KURAN-I KERĠMDE ÇOCUKLARLA ĠLGĠLĠ ÂYETLER
2. Çocuğun Manevî Yönü Ġle Ġlgili Âyetler:
2.1. Çocuk Ana-babası Ġçin Bir Ġmtihandır
"Biliniz ki, mallarınız ve çocuklarınız ancak sizin için bir sınavdır. En büyük
mükafat ise Allah katındadır."37
Çocuk ana-babası için büyük bir sınavdır. Anne-baba çocuğunu çok sever. Çocuk ana-babanın dünyalarına renk veren ve yaĢamalarına anlam kazandıran bir gönül parçasıdır. Bu fitrî sevgi, sınavın temelini teĢkil etmektedir. Eğer ana-baba bu büyük sevgiye rağmen Allah'ın yolundan sapmazlarsa ve çocuğuyla ilgilenerek yanlıĢ yollara düĢmezlerse sınavı kazanmıĢ olur. ġu âyetlerde bu nokta vurgulanmaktadır:
"Mal, mülk ve çocuklar, dünya hayatının süsleridir. Ebedi olan, sürekli olan, dürüst ve erdemli davranışlar ise, karşılığı bakımından Rabbinin katında daha değerli ve bir ümit kaynağı olarak daha hayırlıdır."38
"Kadınlara, çocuklara, altın ve gümüş cinsinden birikmiş hazinelere, soylu atlara, sığırlara, ekin, tarla, bağ, bahçe gibi arazilere yönelik dünyevî zevkler, insanoğlu için çekici kılınmıştır. Bütün bu zevkler bu dünya hayatının geçici şeyleridir. Ama varılacak yerin en güzeli, Allah katında olandır."39
"Ve onlar ki, “Ey Rabbimiz! Bize göz nuru olarak, eşler ve çocuklar bahşet ve bizi yolunu, Allah'ın kitabıyla bulanlara öncü eyle!” diye dua ederler."40
"Ey iman edenler! Mallarınız ve çocuklarınız sizi Allah'ı anmaktan meşgul edip alıkoymasın. Kim böyle yaparsa yani dünya ve şeytan kimi Allah'a ibadet ve itaatten alıkoyarsa, ziyana uğrayanlar onlardır."41
Bu âyet, insanın Allahı ve ahireti unutacak kadar kendini çocuklarına vermemesini emretmektedir. Anne ve baba, çocuğun geleceğini güvence altına alma 37 Enfal, 8/28 38 Kehf, 18/46 39 Âl-i Ġmrân, 3/14 40 Furkan, 25/74 41 Münafikûn, 63/ 9
16 bahanesiyle günaha girmemeli, Ģüpheli iĢler yapmamalı ve zekatını vermekten vazgeçmemelidir.
2.2. Annenin Hamileliğinin Haberini Yaymak ve Mutluluğu Göstermek AĢağıdaki âyetlerde çocuğun dünyayay gelmesiyle mutluluk ve sevinç gösterilmesi, çocuğun haberi müjde olarak değerlendirilmesi söz konusudur.
“O esnada ayakta bekleyen İbrahim’in hanımı, bu sözleri duyunca sevincinden güldü. Bizde O’na İshak’ın ve O’nun ardından da torunu Yakub’un doğacağını müjdeledik.”42
“ Biz de O’na, uslu ve uysal bir oğul müjdesini verdik”43 .
“ Bunun üzerine melekler O’na seslendiler: “Ey Zekeriyya! İsmi Yahya olan bir oğul müjdeliyoruz sana ve Allah şöyle buyuruyor: Daha önce bu ismi hiçbir kimseye vermemiştik.”44
Bu âyetlerde çocuğun mutluluk kaynağı olduğu, onun doğum haberinin müjdeleyici bir haber olduğu anlaĢılmaktadır.
2.3. Ġnsan Çocuğuna Dua Eder, Beddua Etmez
"Rabbimiz! Ben çocuklarımdan bazısını, senin kutsal evinin (Kâbe’nin) yanında ekin bitmez bir vadiye yerleştirdim. Rabbimiz! Namazı dosdoğru kılmaları için (böyle yaptım). Sen de insanlardan bir kısmının gönüllerini onlara meylettir, onları ürünlerden rızıklandır, umulur ki şükrederler."45
Bu ayet Hz. Ġbrahim'in çocuklarına dua etmesini içermektedir.
"Sana (gerekli) bilgi geldikten sonra artık kim bu konuda seninle tartışacak olursa, de ki: “Gelin, oğullarımızı ve oğullarınızı, kadınlarımızı ve kadınlarınızı çağıralım. Biz de siz de toplanalım. Sonra gönülden dua edelim de, Allah’ın lânetini (aramızdan) yalan söyleyenlerin üstüne atalım."46
42 Hûd, 11/71 43 Saffat, 37/101 44 Meryem, 19/7 45 Ġbrahim, 14/37 46 Âl-i Ġmrân, 3/61
17 Bu âyet mübahele'den bahsetmektedir. Bir konuda gerçeğin ortaya çıkarılmasını istenilip yeterli belge ve tanık bulunmadığında insanın yalan söylememesi için, onun çocuk sevgisine dayanılır. Ġnsan çocuklarına belâ gelmemesi için yalan söylemekten vazgeçer.47
2.4. Çocuğun En Ġyi ġekilde YetiĢtirilirmesi
" Bunun üzerine Rabbi, kız çocuğunu hoşnut olarak kabul etti, O, onu güzelce büyüttü "48
Bu âyet Hz. Meryem (r.a)'nın çocukluğuna iĢaret etmektedir. Annesi onu Allah'a adamıĢtır. Allah Meryem'i kabul edip iyi yetiĢtirilmesini temin etti.
" Ey inananlar! Kendinîzi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun. Onun başında, acımasız, güçlü, Allah’ın kendilerine buyurduğuna karşı gelmeyen ve emredildiklerini yapan melekler vardır." 49
Bu âyete göre, anne-babanın en önemli görevi ahlaklı, haramdan uzak duran, Allah'ın emirlerini yerine getiren çocuk yetiĢtirmektir. Ġnsan anne-babasını hatırlayınca onların verdiği terbiyeyi hatırlayıp Allah'a dua eder: "“Ey Rabbim” de: “Onlar
çocukluğumda beni nasıl büyütüp yetiştirdilerse, sen de onlara öylece merhamet et!” "50 " Ey mü'minler! Eş ve çocuklarınızdan size düşman olanlar vardır. Bunlar sizi Allah yolundan alıkor ve O'na itaat etmenize köstek olabilirler. Dolayısıyle onlara uymaktan sakının, dikkatli davranın ama hatalarını hoş görür kusurlarını görmez ve bağışlarsanız bilin ki muhakkak Allah tüm suçları örten ve kullarına acıyandır. "51
Bu âyet, ailenin baĢına gelebilen bazı durumlardan bahsetmektedir. Çocuk iyi yetiĢtirilmezse ve iyi yetiĢtirilmesi için uygun ortam hazırlanmazsa anne-babasına düĢman gibi zarar verebilir. Ġnsan gücü yettiği kadar çocuklarına iyi terbiye vermeye çalıĢmalıdir. Bir yanlıĢ davranıĢ görürse hemen cezaya yönelmeden hoĢgörülü olmakta ve bağıĢlamakta fayda ve hayır vardır.
47 bkz. Kurtubî, el-Cami‟, IV, 105 48 Âl-i Ġmrân, 3/37 49 Tahrim, 17/6 50 Ġsra, 66/24 51 Tegabun, 64/14
18
"Allah'ın açılmasını haram kıldığı, gizli zinet yerlerini yani cazibe ve güzelliklerini kocalarından, babalarından.... veya kadınların mahrem yerlerine henüz ilgi duymayan çocuklardan başka kimselere açıp göstermesinler."52
Bu âyet, çocuğa büyük ailesi ve aile çevresinde hür ve rahat yaĢamasını ifade etmektedir. YetiĢkin erkeklerin bazı ortamlarda bulunması haram kılınırken, çocukların bulunması haram değildir. Böylece çocuk akrabalarını ve toplumunu daha iyi tanıyıp sosyal hayatı zenginleĢir.
"Ey müminler! Ellerinizin altında bulunan (köle ve cariyeleriniz) ve içinizden
henüz ergenlik çağına girmemiş olanlar, sabah namazından önce, öğleyin soyunduğunuz vakit ve yatsı namazından sonra (yanınıza gireceklerinde) sizden üç defa izin istesinler. Bunlar, mahrem (kapanmamış) halde bulunabileceğiniz üç vakittir. Bu vakitlerin dışında ne sizin için ne de onlar için bir mahzur yoktur. Birbirinizin yanına girip çıkabilirsiniz. İşte Allah âyetleri size böyle açıklar. Allah, (her şeyi) bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir."53
Bu âyet, çocuğa görgü kuralları öğretmek için bazı emirler vermektedir. Çocuğun uygun olmayan bir duruma Ģahit olmaması ve diğer aile fertlerine saygı duymayı öğrenmesi için bazı zamanlarda kapatılan kapıyı açmadan önce müsaade istenmesinin gerekli olduğu öğretilir.
"Yoksulluk korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin. Onları da sizi de doyurup rızıklandıran biziz. Şüphe yok ki, onları öldürmek pek büyük bir suçtur."54
Bu âyette ise Allah, yoksulluk korkusuyla çocuğun haklarının verilmemesinden ve ihtiyaçlarının yerine getirilmesinden sakındırır. Zira Allah hem çocuğa hem ailesine yetecek kadar rızık verir.
2.5. Yetim Çocuklar Hakkında Gelen Ayetler
" Yetimi sakın ezme, ona hor bakma!."55
52 Nur, 24/31 53 Nur, 24/58 54 Ġsrâ, 17/31 55 Duha, 93/9
19
" Gördün mü şu dinî veya ahiretteki ceza ve mükafatı yalan sayanı? İşte o tip kimseler yetimi itip kakarlar "56
Bu iki âyette Allah‟a iman etmeyen kimselerin en belirgin niteliklerinden birinin yetimleri ezmek ve hor görmek olduğu anlatılmaktadır.
"Arkalarında eli ermez, gücü yetmez çocuklar bıraktıkları takdirde, halleri ne olur diye endişe edenler, yetimlere de haksızlık etmekten korkup titresinler. Yollarını Allah'ın kitabıyla bulmaya çalışsınlar, her zaman olduğu gibi yoksulların hakları konusunda da, dürüst ve insaflı olan neyse, onu dile getirsinler."57
Bu âyet, yetimlerin vasilerine adaletli davranmalarını, empati kurmalarını, yetimlere öz evlatlarına davrandıkları gibi davranmalarını ve her zaman yetimin menfaatini gözetmeleri gerektiğini söylemektedir.58
" Ergenlik çağına erişinceye kadar, yetimin mal varlığına, onun iyiliği için olmadıkça dokunmayın."59
Önceki âyet gibi bu âyet de yetimin malıyla ilgilidir. Yetimin veli ya da vasisine yetimin mallarını korunmasını ve uygun Ģekilde o malla yatırım yapmasını emretmektedir.
" (Mirastan payı olmayan) yakınlar, yetimler ve yoksullar miras taksiminde hazır bulunursa bundan, onları da rızıklandırın ve onlara güzel söz söyleyin."60
Bu âyete göre miras taksimi esnasında yetim çocuk bulunursa ona sadaka verilmesi ve güzel söz söylenmesi evlâdır.
2.6. Çocuklara EĢit Davranmak
"Kardeşleri dediler ki: Yusufla kardeşi (Bünyamin) babamıza bizden daha sevgilidir. Halbuki biz kalabalık bir cemaatiz. Şüphesiz ki babamız apaçık bir yanlışlık içindedir."61 56 Mâûn, 107/1-2 57 Nisa, 4/9 58 Kurtubî, el-Cami‟, V, 51 59 En'am, 6/152 60 Nisa, 4/8
21 Bu âyet, Hz.Yakub‟un çocuklarına eĢit davranmaya özen göstermesine rağmen, çocuklarının kendisinin Yusuf'u daha çok sevdiğini zannederek Yusuf'tan nefret edip onu öldürmeye ya da babasından uzaklaĢtırmaya karar verdiklerini anlatmaktadır. Yusuf suresi, bu konunun detaylarına girerek anne babanın çocuğuna eĢit davranmasının ne kadar önemli olduğunu vurgulamaktadır.
"O kadar ki, ne zaman birine bir kız çocuğu olduğu müjdesi verilse, hemen yüzü kararır ve içi öfkeyle dolar."62
Bu âyet ve sonraki âyetler, bazı insanların erkek çocuk sahibi olmaktan hoĢlanmalarını, kız çocuk sahibi olmaktan rahatsız olmalarını ve onlara eĢit davranmamalarını eleĢtirmektedir. “
“Allah dilediğine kız çocukları bağışlar, dilediğine erkek. Yahut dilediğine hem erkek, hem kız çocukları verir ve dilediğini de kısır yapabilir. Çünkü O, herşeyi bilendir, sınırsız güç sahibidir. "63
2.7. Her Çocuğun Babasını Bilme ve Tanıma Hakkı Vardır:
"Evlatlık olarak aldığınız çocuklara gelince, onları gerçek babalarının isimleri ile çağırın. Bu Allah nezdinde, daha adaletli bir davranıştır." 64
Bu âyete göre her çocuğun babasını tanıma hakkı vardır. Çocukla ilgilenen ve terbiyesini üstlenen kiĢi, çocuğun babasının yerine geçemez. Hiç kimsenin çocuğu babasının adından veya babasına mensub olmaktan mahrum bırakma hakkı yoktur.
61 Yusuf, 12/8 62 Nahl, 16/58 63 ġûrâ, 42/49 - 50 64 Ahzab, 33/5
21