‘arz-ı hâlim ‘arz idüp şâha
Şifâ-yâb it dil-i bîmârımı vakt-i ‘inâyetdir
16 Kenîzeñde ‘inâyâtıña istihkâk yok ammâ Bu ihsânıñ olursa vâlidim merhûma hürmetdir
17 ‘İnâyet ‘âdet ise şâ‘ire sûy-ı ekâbirden Selâtîn-i ‘izâma ittihâz itmek de sünnetdir 18 Yeter Leylâ du‘âya başla tatvîl-i kelâm itme
Du‘â ol zât-ı ‘âlî-şâna hakkâ ki ‘ibâdetdir
19 Du‘âsı nezd-i Hak'da bî-kesânıñ çünki makbûldür Hemân eyle du‘â kaldır eliñ vakt-i icâbetdir 20 Kederden hıfz idüp evlâd u ahfâdıyla Hak zâtın
Disünler hânedânı haşre dek a‘lâma zînetdir