Satıcının teslim ile ilgili yükümlülükleri, malın alıcının kullanımına uygun hale getirilmesini sağlamaktadır. Bu amaçla, CISG m.30’da satıcı için öngörülen asli nitelikteki yükümlülüklerinin yanında, ek bazı yükümlülükler de yerine getirilmelidir. Örneğin, gönderme borçlarına ilişkin (Versendungskauf, Schickschuld) olan CISG m.32/1 uyarınca,
“(1) Satıcı, sözleşmeye veya Antlaşmaya uygun olarak, malları bir taşıyıcıya vermiş ancak mallar, üzerlerine ayırt edici bir işaret konulmak suretiyle, taşıma
113 Judith L. Holdsworth, “Practical Applications of the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods”, 2001, III. vd., https://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/holdsworth.html, (ET: 31.10.2017).
114 Örnek dava için bkz. OLG München, 14.01.2009, CISG-online 2011; Lex rei sitae kavramı için bkz. Hans Van Houtte, The Law of Cross Border Securities Transactions, Sweet&Maxwell, Londra 1999, s.57.
115 Widmer, age, s.639. 116 Age, s.639.
34
belgeleriyle veya başka herhangi bir şekilde açıkça sözleşmeye tahsis edilmemişse, satıcının göndermeyi alıcıya bildirmesi ve malları özel olarak belirlemesi gerekir.”
Hükümden açıkça anlaşılacağı üzere, “malların satıcı tarafından özel olarak
belirlenmesi” gerekmektedir. Taşınma sırasında, alıcıya gönderilen mallar ile benzer
malların bulunması halinde, satıcı mallar üzerinde yer alan işaretleri de alıcıya bildirmelidir117. Bunun yanında, CISG m.32/2 uyarınca, “Satıcı, malların taşınmasını
sağlamayı üstlenmiş ise, taşımanın kararlaştırılan yere kadar, koşulların gerektirdiği nakil araçlarıyla ve böyle bir naklin mutat şartlarına uygun bir biçimde gerçekleşmesi için gerekli sözleşmeleri yapmak zorundadır.” Dolayısıyla satıcı, taraflar arasındaki
sözleşme veya teamüller uyarınca kararlaştırılan ölçüde, malı taşıma yükümlülüğünü ifa edecektir118.
Satıcının bu kapsamda bulunan ek yükümlülükleri, m.30’un lafzını ileriye taşıyarak; sözleşmeden, Antlaşma’dan, CISG m.9’da yer alan teamüllerden veya CISG m.7’de yer alan dürüstlük kurallarından oluşabilir119.
Satıcının malı işaretleme yükümlülüğüne ek olarak, malı kontrol etmesi veya paketlemesi gerekebilir. Bunlar, satıcının teslim fiili kapsamında kaldığı sürece, teslim yükümlülüğünün bir parçası olarak değerlendirilecektir120. Satıcının sözleşmede
117 Satıcının elinde malların taşıyıcıya verildiğini kanıtlayan bir taşıma belgesi mevcutsa satıcı, belgeleri alıcıya göndermek suretiyle bildirimde bulunabilir. Ancak bunu yapmayıp, sadece basit bir yazışmayla da durumu alıcıya bildirebilir. Bu hususta, bildirimin hangi usul içerisinde yapıldığının bir önemi yoktur; önemli olan şartlara uygun olarak bildirilmesi ve malların özel olarak belirlenmesidir. Bkz. Widmer, age, s.686; Bu konuda INCOTERMS, taşımanın söz konusu olduğu sözleşmelerde alıcınıın bilgilendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. INCOTERMS kuralları için bkz. ICC, https://iccwbo.org/resources-for- business/incoterms-rules/incoterms-rules-2010/, (ET:31.10.2017).
118 Atamer’e göre; CISG m. 32/2, sadece gönderme borcunun söz konusu olduğu hallerde uygulama alanı bulur. Aranılacak borçların bulunduğu hallerde, satıcının taşıma sözleşmesi yapması gerekli değildir. Detaylı açıklamalar hakkında bkz. Atamer, Uluslararası Satım, age, s.172.
119 Widmer, age, s. 640; Erkan, age, s. 22. 120 Atamer, age, s. 171; Erkan, age, s. 23.
35
taşınması öngörülen malı paketlememesi, ayıplı ifaya yol açacaktır. Nitekim, paketlemenin asıl amacı, malın zarar görmesini önlemektir121.
Malın teslimine ilişkin masraflar, taraflarca aksi kararlaştırılmadığı veya bu konuda aksi bir teamül bulunmadığı sürece, satıcı tarafından karşılanacaktır122.
II. SÖZLEŞMENİN SATICI TARAFINDAN İHLÂLİ HALİNDE ALICININ SAHİP OLDUĞU HAK VE HUKUKİ İMKÂNLAR
CISG, sözleşmenin satıcı tarafından ihlâli halinde, alıcının sahip olduğu hukuki imkânları m.45 ila m.52 arasında düzenlemiştir. Satıcının, Antlaşma’da veya sözleşmede öngörülen herhangi bir yükümlülük ihlâlinde bulunması, alıcının belirtilen hükümlerde kendisine tanınan hak ve hukuki imkânları kullanmasını sağlamaktadır.
Satıcının yükümlülüklerini ihlâl etmesi, alıcının haklarını kullanması için bir ön koşul olarak düzenlenmiştir. Ancak yükümlülüğün, hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi ya da geç ifa edilmesi gibi durumlar ayrı olarak düzenlenmemiştir. Satıcının yükümlülük ihlâli açısından kusurunun bulunmasının da herhangi bir önemi yoktur.
Alıcı, satıcının sözleşmeye aykırı davranması halinde; sözleşmenin aynen ifasını veya ikâme mal teslimini isteyebilir, malın onarımını talep edebilir (CISG m.46), veyahut semenden indirim hakkını kullanabilir (CISG m.50). Kural olarak, satıcının sözleşmeye aykırı davranması, Antlaşma’da yükümlülük ihlâli hakkında öngörülen sonuçların meydana gelmesi için yeterlidir. Bunun istisnası; sözleşmenin ortadan kaldırılması hakkıdır. Alıcı, ancak satıcının yükümlülük ihlâlinin “esaslı” olması veya satıcıya tanınan ek süre içinde, malın teslimine ilişkin yükümlülüğün yerine getirilmemesi üzerine sözleşmeyi ortadan kaldırma hakkını kullanabilir.
121 Paketleme yükümlülüğü, satıcının malı gönderme borcundan bağımsız niteliktedir. Malın, alıcının kullanımına hazır hale getirilmesi için, paketleme yükümlülüğüne riayet edilmesi gerekmektedir. Aksi halde, alıcı paketlenmemiş malı teslim almayabilir. Bkz. Atamer, age, s.171.
122 Atamer, age, s. 171; TBK m.185’e göre de, aksine herhangi bir düzenleme olmadıkça masraflar satıcıya aittir.
36
Satıcının, yükümlülük ihlâlinin oluşturduğu sorumluluktan kurtulması mümkündür. Nitekim, CISG m.79/1’e göre,
“(1) Taraflardan biri yükümlülüklerinden birini ifa etmemesinin, denetimi dışında kalan bir engelden kaynaklandığını ve bu engeli, sözleşmenin kurulması anında hesaba katmasının veya engelden ve sonuçlarından kaçınmasının veya bunları aşmasının kendisinden makul olarak beklenemeyeceğini ispatlaması halinde ifa etmemeden dolayı sorumlu tutulmaz.”
Satıcının, herhangi bir eyleminden veya eylemsizliğinden kaynaklanmayan ve makul özür kapsamında değerlendirilebilecek olan hususlar, CISG m.79 anlamında değerlendirilecek ve satıcının sorumluluğundan bahsedilemeyecektir.