GİRESUN’DAKİ YANSIMALARI
3.1. Ekmek Meselesi
Türkiye İkinci Dünya Savaşı yıllarında, halk beslenmesinde çok önemli bir yere sahip olan ekmek konusunda gittikçe artan bir sıkıntının içine girmiştir. İlk olarak tek tip ekmek çıkarılması ile ilgili karar alındı. Bu karara göre tek tip ekmek yapılması ve ekmeklik una % 15 geçmeyecek oranda çavdar katılması kararlaştırıldı.
729
“Balık Nesli Mahvediliyor”, Yeşilgiresun, 24 Temmuz 1948, s.1, no:1043
Daha sonra bu oran % 20’ye çıkarıldı ve % 30 oranında arpa da katılabilecekti. 13 Ocak 1942 yılında alınan bir karar ile ekmek vesikaya bağlandı ve kişi başına verilecek ekmek günde 7 yaşına kadar olan çocuklar için 187.5, 7 yaşından yukarı olanlar için 375, ağır işçiler için 750 gram olarak sınırlandırıldı. Tüm bu kısıtlamalara ve ekmeğin içine katılan maddelere rağmen ekmek sıkıntısı önlenememiştir.731
Bütün geçimi tek mahsul fındığa bağlı olan Giresun’da da İkinci Dünya Savaşı’nın ortaya çıkardığı olumsuzluklardan dolayı ekmek sıkıntısı artmıştı. Alucra ve Şebinkarahisar kazalarında halkın iaşe sıkıntısı diğer kazalara oranla daha azdı.732 Sahil kazalarından bazıları ise yedi aylık yiyeceğini üretirken bazıları ancak beş aylık yiyeceğini üretiyordu ki halkın çektiği iaşe sıkıntısı çok açık bir şekilde görülüyordu. Özellikle Giresun- Merkez, Bulancak, Tirebolu ve Görele’de mısırın getirtme ve dağıtma işi düzenli bir plan doğrultusunda yapılmıyordu.733
Giresun’da iaşe problemi öyle bir noktaya gelmişti ki Giresun ili dahilinde gıda eksikliğinden kaynaklanan fizyolojik sıkıntıların başladığı Ticaret Vekaleti’ne bildirilmiş, ayrıca Nekatoriazis’in salgın halinde olduğu ve bunun araştırılması gerektiği belirtilmişti.734
Mısır ve patates ekiminin arttırılması ve Samsun’da buğday, arpa ve mısır mahsulünün fazla olması ile Giresun’daki ekmek sıkıntısı biraz azaltılmaya çalışılmıştır.735 Ayrıca Hükümet Giresun’un ekmek konusunda maruz kaldığı sıkıntıyı dikkate alarak ilk etapta Giresun’a 150 ton ekmeklik arpa sevk etmiş ve yeni mahsulden buğday elde edildikçe düzenli olarak un sevkiyatında bulunmuştur.736
1 Şubat 1942 yılında Giresun’da halkın ekmeğini fırınlardan kolayca tedarik edebilmesi için karne usulü uygulanmaya başlamış737 ve günde 300 gram olarak verilen ekmek 375 gram olarak halka verilmeye başlanmıştır.738 Aynı yıl halk evlerinde mevcut bulunan mısır, buğday, un, mahlut, çavdar gibi hububatın miktarını iaşe heyetine bildirmiş, ve iaşe işlerinde dağıtım işleri ile meşgul olmak üzere bir
731
Çetin Yetkin, Karşı Devrim 1945-1950, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yay., Konya 2009, s.113-114 732 BCA, 28 Ağustos 1942, 490.1.0.0/656.187.1 733 BCA, 3 Temmuz 1942, 490.1.0.0/656.187.1 734 BCA, 18 Ağustos 1942, 490.1.0.0/656.187.1 735 BCA, 28 Ağustos 1942, 490.1.0.0/656.187.1 736 BCA, 30 Temmuz 1942, 490.1.0.0/656.187.1 737
“Ekmek İhtiyacı Kolaylaştı”, Yeşilgiresun, 7 Şubat 1942, s.1, no:718
dağıtım bürosu kadrosu oluşturulmuştur.739 Bununla birlikte oluşturulan iaşe belgeleri ile halkın ekmek ve diğer ürünleri kolayca alabilmesi sağlanmıştır.740
İaşe darlığına çare bulabilmek için fındığın hem kalorisinin yüksek olması hem de fındığın tüketilmesi sebebiyle ekmek hamurunun içine % 5 veya % 10 oranında fındık katılması dahi kararlaştırılmıştır. Bu konuda yapılan çalışmalar olumlu sonuç verdiği gibi kalorisi de doktor raporu ile onaylanmıştır.741
Karne ile ekmek verme usulü Karadeniz Bölgesi’nde kaldırılmış ve bu durum büyük sıkıntılara yol açmıştır. Çünkü elde stok olmamakla beraber günlük ekmek ihtiyacı bile kesintiye uğramıştı.742 Fırınlarda bir kişiye iki ekmekten fazla ekmek verilmediği için birkaç fırına ekmek için başvuranlar vardı.743 Şehrin ihtiyacı olan 300 ton mısır gelmiş ve böylece halkın çektiği sıkıntı biraz hafifletilmiştir.744
Giresun Valisi Etem Bozkurt 1943 yılında şehir ve köy halkının ekmek ihtiyacını karşılamak için vilayet emrine verilen 500 ton mısırın dağıtımını sağlamış, nitekim 100 kuruşa yükselen mısır fiyatları 75 kuruşa düşmüştür. Diğer taraftan 1943 yılı Ağustos sonuna kadar vilayetin 7000 ton mısıra daha ihtiyacı olduğu tespit edilmiştir.745
1946 yılında Giresun’un ekmeklik ihtiyacı için bol miktarda buğday, çavdar ve ucuz unlardan gönderilmeye başlanmış, köy ve şehir halkı hububatı ücret karşılığında tedarik edebilmişlerdir.746
3.2. Şeker meselesi
Giresun’da savaş yıllarında ekmek dışında şekerde de sıkıntı yaşanmıştır. Halkevi Köycülük Kolu köylere yaptığı seyahatlerde muhtaçlara birer kilo şeker dağıtmıştır. Özellikle çocuğu olanlar, eşi askerde olanlar şeker dağıtımında göz önünde bulundurulmuştur. Bazı yaşlılara da birer kilo şeker verilmiş ve bu kişiler bir seneden beri şeker alamadıklarını belirtmişlerdir.747
739
“Evlerdeki Hububat”, Yeşilgiresun, 14 Şubat 1942, s.1, no:719
740
“İaşe Belgeleri Geldi”, Yeşilgiresun, 13 Haziran 1942, s.1, no:734
741
“Ekmeklere Fındık Karıştıracağız”, Yeşilgiresun, 26 Eylül 1942, s.1, no:747
742
“Ekmek ve İaşe Meselesi”, Yeşilgiresun, 10 Birinciteşrin 1942, s.1, no:749
743
“Ekmek Meselesi”, Yeşilgiresun, 10 Birinciteşrin 1942, s.1, no:749
744
“300 Ton Mısır Peyderpey Geliyor”, Yeşilgiresun, 30 Mayıs 1942, s.1, no:732
745
Nuriahmet Çimşit, “500 Ton Mısır”, Yeşilgiresun, 8 Mayıs 1943, s.1, no:777
746
“İaşe Korkumuz Yok”, Yeşilgiresun, 13 Nisan 1946, s.1, no:926
1942 yılında şeker ithalatı yapan firmalardan biri 22 Ekim’de 16 ton ve 13 Aralık’ta 16 ton şeker siparişi vermişti. İkinci bir firma ise 11 Ekim’de 16 ton, aynı ay da tekrar 16 ton şeker siparişi vermişti, fakat üç ay önceden Turhal Şeker Fabrikasına sipariş edilen şekerlerden bir ton dahi gelmemiş ve şeker konusunda büyük sıkıntılar yaşanmıştı.748
3.3. Tuz Meselesi
1942 yılında Giresun’da tuz konusunda da sıkıntı başlamıştı. Özellikle konserve kurma aylarında piyasaya bol miktarda verilmemesi nedeniyle tuz buhranı oluşmuştur.749 Yüksek köylerde bir kilo tuzu üç kilo mısır karşılığında değiştirenler olduğu gibi tuzu 35-45 kuruş arasında satanlar da mevcuttu.750
1947 yılında da satıcıların elinde az miktarda bulunan tuz karaborsaya düşmüş ve halk tuz konusunda tekrar sıkıntıya düşmüştü.751