SEKSEN DÖRDÜNCÜ HADĠS a Metn

ٍسػَنَأ ْنػَع

ُوػْنَع ُالله َيػِضَر

ِالله ُؿوػػُسَر ِلِ َؿاػَق :َؿاػَق

َمهلػَسَو ِوػْيَلَع ُالله ىهلػَص

:

«

ِف َتاػػَفِتلِلَاَو َؾهياِإ ،هَنِػُػب َيا

ِلَا هفِإَف ،ِةَلَهصلا

.ِةَضيِرَفلا ِف َلَ ِعُّوَطهتلا يِفَف هدُب َلَ َفاَك ْفِإَف ،ٌةَكَلَى ِةَلَهصلا ِف َتاَفِتل

»

Enes (r.a)‟ten rivâyet edilmiĢtir. Rasûlullah (s.a.v) bana Ģöyle buyurdu: "Yavrucuğum namazda yüzünü sağa sola çevirip bakma çünkü namazda böyle yapmak çok tehlikelidir, mutlaka yapman gerekiyorsa nafile namazlarda yap farz namazlarda sakın yapma."

c. Tahrici ve Dereceesi

Hadisi Tirmizî Sünen'inde tahric edip hasen-garib olduğunu beyan etmiĢtir.515

511

Buharî, Sahih, VIII, 14, Edeb 39, no: 6038

512

Müslim, Sahih, IV, 1804, Fezâil 13, no:2319

513

Ebû Davud, Sünen, IV, 247, Edeb 1 , no: 4774

149 Bu hadisin senedi yetmiĢ üçüncü hadisin sendinin aynısıdır. Hadisin senedinde yer alan durumu incelenmiĢ zayıf ravi olan Zeyd b. Ali b. Ced'ân bulunmasından bu hadis zayıf bir hadistir. Abdulkadir el-Arnaût hadisin Zayıf olduğunu bildirmiĢtir. 516 d. Değerlendirme

1. Hz. Peygamber'in Ġyi DavranıĢta Bulunan Çocuğa Muamelesi

Çocuk iyi Ģeyler yaptığında Hz. Peygamber sevindiğini gösterip çocuk için dua ederdi. Ġbn Abbas Hz. Peygamber'e abdest için su getirdiğinde Hz. Peygamber: "Allâhumme fakkıhhu fi'd-dîn." diye dua etmiĢtir. Bu duanın anlamı Ģöyle ki: "Allahım! Ġbn Abbâs'ı dinî derin ve ayrıntılı anlayanlardan biri kıl.". Ġbn Abbas'ın Hz. Peygamber'in yanına ihtiyaç olduğu zaman kimseden emir almadan suyu getirmesi, yardım etmeyi sevdiğini, çevresinde bulunan insanlarla ilgilendiğini, o insanların ihtiyaçlarını anlayabilip karĢılamasına çalıĢtığını göstermektedir. Hz. Peygamber, böyle özelliklere sahip bir çocuk görünce bu çocuğun çok iyi din alimi olabileceğini anlayıp ona "Allâhumme fakkıhhu fi'd-dîn" diye dua etmiĢtir.517

2. Çocuğa Dua Etmek Her Zaman Ġyidir:

Çocuk hakkında Allah'tan iyilik istemekten daha büyük bir ödül yoktur. Çocuğun motive edilmesi, iyiliğe teĢvik edilmesi ve sevildiğinin anlatılmasının için dua en kolay ve önemli yöntemlerden biri duadır. Hz. Peygamber, Ġbn Abbas'ın iyiliğine karĢı ona dua ettiğinde hem ondan memnun olduğunu hissettirmiĢ hem onu yardım etmeye teĢvik etmiĢ, hem de dini ilimlerde baĢarılı olacağını bildirmiĢtir.

3. Çocuğun YanlıĢ DavranıĢta Bulunduğu Zaman Hz. Peygamber'in Gösterdiği Tavır.

Hz. Peygamber'in çocuğun yanlıĢlarını gelecek adımlarla düzelttiği görülür: a. Çocukla konuĢmaya, sevgi ve saygıyı gösteren kelimelerle baĢlanır. Hz.

Peygamber, hurma ağaçlarını taĢlayan çocukla konuĢmadan önce ona "Ey oğulcuğum!" diye hitap etmiĢtir. Ömer b. Ebî Seleme'ye de yemek edeplerini anlatmadan önce ona "Ey oğul!" diye hitap etmiĢtir. Çocuğa

515

Tirmizî, Sünen, I, 729, Sefer 413, no: 589

516

Ġbnü‟l-Esîr, Camiu‟l-Usûl, V, 497

151 koyun derisi yüzmesini öğrettiğinde de ona "Ey oğulcuğum, koyunu böyle yüz" diyerek "oğulcuğum" kelimesiyle sevgisini gösterdi.

b. Çocuğun davranıĢının yanlıĢ olduğunu açıklar, ve çocuğu o davranıĢtan uygun bir dille vaz geçirir. Hz. Peygamber Numan b. BeĢir'le annesine üzüm gönderdiğinde Numan yolda üzümü yemiĢ. Hz. Peygamber (s.a.v) bu davranıĢın yanlıĢ olduğunu göstermek için ve çocuğu o davranıĢtan nefret ettirmek için çocuğa Ģakacı bir dille "Ey ğuder!" -Ey vefasız- derdi.

c. Çocuğun hata yapmasının nedenini sorgular. Hz. Peygamber ağacı taĢlayan çocuğa davranıĢının sebebini sormuĢ. O soruyla çocuk hangi ihtiyaca veya hangi düĢünceye dayanarak öyle bir hata yaptığı öğrenmiĢtir . Çocuğun ihtiyacını karĢılayarak, yanlıĢ düĢüncelerini düzelterek problem kökünden çözülmüĢ olur. Çocuk açlık yüzünden öyle bir Ģey yaptığını söyledikten sonra Hz. Peygamber çocuğa dedi ki: "Aç olduğun zaman ağaçları taĢlamadan yere düĢen meyvelerden yiyebilirsin.". Böylece problemin nedenini ortadan kaldırarak onu çözmeye çalıĢmıĢtır .

d. Hata yapma nedenlerini ortadan kaldırdıktan sonra çocuğa yine sevgi gösterirdi. Hz. Peygamber çocuğa ağaçlardan neler yiyebileceğini ve neler yiyemeyeceğini açıkladıktan sonra çocuğun baĢını okĢayıp " Ey Allahım! Bunun karnını doyur." diyerek ona dua etmiĢtir.

e. Çocuğa öğüt verirken çok kısa konuĢurdu. Böylece söylenen sözün ezberlenip uygulanması daha kolay olur.

f. Hatayı, problem olarak değil yeni Ģeyler öğretme fırsatı olarak görürdü. Yemekteki hataları yemekten; namazdaki hataları namazdan hemen sonra nasihat ederek düzeltirdi.

4. Çocuktan Sitem Veya ġikayet Etmek Hz. Peygamber'in Huylarından Biri Değildi. Hz. Peygamber, çocuğun iyi davranıĢlarına odaklanarak iyiliklerinin artmasını sağlardı . Enes'in Hz. Peygamber'e on sene hizmet etmesine rağmen ondan hiç bir sitem veya Ģikayet duymadığını belirtmesi, bu konunun ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.

151

3.7. ÇOCUĞUN YETENEĞĠNĠN KEġFEDĠLĠP

GELĠġTĠRĠLMESĠ

Çocuğun yeteneğinin keĢfedilip geliĢtirilmesi dünyayı yöneten, yaĢam tarzlarını geliĢtiren toplum ile tembel, zayıf ve dıĢ güçlere hizmet eden toplumun arasındaki farkın temelini oluĢturan konulardan biridir. Toplum, çocuklarının yeteneğini keĢfedip geliĢtirirse o toplum devamlı büyüyüp güçlenir, her nesil önceki neslin baĢarılarına yeni baĢarılar ekler. Çocukların yeteneğini görmezden gelen toplumlar, aynı biçimle kalıplaĢmasına çalıĢarak baĢarısızlıktan baĢarısızlığa yuvarlanıp atalarının nâmına ancak utanç verici lekeler bırakıp durur.

Hz. Peygamber, bu konuya önem verdiği için sahabeyi uygun alanlarda görevlendirip birbirlerine düĢman olan Arap kabilelerden barıĢ içinde yaĢayan, bireyleri birbirlerini kardeĢ gibi seven bir toplum inĢa etmiĢtir. Zeyd b. Sabit (r.a), gelecek hadiste bu konunun çocuklara yansıtılmasından bahsetmektedir.

SEKSEN BEġĠNCĠ HADĠS

a. Metni

ٍتػػِبَث ُنػػْب ُدػػْيَز َؿاػػَق

ُوػػْنَع ُالله َيػػِضَر

ِهللَّا ُؿوػػُسَر ِنَرػػَمَأ :

َمهلػػَسَو ِوػػْيَلَع ُالله ىهلػػَص

،َدوػػُهَػي َباػػَتِك ُوػػَل ُتػػْمهلَعَػتَػف

: َؿاػػَقَو

«

ِبِاػػَتِك ىػػػَلَع َدوػػػُهَػي ُنػػَمآ اػػػَم ِهللَّاَو ِّنِإ

»

هلَعَػتَػف

،ُوػػػُتْػقَذَح هتّػػػَح ٍرْهػػَش ُفػػػْصِن هلَِإ ِبِ هرػػَُيُ ْمػػػَلَػف ،ُوػػػُتْم

.ِوْيَلِإ َبِتُك اَذِإ ،ُوَل ُأَرْػقَأَو َبَتَك اَذِإ ُوَل ُبُتْكَأ ُتْنُكَف

Zeyd b. Sâbit (r.a) Ģöyle demiĢtir: Rasûlullah (s.a.v) bana emretti de ben kendisine hizmet etmek için Yahudiler'in yazısını öğrendim. Hz. Peygamber bu hususta bana:"Vallahi yazıĢmalarım hususunda Yahudiler'e güvenemiyorum" dedi. Ben de yarım ay geçmeden Yahudiler'in yazısını iyice öğrendim. Rasûlullah (s.a.v) bir mektup yazmak istediği zaman kendisine ben yazıveriyordum. Kendisine bir mektup yazıldığı zaman da ben okuyuveriyordum.

152 c. Tahrici ve Dderecesi

Hadis, Buharî'nin Sahih'inde518 Ebû Dâvûd519 ve Tirmizî'nin Sünen'lerinde520 tahric edilmiĢ olan sahih bir hadistir.

d. Değerlendirme

Hadis ıĢığında Ģu sonuçlar elde edilmektedir:

1. Hz. Peygamber (s.a.v) Medine-i Münevvere'ye hicret ettiğnde hadisin ravîsi Zeyd b. Sabit on bir yaĢında yetim bir çocuktu. Bu çocuğun ĢaĢırtıcı bir ezberleme yeteneği vardı. Bazı akrabaları onu Hz. Peygamber'e getirerek Kuran'dan on yedi sure ezberleyebildiğini söylemiĢ. Hz. Peygamber o yeteneği takdir edip Zeyd'i yabancı dil öğrenmeye teĢvik etmiĢtir. Zeyd on yedi gün içinde Süryanice öğrenmiĢ ve Hz. Peygamber'in tercümanı olup ona gelen mektupların okunması onun tarafından gönderilecek mektupların yazılması görevini üstlenmiĢtir.521

2. Hadis, çocuğun yeteneğinin keĢf edilmesine ve en iyi Ģekilde geliĢtirilmesine teĢvik etmektedir.

3. Bir toplumun yeni neslinin yeteneklerinin keĢfedilip uygun Ģekilde yönlendirilmesi o toplumu güçlendiren en önemli unusrlarından biridir. Bu durum, zayıf ve sıradan bir toplumu her alanda iz bırakan bir toplum haline dönüĢtürür. Hz. Peygamber bu konuya önem verdiği için sahabeleri onun vefatından sonra kısa bir sürede dünyanın en güçlü imparatorluklarını yenmeye muvaffak olmuĢlardır.

518

Buharî, Sahih, IX, 76, Ahkâm 40, no: 7195

519

Ebû Davud, Sünen, III, 318, Ġlim 2 , no:3645

520

Tirmizî, Sünen, IV, 365, Ġstîzan ve Âdâb 22, no: 2715

153

3.8. ÇOCUĞUN NAMAZA ALIġTIRILMASI

Namaz dinîn direğidir. Ġnsanın namazı sağlam olmazsa dinî sağlam olamaz. Çocuğun namaza alıĢtırılması Ġslam'ın çocuk yetiĢtirme yönteminde ilk sırada yer alır. Namaz kılmak yemekten ve sağlıklı yetiĢtirilmekten bile önemlidir. Çünkü yemek problemi hastalığa veya ölüme neden olur ama namaz problemi sonsuza dek mutsuzluğa ve cehenneme girmeye neden olur. Çocuğa namaz kılmanın öğretilmesi hakkında Kütübi's-Sitte'de üç temel hadis bulunmaktadır