Selanik’te İhracat

Selanik şehrinin ticari ilişkileri Bulgaristan, Tuna, Sırbistan devletleri ile Budin’e kadar uzanmaktaydı. Kentte haftada bir kez 100 ila 120 hayvandan oluşan kervanlar Selanik’ten bütün bölge kentlerine doğru hareket ederlerdi. Bunun yanısıra İzmir ve

222Veinstein, “Seküler Bir Paradoks”; Ünal, Selanik ve İzmir, s.218.

223Vacalopoulos, Macedonia, p.290.

224 Stoianovich, “The Conquering”, p.231-234; Eyal Ginio, “Unutulmuş Bir Osmanlı Balkan Eliti: Mısır’daki Müslüman Tüccarlar” Osmanlı, C. III, Yeni Türkiye Yay, Ankara 1999, s.498-503.

225 Ünal, Selanik ve İzmir, s.219.

226Vacalopoulos, Thessaloniki, p.92.

67

Çanakkale kasaplık hayvan ihtiyacını, Sakız ipekli kumaş ihtiyacını, Ege’deki diğer adalar buğday ihtiyacını, İstanbul tütün, buğday ve ham ipek ihtiyacını Selanik’ten karşılamaktaydı²²⁷. Aynı zamanda Selanik’ten Almanya’ya pamuk ile yün ipliği, İtalya’ya Selanik ipeği ve tütün ihraç ediliyordu²²⁸.

Limanın ticari hareketliğine olumlu katkı sağlayan önemli bir faktör de Serez’e ek, Orfani ve Kavala’nın Selanik’e bağlı limanlar olmasıdır. Kavala, Mısır, İzmir ve Ege Denizi’nin diğer adalarından gelen malların ardiyesi olduğu gibi İstanbul’un askeri savunması için Pravişte’de yapılan demir toplar da buraya getiriliyordu. Mısır, İzmir ve Kandiye’den gelen ürünlerin son durağı olan değerli bir limandı. Dış ticaret yönünden Selanik’in dışarıya ihraç ettiği ürünler tütün ve pamuktu. XVIII. yüzyıla gelindiğinde ise Makedonya ve Teselya tahılının %40’ını, pamuk ve tütünün ise %50’den fazlasını dışarıya satmaktaydı²²⁹. Selanik hem ihracat hem de ithalat bakımından Balkanların en önemli liman şehriydi. 1726 yılında Kudüs'e yaptığı yolculuk sırasında şehri ziyaret etmiş olan Rus Rahip Valisi G. Barskii’nin Selanik ile ilgili gözlemleri limandaki ticari hareketliliği net bir şekilde gösteriyor:

Şehrin şöhreti bence güzelliğinden ve kalelerinin kuvvetinden değil gerek karadan ve gerekse denizden bütün ülkelere olan bağlantısından ileri geliyor. Bilhassa limanda Venedikli, Fransız, İngiliz, Romen ve Alman tüccar gemileriyle karşılaştım. Hatta Ukrayna’dan gelen her türlü ve her çeşit tüccar mallarını Selanik’e getirip, ister perakende isterse toptan satış yapıyor. Çevre yörelerden her nevi gıda maddesi, bilhassa buğday getiriliyordu. Sebzelerinin ve ekmeğinin çeşit ve lezzeti, pek memnun edici.Limana gelen tüccar gemileri mal getirdikleri gibi bilhassa buğday yüklüyorlar²³⁰.

Özellikle ticari yönden Serez, Vardar ve Larissa birbirleriyle sıkı iletişim halindelerdi.

Selanik ise bu ağın odak noktasıydı. Selanik’in Kavala ile de yakın ticari bağları vardı. Sonuç olarak Kavala limanı yoluyla İstanbul’un donanmaya gönderdiği Pravişte’de üretilen ürün ve cephane Selanik’ten geçmekteydi. Şehrin önde gelen ihraç ürünleri şunlardı; pamuk, yün, ham ipek ve tütün²³¹. Selanik’te Ege adalarından sünger, zeytinyağı, sabun ve İstanbul’dan çeşitli gösterişli ürünler gelirdi. Girit’e soda ve kereste, İstanbul’a tahıl ve ham ipek ihraç edilirdi. Özellikle mısır ile hareketli bir ticaret söz konusu olup, Mısır’dan yün, tütsü,

227Stoianovich, “The Conquering”, p.231, 313.

228 Kiel, “Selanik”, s.356.

229 Ünal, Selanik ve İzmir, s.219.

230 Vacalopoulos, Macedonia, p.254-255.

231Vacalopoulos, Thessaloniki, p.98.

68

amonyak, kahve ve pirinç sağlanır ve Suriye’ye yünlü palto ve kırmız böceği gönderilirdi²³². Şehre gelen ticari ürünlerin girişi batıdaki Vardar Kapısı’ndan ve güneydeki Yalu Kapısı’ndan yapılırdı ve tüccarlar Selanik’e indirdikleri mallarını Makedonya, Güney Bulgaristan ve Teselya yoluyla dağıtırlardı²³³.

1700-1789 yılları arasında Marsilya’ya yapılan yün satışında, 1750-1754 yılları arasındaki birincilikleri dışında Selanik üçüncü sırada bulunurken ilk sırada İstanbul vardı.

Marsilya’ya satımı yapılan ham pamuk sıralamasında İzmir birinci sıradaydı. Selanik ise İzmir’den sonra gelmiştir. Burada dikkati çeken mesele pamuk ve yün imalatında ön sıralarda olan kent bunları satarken düşük seviyelerdeydi. Bu durum kentte sorunların fazlaca olmasına bağlanmıştır²³⁴.

Selanik’te zahire, ipek kozası, afyon gibi maddeler kentin en önemli ihracat ürünleriydi. Çok az düzeyde kereste, krom madeni, keten, kenevir de ihraç edilirdi. İç ticaret ise pazar ile panayırlarda yapılırdı. Kent içinde panayırlar kurulmaktaydı. Ticaretin önem kazanması panayırların etkisini azaltmıştır²³⁵. 1776-1781 yılları arasında Osmanlı Devleti’nin Fransa ile yaptığı ticarette İstanbul %44,1, İzmir %49,9 ve Selanik %59,4’lük dilime sahipti²³⁶.

Ayrıca Selanik yağ, koyun, peynir, yumurta, meyve, deri, pirinç, şarap, hububat, paçavra ve kemikleri dışarıya satmaktaydı. Sırbistan 1909-1911 yılları arasında tahıl ürünlerini tekrar Selanik limanından ihraç etmeye başlamıştı. Fakat 1911 yılında Sırbistan Selanik limanından satın aldığı toplam tahıl ürünlerinin içinden en fazla arpa ve mısır ihraç etmişti. Sırbistan’ın Selanik limanı üzerinden yaptığı hayvan ihracatı 1909-1911 yılları arasında yarı yarıya azalmıştı. Buradan da anlaşılıyor ki Sırbistan yavaş yavaş Selanik’ten elini ayağını çekmektedir. Selanik’te sayısal olarak en çok inek ile koyun-keçi ihraç edilmiştir. Başka bir yönden ise Selanik’te tütün, pamuk ve dut yaprağı yetiştirilmiştir. Kent pancar yetiştirmeye uygun olsa da bu konuda büyük bir gelişme sağlanamamıştır. Patates ve meyve şehirde yetiştirilmektedir. Selanik’in sanayi bitkileri ise pamuk, ipek böceği, üzüm ve afyondur. Şarabı en çok üreten kasabalar ise Tikveş ve Kesendire’dir. Ancak tatları güzel olmadığı için ihracat rakamları fazla değildir. Fiyatsal olarak (pound) en çok tütün, ipek

232Vacalopoulos, Macedonia, p.301-302.

233Delilbaşı, Via Egnatia, s.85.

234 Ünal, Selanik ve İzmir, s.219-220.

235Yıldız, “Selanik Limanında Deniz Ticareti”, s.35.

236 Ünal, Selanik ve İzmir, s.223.

69

kozası ve un ihraç edilmektedir. Avusturya, Macaristan ve İtalya tütünün müşterileridir. İpek kozasını İtalya, deriyi Amerika ve Almanya almaktadır²³⁷.