Seyyid Burhâneddin

Bahaeddin Veled’in vefatından sonra Mevlânâ, bir yıl mürşitsiz kalır. Seyyid Burhâneddin’in Anadolu’ya gelmesiyle mürşidine kavuşur. Mürşit–mürit ilişkisi içinde dokuz yıl birlikte zaman geçirirler.94 _{İbtidâ-nâme’de Seyyid Burhâneddin’in}

Ledün ilminde ve aşkta tek olduğu, erenler arasında onun gibi söz söyleyenin olmadığı, Allah dostlarından olup, gayp âleminin yol göstericilerinden olduğu anlatılır.95

Seyyid Burhâneddin bir gün şeyhi Bahaeddin Veled’in Rum ülkesinde olduğunu öğrenir. Bu mutlu haberi alan Seyyid Burhâneddin neşe içinde Konya’ya gelir. Konya halkından şeyhinin vefat edeli bir yıl olduğunu öğrenir. Konya halkına hakikat cihetiyle bakıldığında Allah’a âşık olma yönüyle herkesin bir olduğunu, kendisinin de bir şeyh olduğunu ifade eder. Halk, Seyyid Burhâneddin Tirmîzî’nin

90 _{Reşat Öngören, age., s. 442.} 91 _{Sultan Veled, age., s. 255.} 92 _{Ahmed Eflâkî, age., s. 96.} 93 _{Helmuth Ritter, agm., s. 272.}

94 _{Bedîüzzaman Fürûzanfer, age., s. 128; Helmuth Ritter, agm., s. 272.} 95 _{Sultan Veled, age., s. 236.}

çağrısıyla ona mürit olur. Seyyid Burhâneddin, Mevlânâ Celâleddin’e kâl ilminde eşinin benzerinin olmadığını, fakat Bahaeddin Veled’in kâl ilminin yanında hâl ilmine de sahip olduğunu, onun da bu ilmi araması gerektiğini ifade eder.96

Mevlânâ Celâleddin, Seyyid Burhâneddin’in müridi olur, dokuz yıl onun hizmetinde bulunur. Hem hâl ilminde hem kâl ilminde onun derecesine yükselir. Kısa bir süre sonra Seyyid Burhâneddin vefat eder. Mevlânâ Celâleddin onun vefatından sonra yemeden içmeden kesilir. Beş yıl riyâzet yapar. İbadetler, riyâzetler peşi sıra gelince kerametler gösterir. On binlerce müridi olur. Din sahipleri, âlimler, müftüler onu peygamber makamında görürler. O, hakikatin sırlarını anlatan vaazlar vermeye başlar.97

Ferîdun bin Ahmed-i Sipehsâlâr’a göre Seyyid Burhâneddin, ilim ve irfanıyla ârif, kemal sahibi, sırra ve keşfe mazhar olan büyük velidir. Seyyid Burhâneddin, Bahaeddin Veled vefat ettiğinde Konya’da değildir. Bir gün rüyasında Bahaeddin Veled’i görür. Bahaeddin Veled, ona, Mevlânâ’yı yalnız bıraktığını, onu koruyup kollamak konusunda ihmalkâr davrandığını söyler. Seyyid Burhâneddin rüyadan aldığı işaretle Konya’ya Mevlânâ’nın yanına gelir. Mevlânâ’ya babasından öğrendiği zahirî ilimlerden sonra öğrendikten sonra ilm-i hâl’i öğrenmesi gerektiğini söyler. İlm-i hâl’e dair Bahaeddin Veled’den öğrendiklerini Mevlânâ’ya anlatır. Mevlânâ’ya yakîn ilimleri, sülûk yolu, şeyhlerin âdabı gibi, dokuz yıl süren bir irşat eğitimi verir. Bu sürede Bahaeddin Veled’in Maarif adlı eserini bin kere tekrar ederler.98

Seyyid Burhâneddin, irşadıyla Mevlânâ’nın tekâmül yolculuğunda kemâle ulaştığını görünce görevinin bittiğini düşünerek Kayseri’ye gitmek için ondan müsade ister, fakat Mevlânâ onun gitmesine razı gelmez. O da Mevlânâ’nın rızasını almadan yola çıkar ve bindiği hayvanın ayağı kayınca kendi ayağını incitir. Geri dönmek zorunda kalır. Mevlânâ, ona, niçin ısrarla gitmek istediğini sorar. İrşat görevini tamamladığını düşünen Seyyid Burhâneddin, Konya’ya “kuvvetli bir aslan”

96 _{Sultan Veled, age., s. 256-257.} 97 _{Sultan Veled, age., s. 259.}

diye nitelediği birinin geldiğini ve kendisinin de bir “aslan” olup aynı yerde kalamayacağını belirtir. Bu açıklama üzerine Mevlânâ rıza gösterince Seyyid Burhâneddin Kayseri’ye gider.99

Ahmed Eflâkî, Seyyid Burhâneddin’i eserinde “Seyyid-i Sırdan, Burhanü’l-

hak ve’d-din-el-Hüseyin el-Tirmizi” diye tanıtır. “Seyyid-i sırdan” lâkabı ona

hakikatin sırlarına vakıf olması sebebiyle verilir. Bahaeddin Veled, ailesi birlikte Belh’ten göç ettiği zaman o da Tirmiz taraflarında bir yerde inzivaya çekilir. Mevlânâ’ya bir mektup gönderir.100 _{Mevlânâ’ya yazdığı mektubunda Larende’nin}

uzun bir süre kalınacak bir yer olmadığını söyleyerek ondan Konya’ya gelmesini ister. Mevlânâ aldığı bu mektupla hemen Konya’ya döner ve Seyyid Burhâneddin’i ziyaret eder. Seyyid Burhâneddin Mevlânâ’ya çeşitli sorular sorar. Mevlânâ’nın cevaplarından pek memnun olarak din ve yakîn ilimlerinde babasını geçtiğini, Bahaeddin Veled’in ilm-i hâli ve ilm-i kâli tam anlamıyla bildiğini, o günden sonra Mevlânâ’nın da ilm-i hâl’i öğrenmesini ister.

İlm-i hâl’e aynı zamanda “Ledün” ilmi denir. Peygamberlerin ve velilerin ilmi olup bu ilimler Seyyid Burhâneddin’e Bahaeddin Veled’den ulaşır. O, Mevlânâ’ya, bu ilimleri ondan öğrenmesi hâlinde ilm-i zahir ve ilm-i bâtın’da babasının varisi olacağını ifade eder.101 _{Böylece Mevlânâ ve mürşidi Seyyid Burhâneddin, dokuz yıl}

birlikte vakit geçirirler. Seyyid Burhâneddin bütün bildiklerini anlatarak onu irşat eder. Dokuz yılın sonunda Seyyid Burhâneddin Kayseri’ye gitmek için Mevlânâ’dan müseade ister. Burada İbtida-nâme ile Mevlânâ ve Etrafındakiler’de yazılan rivayetlerden farklı olarak Seyyid Burhâneddin’in yakın arkadaşları ile birlikte bağlara gezmeye gittiği sırada katırın üzerinde iken gönlüne Kayseri’ye gitme hayali düştüğü yazılıdır. Tam o esnada katırın sıçramasıyla Seyyid yere düşer. Ayağı kırılır. Çizmeyi çıkardıklarında ayak parmaklarının kırıldığı görülür. Seyyid Burhâneddin bu hadiseyi “Aferin! Ne de güzel mürit! Şeyhinin ayağını kırıyor!”102 _{diye yorumlar.}

99 _{Ferîdun bin Ahmed-i Sipehsâlâr, age., s. 144.} 100 _{Ahmed Eflâkî, age., s. 103.}

101 _{Ahmed Eflâkî, age., s. 104.} 102 _{Ahmed Eflâkî, age., s. 106.}

Mevlânâ, elini, Seyyid Burhâneddin’in kırılan yerine koyar ve kırıklar hemen iyileşir. Ardından Seyyid Burhâneddin Kayseri’ye gider.103

Ahmed Eflâkî’nin naklettiği başka bir rivayette Seyyid Burhâneddin’in, Mevlânâ’nın çocukluğunda ona lalalık ve atabeylik yaptığını dile getirir. Yine başka bir rivayette Seyyid Burhâneddin’in Mevlânâ’ya uyguladığı halvet anlatılır. Eflâkî’ye göre Mevlânâ, Şam’dan sonra Rum’a hareket eder. Kayseri’ye gelip Seyyid Burhâneddin’le görüşür. Seyyid Burhâneddin, Mevlânâ’ya, zâhir ilimlerinde çok ileri bir noktada olduğunu, ledün ilminde derinleşmesi için halvete girip çile çıkarması gerektiğini ifade eder.

Seyyid Burhâneddin, Mevlânâ’ya yedi günlük bir halvet teklif eder. Mevlânâ ise halvetin kırk gün olmasını ister. Bir ibrik su ve birkaç arpa ekmeğinden başka bir şey bulunmayan hücrenin, o girdikten sonra kapısı çamurla kapanır. Mevlânâ burada kırk gün çile çıkarır. Kırkıncı günün sonunda hücrenin kapısı açıldığında Mevlânâ’nın huzur içinde hakikatin sırlarına dalmış bir şekilde müşahedeye çıktığı görülür.104 _{Seyyid Burhâneddin, Mevlânâ’nın ikinci ve üçüncü çileden sonra naklî,}

aklî, kesbî ve keşfî bütün ilimlerde çok ileri bir seviyeye ulaşmış olduğunu belirtir. Aynı zamanda Mevlânâ, hakikatin sırlarına eren, gayp âleminde keşiflerde bulunan, rûhanîlerin yüzünü gören ve bu haliyle peygamberlerin ve velilerin parmakla gösterdiği bir kişi durumuna gelir. Seyyid Burhâneddin, Mevlânâ’nın irşadını tamamladıktan sonra Kayseri’ye döner ve bir süre sonra vefat eder. Mevlânâ Kayseri’ye giderek onun mezarını ziyaret eder.105 _{Seyyid Burhâneddin’in kitaplarını}

ve cüzlerini alır.106

Bedîüzzaman Fürûzanfer, Seyyid Burhâneddin’i Tirmiz şehrinin Hüseyni Seyyitlerinden diye tanıtır. Seyyid Burhâneddin, ruhundaki manevî iştiyakla Bahaeddin Veled’in müridi olur. O, Mevlânâ’ya Bahaeddin Veled’in vefatından

103 _{Ahmed Eflâkî, age., s. 105-106.} 104 _{Ahmed Eflâkî, age., s. 123.} 105 _{Ahmed Eflâkî, age., s. 124.} 106 _{Ahmed Eflâkî, age., s. 111.}

sonra çocukluğunda ona nasıl lalalık ve atabeylik yaptıysa Bahaeddin Veled’in vefatından sonra da mürşitlik yapar. Yazar, Devletşah’ın, Seyyid Burhâneddin’in Bahaeddin Veled’in mürşidi olduğuna dair söylediği rivayetin tamamen yanlış olduğunu; eski belgelere, İbtidâ-nâme’de ve Ahmed Eflâkî’de yer alan rivayetlere aykırı olduğunu belirtir.107 _{Seyyid Burhâneddin, Bahaeddin Veled’in vefatından bir}

yıl sonra 1231 yılında Konya’ya gelir. Mevlânâ dokuz yıl Seyyid Burhâneddin’e hizmet eder. Mevlânâ-Seyyid Burhâneddin beraberliği 1231-1241 yılları arasındadır.108 _{Helmuth Ritter, Mevlânâ–Seyyid Burhâneddin ilişkisiyle ilgili olarak}

İbtidâ-nâme’den bilgiler verirken109 _{İslâm Ansiklopedisi’nde Reşat Öngören; İbtidâ-}

nâme, Ahmed Eflâkî ve Sipehsâlâr Risalesi’nden rivayetler anlatılır.110