8.7. Artıma Grubu…
8.7.4. Taze Su Tankı ve Pompası …
Tesisin taze su ihtiyacını temin etmek için oluşturulan gölete kurulan pompadan, temizlenmiş su tankı üzerine yerleştirilen taze su tankına, ihtiyaç duyulacak miktarda su takviyesi sağlanacaktır.
Boyutları Şekil 8.15’te çıkarılan tank, dikdörtgenler prizması şeklinde olacaktır.
Tablo 8.35’te ise, pompanın hesaplanan karakteristik değerleri verilmiştir.
Şekil 8.15. Taze su tankı boyutları b
a = 3 m b = 3 m h = 2,5 m h
a
Q Beslenen pülp, m3/sn 0,031
Vc Tasarlanan pülp akış hızı, m/sn 1,72997
Cw Pülp içindeki katı oranı, % 0,00
Ss Katı tanelerin özgül ağırlığı, kg/lt 1
d50 Ortalama tane boyu, mikron 25
düst Üst tane boyu, mikron 50
ρ Pülp özgül ağırlığı, kg/lt 1
T Pülp sıcaklığı, oC 20
∆P Siklon giriş basıncı, psi 20
Hz Statik yükseklik; pompa havuzundaki pülp seviyesi
ile siklon girişi arasındaki yükseklik farkı, m. 50 1 Vc=F[2gD(Ss-1)]0,5
Vc Kritik Hız, m/sn 0
g Yer çekim ivmesi, m/sn2 9,81
D Borunun iç çapı, m 0,15
F Hanney,1982 grafikten par. 1,12
Ss Katı tanelerin özgül ağırlığı, kg/lt 1
2 V = Q / A V > Vc
V Karışımın akış hızı, m/sn 1,72997
Q Karışımın hacimsel debisi, m3/sn 0,03056
A Borunun kesit alanı, m2 0,01766
3 TDH = Hz + Hp + Hf + Hv 92,6761
TDH Sistemin toplam dinamik basınç yükü(yüksekliği), m. 84,251
Hz Hidrostatik yük (yükseklik farkı); tanktaki karışımın
yüzeyi ile iletildiği nokta arasındaki yükseklik farkı, m. 50 Hp
Basınç yükü (yüksekliği); besleme ucundaki karışımın yüzeyine etki eden basınçla, boşaltma noktasında karışıma etki eden basınç arasındaki fark, m. sıvı sütunu
14,0571 Hf Sürtünme, genişleme ve daralma kayıpları 20,0414
TBU Toplam efektif boru uzunluğu, ft 819,672
f = 0,2083 x (100/C)1,85 x Q1,85 / D4,8665 f
Yatay boru hattının her 100 ft.i için karışım sütunu cinsinden basınç yüksekliği kaybı veya sadece su akışı olduğu durumlarda su sütunu cinsinden basınç yüksekliği kaybı
2,44505
C Boru iç yüzeyinin pürüzlülüğüne bağlı bir katsayı 120
Q galon/dakika cinsinden karışım debisi 485,009
D borunun inç cinsinden iç çapı 5,91
Hv
Hız yükü; karışımın boru hattındaki tasarım
hızına ivmelendirmek için gerekli enerji, V2/2g, m. 0,15254 4 R = 1 - 0,000385 (Ss - 1) x (1+(4/Ss)) x Cw x ln(d50/22,7) 1 R Düzeltme faktörü
d50 Ağırlık bazında tane medyan boyu, mikron 25
5 TDH, m. su sütunu = TDH /R 92,676
Q Karışımın hacimsel debisi, m3/saat 110 Santrifüj Pompa anma ölçüleri grafiğinden;
Motor devri, dev/dak (50 Hz) 2900
γ Su için pompa verimi, % 72
6 ηηηηpülp = ηηη, Pülp özgül ağırlığı (kgr/lt) x ηη ηηηsu 55 ηpülp Pülp pompalamak için gerekli güç kW
Pülp için pompa verimi=γ x R 72
Tablo 8.35. Taze Su Sağlama Pompası Karakteristik Değerleri
BÖLÜM 9
KÖMÜR ZENGİNLEŞTİRME TESİSLERİ YATIRIM ve İŞLETME MALİYETLERİ TAHMİNİ
9.1. Tesis İlk Yatırım ve İşletme Maliyeti
Kömür zenginleştirme tesislerinin yatırım maliyetlerini, tesis ekipmanlarının yanında önemli ölçüde etkileyen, tesisin sabit ya da mobil oluşu ile ilgili inşa maliyetleri, kömür stoklama, taşıma, silolama, temiz suyun temini, atık suların ve diğer atıkların bertaraf edilmesi ile ilgili tesisler, çevre iyileştirmesi etkilemektedir.
Yerleştirilmeleri ve bir yerden bir yere nakilleri kolay olan modül tesisler, yerleşik özel amaçlı tesislerle karşılaştırıldığında, yatırım masrafları çok düşüktür. Örneğin, 1988’de Birtley Mühendislik firması tarafından Scotland’da kurulan 550 ton/saat kapasiteli özel amaçlı bir kömür hazırlama tesisinin fiyatı (enflasyon göz önüne alınarak güncelleştirildiğinde), 40-45 milyon $’dır. Buna karşın modül tesisin fiyatı, sadece 8 milyon $ olmaktadır (Rymer, 1997).
Yukarıda bahsedilen yatırım kalemleri göz önüne alınmadan sabit bir kömür zenginleştirme tesisi için maliyet, 20.000-25.000 USA $ t/h arasında değişmektedir.
Bununla birlikte, tesis zenginleştirme devrelerinin maliyetlerinde de önemli farklılıklar vardır. Bu durumu, Tablo 9.1’de jig ile ağır ortam devrelerinin karşılaştırmasında açıkça görmek mümkündür.
Tablo 9.1. Jig ve Ağır Ortam Devrelerinin Yatırım ve Operasyon Maliyetleri Karşılaştırması (Humphreys, 1979)
Tüvenan ve temiz kömür stoklama, yükleme ve termal kurutma maliyetleri
hariç
Kullanılabilen Zaman 230 gün/yıl, 2 vardiya/gün, 13 gün/h
Sermaye Tutarı, $ 6.000.000 8.500.000
Operasyon Maliyeti, $/temiz kömür ton 0,85 1,25
Proje Süresi, yıl 20 20
Jig devresi % 75 Ürün 1.020.338 mt temiz kömür/yıl Ağır Ortam Devresi, % 78 Ürün 1.061.150 mt temiz kömür/yıl Ağır Ortam Devresi, % 80 Ürün 1.088.360 mt temiz kömür/yıl
Bir tesisin kurulması ve işletilmeye alınması için gerekli harcamalar;
1. Sabit sermaye yatırımı: Tesisteki bütün ekipmanların satın alınması, kurulması, tesisin inşası için gerekli para tutarıdır.
2. İşletme sermayesi: Tesisin işletmeye alınması ve çalışır durumda tutulması için gerekli nakit paradır. Tesis için gerekli hammadde ve malzeme maliyeti, stoktaki ürün maliyeti, tesisin bir aylık işletme ve personel giderleri gibi harcamalar, işletme sermayesini oluşturmaktadır.
Seyitömer Bölgesi kömürünün zenginleştirilmesi için tasarlanan 300 t/h kapasiteli tesisin yatırım maliyet analizleri için, tasarlanan ekipmanların fiyatları, hem yurt dışı hem de yurt içi üreticilerden temin edilen fiyatlar değerlendirilmiştir. Ancak, gerek yurt içi firmaların bu konuda oldukça yol almış olmaları, gerekse teknolojik gelişmeleri desteklemek amacı ile yurt içi fiyatlar kullanılmıştır.
İlk yatırım ve işletme tutarı tablosunun genel şekli ile direkt ve indirekt giderlerin hesaplanış şekli “Coal Preaparation, 1979” adlı eserin Kenneth K. HUMPHREYS tarafından hazırlanan 5. “The Economics of Coal Preperation” bölümünde tanımlanan ve West Virginia University’nin hazırladığı formdan alınmıştır. Yine bu tablodaki sabit yatırım kalemlerinin hesaplanış şekli, “Mineral Processing Plant Design” adlı eserin Andrew L. MULAR tarafından hazırlanan 3. “The Estimation of Preliminary Capital Costs” bölümünde tanımladığı Tablo 4.’ten alınmıştır.
Tesisin işletmeye alınmasına kadar kredi ve borç kullanılmayacağı varsayılmıştır.
Çünkü bu kalem maliyet tutarı, firma ve kişilere göre değişiklik arz etmektedir.
Seyitömer Bölgesi kömürü için tasarlanan kömür zenginleştirme tesisinden elde edilen satılabilir ürün miktarı ve Seyitömer Termik Santrali ile SLİ arasında yapılan sözleşme fiyatına göre satış hasılatı değerleri, aşağıdaki Tablo 9.2’de gösterilmiştir.
Tablo 9.2. Tesis Yıllık Satış Geliri
1.700.000 6.316.595.875.556
Boyut (mm) Ton/h Ton/yıl Kalori, kcal/kg
18-150 137 776.338 1768 Termik santral ürünü
0,5-18 38,9 220.435 1967 TEAŞ'a Satış Fiyatı
-0,1-0,5 12,7 71.967 2213 Satış Fiyatı,TL/ton Hasılat, TL/yıl
TOPLAM 188,6 1.068.740 1840 16.969.047 18.135.492.543.295
Tüvenan Kömür Hasılası 1.700.000 1066 2.951.139 5.016.935.620.000
Fiili Fiyat (TEAŞ) = Baz Fiyat x (Fiili Kalori / Baz Kalori) Grup Baz Fiyat Baz Kalori Fiili Fiyat 1.2.3. Gruplar 16.139.039 1.750 16.969.047 4. Grup 14.755.693 1.600 16.969.047
Baz kalorinin altındaki kalori değerlerinde, baz fiyatın % 20 oranında fiyat ödeme uygulaması, sözleşmeye bağlanmıştır.
TESİSİN KAPASİTESİ, ton/yıl TOPLAM TESİS MALİYETİ, TL
TESİSTEN ELDE EDİLECEK ÜRÜNLER
İşçilik maliyetlerinin hesaplanmasında, fiili tesis çalıştırma esasına yönelik işçi ve personel sayısı ile Türkiye şartlarındaki ücretler esas alınarak hesaplanmış ve Tablo 9.3’te sunulmuştur. Bunun yanında tesis sarf malzeme çeşit ve miktarlarının hesaplanmasında da, fiili çalışan tesis değerleri (GLİ Tunçbilek / Ömerler ve ELİ Soma PARK ENERJİ ve Soma BURUYAR modül tesisleri) göz önüne alınmış ve hesaplamalar Tablo 9.4’te gösterilmiştir.