I. TARİHÇESİ
4. Sille’nin Osmanlı Hakimiyetine Girmesi
Konya ve çevresi Sultan I. Murad, Yıldırım Bâyezid dönemlerinde uzun yıllar Osmanlılar ile Karamanoğulları arasındaki mücadelelere sahne olmuştur48. H.794/M.1391-1392’de Yıldırım Bâyezid döneminde, Konya Osmanlı topraklarına katılmıştır. Karamanoğlu af dileyerek barış yapılmış, Çarşamba Çayı49 sınır kabul edilmiş, Timurtaş Paşa, Konya valisi olmuştur. Lârende tarafları Karamanoğullarına bırakılmış ancak Karaman oğlu Alaeddin Bey, Yıldırım Bâyezid’in Avrupa’daki meşguliyetinden yararlanıp tekrar isyan etmiş, Ankara ve Bursa taraflarını
44 Hoca Sadeddin Efendi, Tacü’t- Tevarih, C. I, Matbaahâne-i Âmire, 1279, s. 355; Solak-Zâde Mehmet Hemdemî Çelebî, Solak-zâde Tarihi, C.I, Ankara, 1989, s. 311; Mehmet Neşrî, Kitâb-ı Cihannümâ, Neşrî Tarihi, C.II, Ankara, 1987, s. 773; KONYALI, Konya, s. 104; aynı yazar, Akşehir, s. 105; Gaffar TOTAYSALGIR, Karaman (Lârende) Tarihî İncelemeler, Konya, 1944, s. 19, 44; MERÇİL, aynı eser, s. 306; UZUNÇARŞILI, Beylikler, s. 30; ÖNDER, Gez Dünyayı Gör Konya’yı, s. 20; Clèment HUART, Mevlevîler Beldesi Konya, İstanbul, 1978, s. 108; ORAL, Gevale Kalesi, s. 81- 82; UĞUR, aynı makale, s. 303; ÖDEN, aynı makale, s. 760.
45 KONYALI, Konya, s. 106.
46 Tursun Bey, Tarîh-i Ebü’l- Feth, İstanbul, 1977, s. 146; Hoca Sadeddin Efendi, aynı eser, C. I, s. 512-513; Aşıkpaşazade, Âşık Paşaoğlu Tarihi, İstanbul, 1992, s. 64; Solak-Zâde Mehmet Hemdemî Çelebî, aynı eser, C.I, s. 316; İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, Osmanlı Tarihi, C. II, Ankara, 1988, s. 88-89; TOTAYSALGIR, aynı eser, s. 21; ORAL, Gevale Kalesi, s. 82.
47 Mehmet Neşrî, aynı eser, s. 783, 785; KONYALI, Konya, s. 107,109; Aşıkpaşazade, aynı eser, s. 145; ÖDEN, Sadrazam Mahmut Paşa’nın kaleyi yıktırdığını söyler. ÖDEN, aynı makale, s. 760. 48 Hoca Sadeddin Efendi, aynı eser, C.I, s. 128-133; Şikarî, Karaman oğlu Mehmet Bey ile Yıldırım arasında yirmi yedi cenk olduğunu söyler. aynı eser, s. 234; Solak-Zâde Mehmet Hemdemî Çelebî, aynı eser, C.I, s. 72-75; ÜNAL, aynı eser, s. 173-190; Aşıkpaşazade, aynı eser, s. 64; UZUNÇARŞILI, Osmanlı Tarihi, C. I, s. 246-247, 296-297; MERÇİL, aynı eser, s. 303-305:
49 Mehmet Neşrî, aynı eser, C.I, s. 315; İbn Kemal, Tevârih-i Âl-i Osman IV. Defter, Ankara, 2000, s. 98-99; KONYALI, Konya, s. 27.
yağmalamıştır. Bunun üzerine Yıldırım Bâyezid tekrar Konya’ya girmiştir50. Konya, 1402 yılına kadar yaklaşık 11 sene Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra elden çıkmış, Çelebi Mehmet, 1414’te Beyşehir, Seydişehir ve Saideli’ni alarak Konya üzerine yürümüştür51. Sultan II. Murad, Konya Kalesi’ni muhasara etmiş, 1444’te Konya zapt edilmiştir52. Fatih Sultan Mehmet, 1451’de tahta çıktığı zaman karşısına ilk çıkan Karamanoğlu Beyliği oldu, fakat üzerine yapılan bir harekat neticesinde Karamanoğulları barış istemek zorunda kalmıştır53. Karamanoğullarının tekrar barış bozmaları ile Gedik Ahmet Paşa, Karaman seferine çıkmış54 ancak bir sonuç alamaması üzerine H.871/M.1466-1467’de bizzat padişah Karaman seferine çıkmıştır. Sultan Mehmet, Sadrazam Mahmut Paşa’yla beraber, önce Akşehir üzerinden Gevele önlerine gelmiş, tunç toplar ve taş top gülleleri vasıtasıyla55 Gevele Kalesi’ni sonra H.871/M.1466-1467’de Konya’yı kesin olarak almıştır. Pir Ahmet Bey Lârende’ye kaçmıştır56.
Konya ve çevresi, Karaman eyaleti adıyla kesin olarak Osmanlı idaresine girdikten sonra Konya’nın valiliği Şehzade Mustafa’ya verilmiştir57. Karaman eyaletinin H.888/M.1483’te tahriri yapılmış58, daha sonra H.906/M.1500-1501’deki tahrir için Cem Sultan’ın kethüdası görevlendirilmiştir59.
Osmanlı döneminde nispeten daha sakin bir hayat yaşayan Konya ve çevresi XVII. ve XVIII. yüzyıllarda eşkıyalık olaylarının ortaya çıkmasıyla yeniden
50 KONYALI, Konya, s. 91-92; ÜNAL, aynı eser, s. 183-190; Dimitri KANTEMİR, Osmanlı İmparatorluğunun Yükseliş ve Çöküş Tarihi, C.I, Ankara, 1979, s. 75-76.
51 Hoca Sadeddin Efendi, aynı eser, C. I, s. 283; Aşıkpaşazade, aynı eser, s. 75-76; KONYALI, Konya, s. 94; KANTEMİR, aynı eser, s. 77-78.
52 Hoca Sadeddin Efendi, aynı eser, C.I, s. 355-358, 371; Aşıkpaşazade, aynı eser, s. 99-101,108; KONYALI, Konya, s. 97-98, 102.
53 İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, Osmanlı Tarihi, C. II, Ankara, 1998, s. 87.
54 Şikarî, aynı eser, s. 237; Hoca Sadeddin Efendi, aynı eser, C.I, s. 511; Solak-Zâde Mehmet Hemdemî Çelebî, aynı eser, C.I, s. 336-339.
55 KONYALI, Karaman, s. 170; aynı yazar, Beyşehir, s. 404.
56 Hoca Sadeddin Efendi, aynı eser, C. I, s. 517-518; Aşıkpaşazede, aynı eser, s. 144; KONYALI, Konya, s. 28, 110, 111, 155; aynı yazar, Akşehir, s. 110. UZUNÇARŞILI, Osmanlı Tarihi, C.II, s. 89; ÖNDER, Gez Dünyayı Gör Konya’yı, s. 26; Muzaffer ERDOĞAN, “Fatih Mehmet Devri’nde Karaman Seferleri”, Konya Halkevi Dergisi, S. 133-134, (Kasım- Aralık, 1949), s. 6; M. Zeki ORAL, “Turgutoğulları, Eserleri- Vakfiyeleri”, Vakıflar Dergisi, S. 3, Ankara, 1956, s. 59; Feridun Nafiz UZLUK, “Fatih Devrinde Karaman Eyaletine Ait Vakıflar Fihristi”, Vakıflar Dergisi, S. 4, Ankara, 1958, s. 264; ORAL, Gevale Kalesi, s. 83, 85.
57 Hoca Sadeddin Efendi, aynı eser, C.I, s. 518; Solak-Zâde Mehmet Hemdemî Çelebî, aynı eser, C.I, 376-378; KONYALI, Konya, s. 29; Kenan İNAN, “Fatih Sultan Mehmet İstanbul’un Fethi ve Etkileri”, Türkler, C. IX, Ankara, 2002, s. 299.
58 H.888/M.1483 tahriri için bk. BOA, TT.d., no. 1085. 59 UZUNÇARŞILI, Osmanlı Tarihi, C.II, s. 109.
hareketlenmiştir. XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde, idari, mali, askerî, adli, ve hukukî bakımdan içeriden yıkılma belirtileri ortaya çıkmıştı. Makamların ve iltizamların rüşvetle verilmesi, halkın mültezimlerin ellerinde perişan olması, bunun neticesinde çift ve çubuklarını terk eden bir kısım çift bozan reayası eşkıyalığa başlamıştır60. Bu kargaşa döneminde Sille ve çevresinde de önemli eşkıyalık hareketleri yaşanmıştır.
Sille, Osmanlı devletinin son dönemlerinde de gündemdeki yerini korumuş son yüzyıllarda burada önemli siyasî ve askerî olaylar yaşanmıştır. Bunlardan ilki, Sille ahalisi ile Konya valisi Abdurrahman Paşa arasındaki olaylardır. Abdurrahman Paşa, Evail-i Cemaziyelahir 1218/18-27 Eylül 1803’te asker toplamak amacıyla Sille civarına gelmiş, buna tepki gösteren halk paşanın önüne çıkmış, Abdurrahman Paşa Konya’ya ardından Hocacihan bölgesine gitmiş, burada meydana gelen olaylarda 50 nefer asker ölmüştür61. Evasıt-ı Şevval 1218/24 Ocak- 03 Şubat 1804’te Abdurrahman Paşa’nın Sille’ye tekrar gelişinde ahali paşaya karşı gelmiş ve onunla mücadele etmişlerdir62. Olaylar sona erdikten sonra Abdurrahman Paşa’nın Sille’ye gitmesine hatt-ı hümayunla izin verilmiştir63.
İkinci önemli olay, Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa vakasıdır. Bilindiği üzere Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın ordusu, devlete karşı isyan etmiş ve Adana üzerinden Konya’ya gelmişti. 1832 yılında oğlu İbrahim Paşa ile serdar-ı ekrem Reşit Paşa arasında 64, Sille ve civarında da önemli muharebeler meydana gelmiş, savaşı Osmanlı ordusu kaybetmiştir65.
XIX. yüzyılda yaşanan bu siyasî ve askerî olaylardan sonra Sille ve çevresinde devletin yıkılışına kadar başka herhangi önemli bir olay meydana gelmemiştir.
60 İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, Osmanlı Tarihi, C.III I.Kısım, Ankara, 1995, s. 308. 61 KŞS, no. 68, s. 139-1, 140-1.
62 KŞS, no. 68, s. 133-3.
63 Kadı Abdurrahman Paşa’nın Konya’daki faaliyetleri için bk. Muhittin TUŞ, Sosyal ve Ekonomik Açıdan Konya, Konya, 2007, s. 47-50; BOA, HAT., no. 1950-C.
64 KONYALI, Konya, s.28.
65 ÖNDER, Mevlâna Şehri Konya, s. 42; Salih KIŞ, “Kavalalı Mehmet Ali Paşa Hadisesinde Konya Muharebesi”, (SÜSBE Tarih Ana Bilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2004, s. 51, 55-58; Mehmet ÖNDER, “Tarihi Musahebeler Konya Meydan Muharebesi”, Yeni Meram, S. 109, (22 Aralık 1950), s. 2.
II. FİZİKİ ve DEMOGRAFİK YAPISI