1.2. Şerʿi Mahkemelerdeki Görevliler
2.2.4. Sicilde Adı Geçen Görevliler
- Mahkeme-i Şer‛iyye kâtibi Hocazâde Salih Efendi
- Urfa cezâ reîsi Ahmed Nazif Efendi
- Urfa Mutasarrıfı Hasan Efendi
- Ticâret Kâtibi Ahmed Efendi
- Tahrîrât kaleminde evrâk mukayyidi Mustafa Efendi
- Meclis-i idâre kâtibi Hacı Abda Efendi
- Şeyhü’l-islâm Ömer Lütfî Efendi
- Nefs-i halebü’ş-şehbâ nâibi Şerîf Mahmud Hamdi Efendi
- Urfa nâibi Mehmed Bahaeddin Efendi
49
- Urfa müdde‛î umûmu mu‛âvini es-Seyyid Mehmed Tevfîk Bey
- Eytâm müdürü Hüseyin Efendi
- Evkâf müdürüzâde İbrahim Rüşdü Efendi
- Urfa’nın hazîne-i celîle ve beytü’l-mâl memuru Mehmed Şükrü Efendi
- Urfa müftîsi Hacı Abdüllatif Efendi
- Ermeni milletinden sâbık mal sandık emini Abram veled Kevork
- Hukûk mahkemesi azâsından Arabizâde Ömer Nâfi‛ Efendi
- Rumkal‛a kazâsı nâibi Salih Efendi
- Urfa belediye reîsi Haydar Ağa
- Suruc Kazası belediye reîsi Bali bin Alo
- Emlâk memûru Bekir Efendi
- Şam-ı şerîf nâibi es-Seyyid Mehmed Tevfik Efendi
- Urfa redîf binbaşısı Mehmed Neşet Efendi
50
SONUÇ ve DEĞERLENDİRME
Osmanlı Tarihi’nin arşiv kaynaklarının önemli bir kısmını oluşturan Şerʻiyye
Sicilleri, sosyal, kültürel ve iktisâdi tarih araştırmalarında birinci elden kaynak özelliği
taşımaktadır. Cedlerimizin bırakmış olduğu tarihi ve kültürel mirâsı tam anlamıyla
değerlendirebilmek için onlardan geriye kalan yazılı vesikaların detaylıca incelenmesi
gerekmektedir. Bu vesikalar arasında bulunan sicil kayıtları şüphesiz güvenilir kayıtlar
arasında yer almaktadır.
Şerʻiyye Sicil defterleri Osmanlı coğrafyası dâhilindeki hemen hemen her bölgede
kayıt altına alınırdı. Merkez başta olmak üzere, vilayetlerde, nahiyelerde ve kazalarda
kadılar tarafından kaleme alınan bu vesikalar, yerel ve şehir tarihi araştırmaları için
oldukça önem arz etmektedir. Tutulan kayıtların içerisindeki konu çeşitliliği sebebiyle
olduğu dönemin ve bulunduğu yerin demografik yapısı, ekonomik hayatı, mahallî hayatı,
hukuk tarihi, dini hayat, aile hayatı, yaşam biçimi ve kültürel öğeleri gibi konularda
araştırmacıların yararlanabileceği zengin ve sahih bilgiler mevcuttur.
222 Numaralı Urfa Şerʻiyye Sicil Defteri’nin birinci kısım transkripsiyonu ve
değerlendirilmesi amacıyla hazırlanan bu çalışmanın giriş bölümünde genel olarak
sicillerin öneminden bahsedilmiş, Osmanlı hukuk sistemi hakkında kısa bilgiler verilmeye
çalışılmıştır. Birinci bölümde Şerʻiyye Sicillerinin tanımı yapılmış ve literatürü hakkında
bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise genel olarak Urfa Şerʻiyye sicilleri, özel olarak da
araştırmamıza temel teşkil eden 222 Numaralı defter incelenmiştir. Bu bölümde sicilde
geçen belge türleri ve konuları tespit edilmeye çalışılmış, bunlardan yola çıkarak Urfa’nın
dini, iktisâdi ve içtimâi hayatından kesitler sunulmuştur. Üçüncü bölümde transkripsiyonu
yapılmaya çalışılan belgelerin tam metni verilmiştir.
İncelediğimiz bu defterde belgelerin çoğunluğunu oluşturan vekâlet davalarıyla
birlikte, menkul ve gayrımenkul mülk satışları, evlenme, boşanma, vasi tayini, miras ve
51
veraset, borç-alacak ilişkileri, mihir talebi ve tayini, nafaka talebi, hırsızlık, gasp ve adam
yaralama, ramazan hilalinin görülmesi gibi konularla ilgili kayıtlara ulaşılmıştır.
Defterde geçen vekâlet konularından H. 1308 / M. 1890’lı yıllarda Urfa’da
Müslüman halkın dışında kalabalık bir gayrimüslim nüfusun da yaşadığı anlaşılmaktadır.
Bu nüfusun büyük çoğunluğunu Ermeniler oluşturmaktaydı. Bunların dışında Protestanlar
ve Museviler hakkında da bilgiler mevcuttur. Bunların ağırlıklı yaşadığı mahalleler
Bıçakçı, Kebir Kenisâ, Esb Bazarı, Telfutur ve Gerz mahalleleridir. Ancak Müslüman ve
gayrimüslim halkın bir arada yaşadığı mahalleler de görülmektedir. Belgelerden anlaşıldığı
kadarıyla farklı ırka, dine, kültüre mensup bu iki tarafın birbirlerine vekil oldukları ve her
türlü işlerine memur edildikleri açıkça tespit edilebilmektedir. Dolayısıyla Urfa’da bu iki
kesim arasında karşılıklı bir güven ve huzur ortamının olduğu âşikardır. Nüfus yoğunluğu
bilgisinden hareketle tüm Osmanlı topraklarında olduğu gibi Urfa Vilayeti’nde de
Müslüman olmayanlara bir asimile politikası güdülmemiştir yorumu yapılabilir.
Borç-alacak ilişkileriyle ilgili belgelerde davaya konu olan eşyanın menkul ve
gayrımenkul niteliğinde olduğu görülmüştür. Bu gibi davaların mahkemeye çok fazla
intikal etmemesinde yine halkın biribirine güven duyduğu görüşünün yanında meydana
gelen anlaşmazlıkların borçlu ve alacaklının meseleyi kendi aralarında çözüme
kavuşturduğu da muhtemel bir durumdur.
İncelenen belgelerde yer alan başka bir belge türü ise miras ve veraset davalarıdır.
Sicilde çok fazla bulunmamasına rağmen Urfa’nın ekonomisi ve gündelik yaşamıyla ilgili
önemli ipuçları vermektedirler. Bu belgelerden Urfa’da vefat eden kişilerin mal varlıkları,
bunların cinsi ve bedeli, varislerinin sayıları ve cinsiyetleri, mal paylaşımı esnasında takip
edilen yol vb. konularda biligiler bulmak mümkündür. Nitekim bunlara dayanarak 19.
yüzyılın sonlarında bu bölgede halkın orta halli bir yaşam sürdürdüğü, para birimi olarak
kuruş, mecidiye, Osmanlı-Fransız-İngiliz Altını kullanıldığı, çocuk sayılarının bilindiğinin
aksine çok fazla olmadığı anlaşılmaktadır.
Sicilde evlenme konusuyla ilgili az sayıda belge mevcuttur. Bu durum o dönemde
bu bölgede ele alınan tarih aralığında çok fazla nikah akdinin gerçekleşmediği izlenimi
oluşturabilir. Ama daha önce de bahsettiğimiz gibi Osmanlı Devleti’nde nikah kıyma
52
yetkisi kadılardan başka mahalle imamlarına da verilmişti. Yüksek ihtimalle Urfa’da
meydana gelen evlenme durumları imam nezdinde gerçekleşmiştir. Çünkü günümüzde de
bu bölgede resmi nikah denilen ve tescilli devlet vesikasını temsil eden nikah türü yeni
yeni yaygınlaşmaya başlamıştır. Evli olan çiftlerin çoğu imam nikahı ile birbirine bağlıdır.
Boşanma hadiselerinin de mahkemeye intikali zorunlu olmadığı için sicilde az sayıda
bulunmaktadır. Sadece ihtilaflı konularda olayların kadı huzuruna taşındığı ve burada
şahitlerin ifadelerine başvurulmak münasebetiyle davanın karara bağlandığı görülmüştür.
Boşanmanın bir sonucu olarak ortaya çıkan nafaka talebi ve tayini konusunda da
kayıtlarda bilgi bulunmaktadır. Erkeklerin boşandıktan sonra da eşine ve çocuklarına
bakma yükümlülüğünün devam etmesi ve nafakanın kadınlara verilmiş bir hak olması
münasebetiyle boşanma, toplumda görülen bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır.
Mihir ise kadının nikah sırasında eşinden talep ettiği bedeli işaret etmektedir. Bu her iki
belge çeşidinden o dönemlerde Urfa’da nafaka ve mihir miktarları, bunların cinsleri
hakkında fikir sahibi olunabilmektedir.
Vasi tayini ile ilgili kayıtlara bakıldığında ise Osmanlı Devleti’nin adalet anlayışı,
koruma ve şefkat duygusu açıkça görülebilmektedir. Annesi veya babası ya da her ikisi
vefat eden çocuklara hiç geciktirilmeden bir vasi tayin edilmesine ihtiyaç duyulmuş ve
tayin edilen bu vasi, kişinin büluğa ermesine ve rüşt olmasına kadar bu görevi devam
ettirmiştir. Dolayısıyla Urfa örneğinde olduğu gibi hangi ırka, dine, kültüre mensup olursa
olsun, kimsesiz çocukların hak ve hukukları kanunlar çerçevesinde düzenlenmiş ve
gözetilmiştir. Urfa’da genelde bu vasilerin kendi akrabaları olduğu kayıtlardan
anlaşılmaktadır.
Hırsızlık, gasp ve adam yaralama ile ilgili davalara sicilde çok az rastlanmıştır.
Cinayet gibi konularda ise hiç kayıt yoktur. Dolayısıyla genel olarak Urfa’da asayişin
korunduğu söylenebilir. Bunların dışında farklı olarak doğrudan olmasada dolaylı yoldan
vakıflarla ilgili bilgiler defterde yer almaktadır. Ramazan hilalinin görülmesi dediğimiz
hadise yani Ramazan ayının başlangıcı ve sonucunu tespit eden Ay’ın durumu ile ilgili de
bir iki tane kayıt olduğu görülmektedir.
53
Sicilde geçen isimlerden yola çıkarak zengin bilgiler elde edilmiştir. Kullanılan
şahıs isimleri çoğunlukla peygamber, onların çocukları ve eşleriyle beraber ashab-ı kîramın
isimleridir. Erkek Mehmet, Mustafa, Halil, İbrahim, İsmail, Ahmet, Musa, Ali, Ömer,
Osman, Abdullah vb. dir. Bayanlarda ise Ayşe, Fatma, Zeynep, Ümmü Gülsüm, Hatice,
Sultan ve Aynzeliha isimleri ön plandadır. Öte yandan bu isimlerin kısaltılmış şekilde
kullanımları da dikkati çeken başka bir husustur. Bunların arasında yer alan Ahmo, Beko,
Alloş, Hamo, Şeyho gibi isimler günümüzde hala varlığını sürdürmektedir.
19. yüzyılın sonlarında Urfa’nın Halep Vilayeti’ne bağlı bir sancak olduğu
belgelerden öğrenilmektedir. Ayrıca o dönemde Urfa’nın nahiyeleri olan Suruç, Bozabad,
Oymaağaç gibi yerleşim yerleri günümüzde hemen hemen aynı isimlerle anılmaktadır. Adı
geçen dönemin kayıtlarında köy olarak geçen Karaköprü vb. yerler ise ilçe statüsü
kazanmışlardır. Müslüman veya gayr-i Müslimlerin yaşadığı Bıçakçı, Hekim Dede,
Kanberiye gibi mahallelerin isimleri de yine çoğunlukla günümüzde kullanılan isimlerle
aynıdır. Kayıtlardan çıkarılan görevli isimleri sayesinde de Urfa’nın siyasi tarihi hakkında
bilgi sahibi olunabilir. O dönemde Urfa’nın mutasarrıfı, müftüsü, belediye reisi, Eytam
Sandığı müdürü, kadısı gibi idari yönetimde yer alan şahısların kimler olduğu hakkında
bilgi sahibi olunmuştur.
Tarihi çağlar boyunca önemli bir merkez olan Urfa şehri, birçok kültüre ve
medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Münbit Hilal Bölgesi olarak adlandırılan verimli
topraklara ve ticaret yolları üzerinde yer alması sebebiyle birçok kez el değiştirmiş ve
nihayetinde İslam gölgesi altında durulmuştur. Peygamberler şehri olarak tarihte yerini
alan ve “Şanlı” payesiyle ödüllendirilen Urfa’da İslam medeniyetinin adaletini,
hoşgörüsünü, yardımseverliğini, misafirperverliğini ırk, dil, din, mezhep ayrımı yapmadan
iliklere kadar hissettirdiğini söylemek yanlış olmasa gerektir. Yüzyıllar boyunca Urfa
coğrafyasında Ermeniler ve Türkler aynı topraklarda kardeşçe beraber yaşamışlardır.
54
KAYNAKÇA
222 Numaralı Urfa Şer’iyye Sicili.
Akgündüz, Ahmet (1988), Şer’iyye Sicilleri Mahiyeti Toplu Kataloğu ve Seçme
Hükümler, c. 1, 1. Baskı, İstanbul: TDV Yayınları.
________________ (1990), Osmanlı Kanunnameleri, İstanbul: Fey Vakfı Yayınları.
________________ (1988), Şer’iyye Sicilleri, c. 1, İstanbul: TDV Yayınları.
________________ (2009), “İslam Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: Şer’iyye
Mahkemeleri ve Şer’iyye Sicilleri”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, (14),
13-48.
Aktan, Ali (1995), Osmanlı Paleografyası ve Siyasi Yazışmalar, İstanbul: İlim ve İrfan
Vakfı Yayınları.
Aktan, Hamza (2005), “Miras”, DİA içinde, 30, (143-145), İstanbul: TDV Yayınları.
Aslan, Nasi (1998), “Milli Arşiv İçerisinde Şer’iyye Sicilleri Eğitim ve Terminoloji
Problemi”, 1. Milli Arşiv Şûrası (Tebliğler-Tartışmalar), No: 12 içinde,
(187-194), Ankara: BDAGM Yayınları.
Asoğlu, İsmail (2014), 223 Numaralı Şanlıurfa Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyon ve
Değerlendirmesi (H. 1304-1334/M. 1887-1916), Yayımlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
55
____________ (2005), "Muhâlea", DİA içinde, 30, (399-402), İstanbul: TDV Yayınları.
Avcı, Casim (2006), “Nâib”, DİA içinde, 32, (311-312), İstanbul: TDV Yayınları.
Aybakan, Bilal (2013), “Vekâlet”, DİA içinde, 43, (1-6), İstanbul: TDV Yayınları.
Aydın, M. Âkif (1985), İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul: MÜ İFAV Yayınları.
_____________ (2003), “Mehir”, DİA içinde, 28, (389-391), İstanbul: TDV Yayınları.
Bağmancı, Fatma (2006), 216 Numaralı H. 1315-1317/M. 1897-1899 Tarihli Urfa
Şer’iyye Sicilinin Hukuksal Analizi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Baltacı, Cahit (1985), “Şer‘iyye Sicillerinin Tarihi ve Kültürel Önemi”, Osmanlı Arşivi ve
Osmanlı Araştırmaları Sempozyumu, 127-132, İstanbul: Türk-Arap İlişkileri
İnceleme Vakfı.
Bardakoğlu, Ali (2013), “Vesâyet”, DİA içinde, 43, (66-70), İstanbul: TDV Yayınları.
Bayındır, Abdülaziz (1999), “Osmanlı’da Yargının İşleyişi”, Güler Eren (Edt.), Osmanlı
içinde, 6, (429-446), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Bilgin, Aydın ve Tak, Ekrem (2008), İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 1
Numaralı Sicil (H. 919-927/M. 1513-1521), 1. Baskı, İstanbul: İSAM Yayınları.
Bilmen, Ömer Nasuhi (1985), Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, c. 6,
İstanbul: Bilmen Yayınları.
Ceyhan, Muhammed (2011), “Tanzimat Dönemi Sonrası Şer‛iyye Sicil Defterlerinin
Muhteva ve Diplomatik Açıdan Tahlili”, OTAM, 29, 49-82.
56
Cide, Ömer (2007), 205/1 Numaralı Şanlıurfa Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyon ve
Değerlendirilmesi (H. 1272-1282/ M. 1856-1865), Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Cin, Halil ve Akgündüz, Ahmet (1990), Türk-İslam Hukuk Tarihi I, İstanbul: Timaş
Yayınları.
Çadırcı, Musa (1997), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik
Yapısı, 2. Baskı, Ankara: TTK Yayınları.
Devellioğlu, Ferit (1997), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 14. Baskı, Ankara:
Aydın Kitabevi Yayınları.
Dinç, Güven (2005), “Şer’iyye Sicillerine Göre XIX. Yüzyıl Ortalarında Ailenin
Sosyo-Ekonomik Durumu”, OTAM Dergisi, (17), 1-19.
Denktaş, Mustafa (2005/1), “Şer’iyye Sicil Defterlerinin Sanat Tarihi Araştırmalarındaki
Önemi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18), 51-66.
Ekinci, Ekrem Buğra (2001), “Osmanlı Hukukunda Mahkeme Kararlarının Kontrolü”,
Belleten, 65 (244), 959-1005.
Fendoğlu, Hasan Tahsin (1999), “Osmanlı’da Kadılık Kurumu ve Yargının Bağımsızlığı”,
Güler Eren (Edt.), Osmanlı içinde, 6, (453-470), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Gedikli, Fethi (2005), “Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak Şer’iyye Sicilleri”, Türkiye
Araştırmaları Literatür Dergisi, 3 (5), 187-213.
Gökbilgin, M. Tayyib (1992), Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, İstanbul:
Enderun Yayınları.
Güler, Selahaddin E. (2002), “Eskiçağdan Kurtuluş Savaşı’na (1920) Kadar Urfa’nın
Tarihi”, Şanlıurfa Uygarlığın Doğduğu Şehir, Ankara: ŞURKAV Yayınları.
57
İnan, Kenan (1999), “1831 Nolu Şeriye Siciline Göre 17. Yüzyıl Ortalarında Trabzon’da
Mülk Satışları”, Türk Dünyası Araştırmaları, 120, 103-125.
İhsanoğlu Ekmeleddin (edt.) (1999), Osmanlı Medeniyeti Tarihi, c. 2, İstanbul: Feza
Gazetecilik.
Kazıcı, Ziya (1991), İslam Müesseseleri Tarihi, İstanbul: Kayıhan Yayınları.
Korkmaz, Songül (2006), 205/1 Numaralı Şanlıurfa Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyon
ve Değerlendirilmesi (H. 1269-1272/M. 1852-1855), Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kütükoğlu, Mübahat S. (1992), “Buyruldu”, DİA içinde, 16, (478-480), İstanbul: TDV
Yayınları.
__________________ (1994), Osmanlı Belgelerinin Dili, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Ortaylı, İlber (2001), “Kadı”, DİA içinde, 24, (69-73), İstanbul: TDV Yayınları.
__________________ (2001), Osmanlı Toplumunda Aile, İstanbul: Pan Yayıncılık.
__________________ (2002), “Osmanlı İmparatorluğunda İktisadi ve Sosyal Değişim”,
Makaleler-1, Ankara: Turhan Yayınları.
Öztürk, Sait (2001), “Kassam”, DİA içinde, 24, (579-582), İstanbul: TDV Yayınları.
Pakalın, M. Zeki (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II, 3. Baskı,
İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Parlatır, İsmail (2009), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, 1. Baskı, Ankara: Yargı Yayınları.
Şemsettin Sami (1996), Kâmus-i Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
58
Şen, Murat (1999), “Osmanlı Hukukunun Yapısı”, Güler Eren (Edt.), Osmanlı içinde, 6,
(327-339), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Şilen, Mehmet (2014), 208 Numaralı Urfa Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve
Değerlendirilmesi (H. 1296-1299/ M. 1879-1882), Yayımlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Taş, Yasin (2013), Kadı Sicillerine Göre XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Urfa’da
Sosyal Hayat, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü.
________________ (2014), “Urfa Şer’iyye Sicilleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Tarih
Okulu Dergisi, 7 (XVIII), 453-472.
Turan, Ahmet Nezihi (2010), “Şanlıurfa”, DİA içinde, 38, (336-341), İstanbul: TDV
Yayınları.
Uğur, Yunus (2003), “Mahkeme Kayıtları (Şer‛iye Sicilleri): Literatür Değerlendirmesi ve
Bibliyografya”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 1 (1), 305-344.
__________ (2010), “Şerʻiyye Sicilleri”, DİA içinde, 39, (8-11), İstanbul: TDV Yayınları.
Umut, Abdurrahman (2008), 225 Numaralı Urfa Şer’iyye Sicili (H. 1297-1304/M.
1880-1887) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı (1988), Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, 3. Baskı, Ankara:
TTK Yayınları.
Yazar, Sabri (2001), Ayetler Işığında Halilürrahman İbrahim Aleyhisselam ve Urfa
Tarihçesi, Şanlıurfa: Dergah Kitabevi.
59
Yazır, Elmalılı Hamdi (1992), Alfabetik İslam Hukuku ve Fıkıh Istılahları Kamusu, c.
5, İstanbul: Eser Yayınları.
Yıldız, Ali (2010), 204 Numaralı Şer’iyye Sicil Defterine Göre Urfa’da Ekonomik
Sosyal ve Kültürel Hayat (H. 1260-1269/M. 1844-1853), Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
60
EKLER
61
EK-1: 222 NUMARALI URFA ŞERʻİYYE SİCİLİNİN (BİRİNCİ KISIM)
TRANSKRİPSİYON METNİ
(…) (Vekâlet)
(?) Hacı Ahmet Efendi meclis-i şer‘-i şerîf-i enverde sancak Birecik kazâsı merkezi mahallâtından Meydan mahallesi ahâlîsinden olub hâlâ Urfa’nın Câmi‘-i Kebîr Mahallesi’nde Yorgancızâde Abdurrahman Efendi konağında müsâferetle mukîm Mehmed Rıza Efendi ibn-i Hacı Musa Mahallesi (…) takrîr-i kelâm ve ta‘bîr-i ‘ani’l-merâm edüb Urfa’nın İmâm Sekâkî Mahallesi sâkinlerinden İmâmzâde Mehmed Müderris (…) ile Urfa’nın hâric-i sûrunda Harran şukkası nâm mahalde vâki‛ bir kıt‘a bahçe ve Câmi‘-i Kebîr Mahallesi sâkinlerinden Mustafa ibn-i Kavasoğlu Hacı Ali ve li-ebeveyn kız karındaşı Dursun nâm Hâtun ile câmi‘-i kebîr mahallesinde vâki‛ bir bâb menzil ve Alaybeyizâde Hacı Müslüm ibn-i Mustafa Bey ile Urfa müzâfâtından Bozâbâd nâhiyesine tâbi‘ (…) karyesinde vâki‛ bir kıt‘a üzüm bağı davâlarını ‘âid olduğu muhâkemede rûyeti ve husûsât-ı mezkûreyi (…) davâ ve ahz u kabza ve makbûzunu (…) îsâle ve kendü imzâsıyla ‘arz-ı hâl ve mezkûrda levâih ve haciznâme ve (…) sâire tanzîm ve takdîmine ve muhâkeme ve mürâfa‘a (…) ve hasbe’l-îcâb husûmet ve redd-i cevâba ve tahlîf ve istihlâfa ve teblîğ ve (…) ve temyîz ve istinâfa ve ‘arz-ı (…) el-hükm ve i‘âde-i muhâkemeye ve şahs-ı sâlis zuhûrunda anınla dahî davâya ve (…) husûsât-ı mezkûrenin son dereceye kadar mütevakkıf olduğu umûrun küllîsine ve lede’l-iktizâ (…) (?) âharı tevkîle mezûnen (…) olarak tarafımdan işbu merkûm Mehmed Rıza Efendi’yi huzûran ve Urfa’nın Hekim Dede Mahallesi mütemekkinlerinden (…) Rum Katolik milletinden Cozif veled-i Nasrallah Rabat nâm kimesneyi (…) mevkûfe gıyâben (…) icrâ-yı vekâlet etmek üzere vekâlet-i ‘amme-i mutlaka-yı sahîha-yı şer‘iyye ile vekîl ve nâib-i münnâb nasb ve ta‘yîn eyledim dedikde vekîlân-ı merkûmândan hâzır-ı merkûm Mehmed Rıza Efendi her biri (…) muharrer vekâlet (…) hizmet-i lâzimesini kemâ yenbağî edâya ta‘ahhüd ve iltizâm etmeğin mâ-vâki‛ bi’t-taleb ketb ve imlâ olundu. Hurrire fi’l-yevmi’t-tâsi‘ ve’l-‘işrîn min şehr-i Recebü’l-ferd sene semâniye ve selâse miete ve elf.
(…) (Vekâlet)
Medîne-i Urfa Mahallâtından Tell Futûr Mahallesi mütemekkinlerinden ve tebaa-yı Osmaniye’nin Ermeni milletinden şahsı bi’l-ma‘rifetü’ş-şer‘iyye ‘ârifân olan millet-i merkûmeden mahalle-i mezbûre mütemekkinlerinden Aceloğlu Abram veled-i Makdîs Kevork ve Halîlü’r-rahman Mahallesi (…) oğlu Tenekeci Aruş veled-i Makdîs Agop nâm kimesneler ta‘rifleriyle ma‘rifetü’ş-şahs Yakut veled-i (…) medîne-i mezbûre mahkeme-i şer‘iyyesinde mün‘akid meclis-i şer‘i lâzümü’t-tevkîrde kezâlik millet-i (…) Esb Bazarı Mahallesi mütemekkinlerinden Agop Ragıb veled-i Ohannes mahzarında takrîr-i kelâm (…) gelinceye değin benim sâirlerimi ‘aleyhimde ve sâirlerin benim ‘aleyhimde vukû‘ bulumuş ve bulacak (…) şer‘iyye ve bidâyet-i hukûk ve mahâkim-i nizâmiyede taleb ve da‛vâ ve ahz u kabza ve bana (…) ve teblîğ ve tebellüğ ve kendü imzâsıyla ‘arz-ı hal ve haczinâme takdîmine ve husûs-ı mezbûrun mütevakkıf olduğu umûrun küllîsine (…) vekâlet-i ‘amme-i mutlaka-yı sahîha-yı şer‘iyye ile tarafımdan işbu merkûm Agop Ragıb’ı vekîl ve nâib-i münnâb nasb ve ta‘yin eyledim dedikde merkûm Agop Ragıb dahî ber-minvâl-i muharrer vekâlet-i mezbûreyi kabûl ve hizmet-i lâzimesini kemâ yenbağî edâya ta‘ahhüd ve iltizâm etmeğin mâ-vâki‛ bi’t-taleb ketb ve imlâ olundu. Fi’l-yevmi’l-hâdi (…) semâni ve selâse miete ve elf.
(…) (Vekâlet)
Câmi‘-i kebîr Mahallesi sâkinlerinden işbu târihden üç sene mukaddem vefât eden (…) zevce-i menkûha-yı metrûkesi Zeliha bint-i Ahmed ile (…) Mehmed ve Halil sulbiye-i kebîre kızı Fatma (…) oğulları Abdülkadir ve Derviş ve sulbiye-i sağîre kızı (…) münhasıra ve kable’t-taksîm sağîre
62
(…) dahi vefât edüb verâseti vâlidesi zevce-i mezbûre (…) li-ebeveyn er karındaşları sağîr Abdülkadir ve Derviş ve li-ebeveyn kız karındaşı mezbûre Hatice (…) ve kable’t-taksîm merkûme Hatice dahi vefât edüb verâseti vâlidesi zevce-i mezbûre Zeliha ile li-ebeveyn er karındaşları sağîrân-ı merkûmân Abdülkadir ve Derviş’e münhasıra olduğu bi’l-ihbâr lede’ş-şer‛ü’l-enver zâhir ve nümâyân (…) altı bin üç yüz otuz altı sehemden olub sehem-i mezkûrenin doksan iki sehemi zevce-i mezbûre Zeliha’ya ve bin sekizer sehemden iki bin on altı sehemi ebnân-ı küberâ Mehmed ve Halil’e ve beş yüz dört sehemi bint-i kebîre-i mezbûre Fatma’ya ve bin dört yüz yirmi birer sehemden iki bin sekiz yüz kırk iki sehemi ebnân-ı sağîrân-ı merkûmân Abdülkadir ve Derviş’e isâbeti tahakkukdan sonra verese-i merkûmeden olub zâtını bi’l-ma‛rifetü’ş-şer‛iyye ‛ârifân olan mahalle-i mezbûre sâkinlerinden Mehmed Ali (…) ve Kara Musa Mahallesi sâkinlerinden Müslüm ibn-i Ömer nâm kimesneler ta‛rifleriyle ma‛rifetü’z-zât mezbûre Zeliha hatun medîne-i mezbûre mahkeme-i şer‛iyyesinde mün‛akid meclis-i şer‛imizde mahalle-i mezbûre sâkinlerinden Şerbetçi İbrahim mahzarında takrîr-i kelâm edüb verese-i merkûmeden ebnân-ı kebîrân-ı merkûmân Mehmed ve Halil (…) mezbûre Fatma (…) mezkûr hisse-i ırsiyelerini müteveffâ-yı evvel-i merkûm terekesinden olmak üzere urfa (…) benden davâ etmiş (…) ben dahi husûs-ı mezkûru istimâ‛ ve redd-i cevâba ve hasbe’l-icâb taleb ve davâ ve ahz u kabza (…) ve bana îsâle ve teblîğ ve tebellüğ ve son dereceye değin muhâkeme ve mürâfa‛aya ve husûs-ı mezbûrun mütevakkıf olduğu umûrun küllisine vekâlet-i mutlaka-yı sahîha-yı şer‛iyye ile tarafımdan işbu zevcim merkûm Mevlüd’ü vekîl ve nâib-i münnâb nasb ve ta‛yîn eylediğimde merkûm Mevlüd dahi ber-minvâl-i muharrer vekâlet-i mezbûreyi kabul ve merâsimini kemâ yenbağî edâya ta‛ahhüd ve iltizâm etmeğin mâ-vâki‛ bi’t-taleb ketb ve imlâ olundu. Fi’l-yevmi’r-râbi‛ (…) sene semani ve selâse miete ve elf.
Numerosu 5 (Boşanma)
Medîne-i Urfa mahallâtından İhlâsiye Mahallesi sâkinlerinden zâtını bi’l-ma‛rifetü’ş-şer‛iyye