SESAN A.Ş.’de Yarı Mamul ve Mamullerin Üretim Süreçleri

Uygulama yapmak üzere seçmiş olduğumuz safha maliyet yöntemini kullanan SESAN A.Ş.’de yukarıda sunulan ürün gruplarındaki gibi; çuval, kumaş, iplik, bigbag, granül ve deşe başlıkları altında toplam 11 farklı ürün 7 safhada üretilmektedir. İşletmedeki üretim safhaları, o safhada imal edilen ürünlerin isimleri ile ifade edilmektedir.

Bu noktada SESAN A.Ş.’de gerçekleşen üretim safhalarını ve bu safhaların akışını şöyle özetleyebiliriz: Temin edilen hammaddelerin işlenmesiyle ilk safhada hem MF İp (safha 1A) hem de Rafya İp (safha 1) üretimi yapılmaktadır. MF İp safha 1A’da üretilir

etkilememektedir ya da çok az miktarlarda gerek duyulduğunda etkilemektedir oysa Rafya İp, üretim akışının temelini oluşturan bir safhadır. Bu ürünün, ismiyle aynı adı taşıyan safhada üretilmesi sonucu kumaş ve çuval ürünlerinin oluşması sağlanır.

Dolayısıyla Rafya İp işletme adına büyük önem taşıyan bir üründür, safhadır. Bobinlere sarılan Rafya İp dokuma tezgâhlarında dokunur ve böylece PP Kumaş (safha 2) oluşmuş olur. Bu safhada üretilen PP Kumaşlar isteğe göre lamine edilmesiyle 3. safhada PP Lamineli Kumaş üretimi yapılmış olur sonrasında kesim ve dikim işlemlerinden geçmesiyle 4. safhada PP Çuval oluşur. 3. safhada üretilmiş olan Lamineli Kumaşlar kesim ve dikim işleri sonucunda Lamineli Çuval (safha 5) halini almaktadır, aynı safhada ek olarak Fibrile İp ve Kolon İpi üretilmektedir. Kolon İpi, rafyalık hammadde ve Multiflamnet İp sayesinde ortaya konmaktadır. 6. safhada diğer stoklar grubunda yer alan, PP ve PE hammaddeleri kullanılarak granül, rafya ip üretiminden kalanlar ile orak ipi imal edilmektedir. Son safhada da (safha 7) ıskarta ürün olarak anılan deşe üretimi yapılmaktadır. 7 safhada imal edilen 11 farklı ürüne ilişkin kullanımlar ve safhalar aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

Tablo 4: SESAN A.Ş.’de Gerçekleşen Safhalar, Üretilen Ürünler ve Safhalarda Kullanılan Hammadde ve Yardımcı Malzemeler

Ürünler Kullanımlar Safha 1A Multiflament İp Multiflametlik Polipropilen Hammadde Boyası Spinfinish Yağı Rafyalık Polipropilen Safha 1 Rafya İp Rafyalık Polipropilen Antisiplit PE Katkı UV Katkı Hammadde Boyası

Safha 2 PP Kumaş Rafya

Safha 3 PP Lamineli Kumaş

Laminelik Polipropilen PE Katkı PP Kumaş Safha 4 Çuval PP Kumaş MF İp Baskı Boyası Orak İpi PE Torba

Safha 5 Lamineli Çuval

Baskı Boyası Lamineli Kumaş MF İp

Orak İpi Safha 5 Fibrile İp (Şerit Fitil)

MF Polipropilen PE Katkı

UV Katkı

Hammadde Boyası Safha 5 Kolon İpi ^{Rafyalık Polipropilen}

MF İp

Safha 6 Granül Dönemde Üretilen Granül

Safha 6 Orak İpi Rafya Üretiminden Gelen

Safha 7 Deşe ^{Genel Üretim Giderlerinden}

Ayrılan Pay

Bu bölümde daha doğru birim maliyet hesaplamak amacıyla firmanın üretim süreci içerisindeki en önemli safhaları (Rafya İp ve PP Kumaş) Faaliyet Tabanlı Safha Maliyetleme Sistemi çatısı altında incelenecektir. İşletmenin üretimini yaptığı 7 safha da düşünüldüğünde rafya iplik ve PP kumaş safhaları işletmenin birçok yönüyle (üretim maliyeti, satış, kâr gibi) %60’lık kısmını oluşturmaktadır. Bundan dolayı çalışmada

üretimin ilk iki safhası olan rafya iplik ve PP kumaş safhaları ele alınacaktır. Bu bağlamda; belirtilen safhalara ilişkin üretim süreci şekil 11’de gösterilebilir.

Şekil 11: SESAN A.Ş.’nin Rafya İplik ve PP Kumaş Üretim Süreci

İşletme Rafya İp üretimi yapabilmek amacıyla ilk adımda ihtiyaç duyduğu hammadde ve yardımcı malzemeleri satın almak zorundadır. SESAN A.Ş. ilk madde ve malzeme almadan önce ihtiyaç duyulan materyallerin en uygun fiyatla nereden sağlanabileceğinin araştırmasını yapmaktadır. Araştırma sonucu temin edilen numuneler küçük çaptaki akış testinden geçmekte, karar olumlu olursa istenilen miktarda ve standartlara uygun nitelikte hammadde siparişi verilmektedir. Sipariş edilip satın alınan hammaddelerin %70’i ithal edilmekte iken geriye kalan %30’luk kısım ise yurtiçi piyasada ancak PETKİM’den karşılanmaktadır. Bu oranların oluşumunda ilk madde ve malzeme fiyatları kadar yeterli miktarda ve zamanında hammadde bulunamaması da etkili olmaktadır. Bu bağlamda; sektörün ülke içerisindeki hammadde sıkıntısının son yıllarda ciddi boyutlara ulaştığını söyleyebiliriz. PETKİM’in kapasitesinin kısıtlı olması ve ihtiyacın büyük kısmının yurt dışından (Yunanistan, Bulgaristan, Romanya ve Ukrayna) karşılanıyor olması bunun bir ispatıdır.

Alınan hammaddeleri Rafyalık Polipropilen, Multiflamentlik Polipropilen ve Laminelik Polipropilen oluşturmaktadır. Bunun dışında Rafya İp üretimi esnasında Antisiplit, PE Katkı, UV Katkı ve Hammadde Boyası da katkı maddeleri olarak kullanılmaktadır. Özellikle Rafyalık PP işletmede çok fazla kullanıldığı için haftalık olarak sipariş edilmektedir. Sipariş edilen direkt ilk madde malzeme işletmeye geldikten sonra depoya taşınmakta ve kullanılacakları zamana kadar (en fazla 2–3 gün) bu depoda tutulmaktadır. Hammadde Tedarik İplik Oluşumu İplik Dokuma İpliğin Bobinlere Sarılması Kumaş Oluşumu Baskı işlemi Kumaşın Kesilmesi Paketleme

Hammadde tedariki yapıldıktan sonra üretim aşamalarına geçen işletmede rafyalık hammadde fabrikanın ekstrüder bölümünde bilgisayar kontrolü ile dozajlanarak işlenir ve şerit iplik (Rafya İp) halini alır, iplerin sağlamlığının kontrolü için mukavemet testleri yapılır ve bu iplikler aynı bölümde bobinlere sarılır ardından uygun dokuma tezgâhlarına gönderilir. Rafya ipliklerin dokuma makinelerinde dokunmasıyla PP Dokuma Kumaş imali olmuş olur. Dokunan kumaşlar özelliklerine ayrılıp rulolara sarılır ve bu kumaşlar müşteri taleplerine göre, PP Kumaş ya da laminasyona tabi tutularak PP Lamineli Kumaş haline gelir. Rulo şeklindeki kumaşlar baskı amacıyla matbaa bölümüne yönlendirilir, ayrıca bu bölümde müşteri taleplerine göre çözünürlüğü yüksek baskı tekniği uygulanır. Matbaadaki baskı işlemi hem çuvallara hem de kumaşlara uygulanabilmektedir. Kumaşlar müşteri isteğine göre grafike edilir ve tasarlanır, bu işlemler baskı öncesinde üretim müdürü ve deneyimli ustalar tarafından gerçekleştirilir. Matbaa bölümünde baskılanan kumaşlar terzihane bölümünde istenilen ebatlarda kesilir, sonrasında belirli miktarda (kg cinsinden) rulolar halinde paketlenir ve sevk edilmek üzere ambara gönderilir.

Bunların dışında işletmenin terzihane bölümünde kesilen PP Kumaş ve PP Lamineli Kumaş dikiş makinelerinde dayanıklı dikiş ipleri (Rafya İp) ile tek kat tek dikiş olarak dikilir. Kumaşların kesim ve dikim işlerinin tamamlanması PP Çuval ve PP Lamineli Çuval imali anlamına gelmektedir. Çuvallar önce matbaada istenen şekillerde klişelenir sonra terzihane bölümünde baskı makinelerinde baskılanır, istenilen miktarda (adet cinsinden) paketlenir ve sevk edilmek üzere ambara gönderilir.