Serbest Zaman Etkinliklerinde İlgi Köşelerinde Oyun

Serbest zaman etkinlikleri ilgi köşelerinde oyun ve sanat etkinliklerinden oluşmaktadır. Ancak bu araştırma çocukların kendi ilgi ve seçimleri doğrultusunda yetişkin baskısı olmadan oynayarak eğlendikleri, öğrendikleri ve geliştikleri ilgi köşelerinde oyunu konu edindiğinden bu bölümde ilgi köşelerinin çocuğun gelişimi ve eğitimindeki önemi, özellikleri ve köşelerde bulundurulması gerekli materyaller ele alınacaktır. Serbest zaman etkinlikleri içinde yer alan ve öğretmen yönlendirmesi olmadan çocuğun kendi isteği ve ilgisi doğrultusunda seçip katıldığı sanat etkinliklerinin yapıldığı alan sanat köşesi olarak değerlendirilecektir.

Çocukların gelişiminde önemli rol oynayan etkenlerden biriside çevredir. Bu etken, çocuğun içinde yaşadığı ailesi, okulu ve mahallesidir. Çocuk çevresinde gördüklerini gözlemlemeye, taklit etmeye ve öğrenmeye çalışarak, olaylar ile bütünleşerek kişiliğini ortaya koymaya çalışır (Çağdaş ve diğ, 2003). Okul öncesi dönemde çocuklara amaçların kazandırılabilmesi için uyarıcı ortamın, onların ilgi ve ihtiyaçlarına uygun, gelişimi ve öğrenmeyi destekleyici nitelikte düzenlenmesi gereklidir. Uyarıcı ortamın düzenlenmesindeki özellikler, çocukların gelişimleri, yeni davranışlar geliştirebilmeleri, yaratıcılığa yöneltilmeleri açısından oldukça önemlidir. Çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına uygun bir etkinliğe yönelmeleri ve yaratıcılıklarının gelişmesi, ancak iyi düzenlenmiş bir öğrenme ortamı ile gerçekleşebilir. Bir okul öncesi eğitim kurumunun en önemli bölümünü oluşturan sınıflar, okul öncesi eğitimin amaçları doğrultusunda çocukların bireysel ve toplumsal gelişimlerine dönük davranışları kazandırıcı etkinliklerin gerçekleştirildiği ortamlardır (Artan, 2005). İsviçreli eğitim reformcusu Pestalozzi (1746-1827) çocukların kendilerine ait ortamda birbirleriyle doğrudan etkileşimde bulunarak öğrendiklerine inanmış ve yaparak öğrenmenin eğitim ve kişisel deneyimler arsındaki organik bağ olduğunun üzerinde durmuştur (Akt. Demiriz, Karadağ ve Ulutaş, 2003).

Sınıf içi eğitim ortamları çok amaçlı kullanıma yönelik alanlardır. Gelişimsel yaklaşımın uygulandığı okul öncesi eğitim kurumlarında oyun aktiviteleri için düzenlenmiş öğrenme merkezleri veya aktivite merkezi olarak da tabir edilen ilgi köşeleri yaygın olarak bulunmaktadır. Sınıflardaki bu köşeler en az üç dört çocuğun oynayabileceği “öğrenme merkezleri” denilen eğitim köşelerinden oluşur. Bu köşeler çocuğun kendi kendine yaparak yaşayarak oyun yoluyla öğrenmesine fırsat verir. Köşeler çocukların aktivite seçme özgürlüğüne, kendi öğrenmesini yapılandırmasına ve farklı alanlarda gelişmesine imkân tanır. Öğrenme merkezleri olan ilgi köşelerinin küçük çocukların gelişimi ve eğitiminde başta bağımsız karar verme becerisinin gelişimi olmak üzere tüm gelişim alanlarına sayısız yararları vardır. Sınıf içinde iyi düzenlenmiş ilgi köşeleri çocukların dikkatini çekerek gel-gör, gel-yap, gel-öğren mesajı verir

Bu nedenle okul öncesi eğitimde sınıf düzeni profesyonelce yapılmalı, etkinlik köşeleri çocuklar için ilgi çekici olmalı, karmaşık olmamalı, materyallere ulaşmak zor olmamalı, renkler, donanım ve düzenleme çocuğun estetik anlayışının gelişimine katkıda bulunmalıdır (Brown, Hemmeter ve Frontezak, 2005; Corekin, 2009; Demiriz ve diğ., 2003; Henniger, 2005; Ömeroğlu, 2004).

Sınıfın ortası grup aktiviteleri için boş bırakılmalı masa ve sandalyeler ortaya konulmamalıdır. Masanın ortaya konulması ilgi köşelerinin zorunlu olarak kenara kaymasına neden olurken aynı zamanda sınıfa akademik bir atmosfer vererek çocukların günün büyük kısmını masa başı aktivitelerinde geçirdiği hissini uyandırmaktadır. Malzemeler çocukların erişebileceği şekilde yerleştirilmelidir. Materyal sayısı yeterli olmalı böylece çocuk bir malzemeyle oynamak için sıra beklememelidir (Ancak paylaşım gibi sosyal becerilerin kazanımı için oyuncak sayısı zaman zaman eksiltilebilir). Oyuncak ve aktivitelerde sık sık değişiklik yapılmalıdır (McWilliam ve Casey, 2008).

Bir sınıf ortamında ilgi köşelerini düzenlerken dikkat edilmesi gereken genel noktalar şunlardır.

 İlgi köşeleri birbirinin görüş alanı içinde ve köşeler arasındaki gidiş geliş trafiğine açık bulunacak şekilde düzenlenmelidir. Köşelerin birbirlerinin görüş alanları içinde bulunmaları; çocukların ayakta durduklarında diğer köşelerde bulunan arkadaşlarını gözleyebilecekleri şekilde düzenlenmelidir. Bu aynı

zamanda yetişkinlerin de alanı gözleriyle hızla tarayarak her bir çocuğun konumunu belirleyebilecekleri şekilde düzenlenmesi anlamına gelmektedir.  İlgi köşelerinin düzenlenmesinde esneklik ön koşuldur. İlgi köşeleri çocukların

değişken ilgilerini yanıtlayabilecek şekilde esnek olmalıdır. Yetişkinler; yıl boyunca çocukların yeni gereksinimlerinin karşılanmasında, bazı köşelerin çok fazla ya da çok az kullanılmaları durumunda, alınan yeni materyallerin yerleşimini sağlama ve yenilik gereksinimi karşısında köşelerin düzenlenmesi ve donatımında çeşitli değişiklikler yapabilmelidirler. Bu düzenlemelerde çocukların fikirlerinin alınması, çocukların sınıfı benimsemelerine ve aldıkları sorumlulukları yerine getirmelerine destek olmaktadır.

 Köşeler için gerekli malzemenin düzenli bir şekilde durması çocuklara düzen alışkanlığı kazandırma açısından son derece önemlidir Karışık görünüm çocukları düzensizliğe yöneltebilir. Ayrıca bu oyuncak ve malzeme raflarının çocukların boylarına göre ayarlanması onların istediklerini kolayca almalarını sağlar; bu da çocuklarda bireysel yeterliliğin gelişmesine yardım eden önemli bir etkendir. Belirli bir ilgi köşesinin oyun odasındaki yeri, bu köşedeki gürültü düzeyine göre ayarlanmalıdır. Yoğun dikkat gerektiren kitap, fen-matematik ve sanat etkinlikleri köşeleri birbirlerine yakın şekilde ve odanın geliş gidişten uzak, nispeten sessiz ve en aydınlık tarafında düzenlenmelidir. Çocukların gürültülü bir şekilde oynadığı blok ve evcilik köşeleri ise yoğun dikkat gerektiren köşelerden uzak bir yerde oluşturulmalıdır (Cin 1989).

 Materyaller bol miktarda olmalı ve çok geniş bir oyun çeşidi yelpazesini desteklemelidir. Materyallerin bolca bulunması, her bir köşede aynı anda bir çok çocuğun oyun oynayabileceği kadar yeterli miktarda materyal bulunması anlamına gelmektedir. Sınıf içinde yer alan materyallerin çocuk sayısı ile orantılı olması, zaman zaman malzeme çeşidinde ve düzenlemelerde değişiklik yapılması önemlidir. Bütün materyallerin ilk günden sınıfa konması yerine sene başından sonuna doğru materyallerin giderek zenginleştirilmesi daha uygun bir yaklaşımdır.

 Etkinlik köşelerinin her biri, belirli bir oyun türünü destekleyen materyallerle dolu olan ilgi çekici birer açık sergi ünitesidir. Materyallerin saklanış şekli tutarlılık gösterirken, kullanımları esnektir. Benzer nesneler bir arada saklanmalı, çocukların içinde ne bulunduğunu kolaylıkla görebilecekleri ve

tutabilecekleri türden kap ya da sepetler kullanılmalı, saklama kapları çocukların anlayabileceği şekilde etiketlenmelidir. Çocuklara gereksinim duydukları materyalleri kendi kendilerine bulup yeniden yerlerine yerleştirebilme olanakları sağlanmalıdır (Ramazan, 2007).

 Öğretmenler sınıflarında ilgi köşelerinin tamamına aynı anda yer vermelidir. Ancak sınıfın çok küçük olması ve çocuk sayısının fazla olması durumunda ilgi köşeleri dönüşümlü olarak planlanmalı ve bu şekilde çocukların bütün ilgi köşelerinden yararlanması sağlanmalıdır (Kandır, 2001b).